Fréttablaðið - 16.04.2011, Blaðsíða 26

16. apríl 2011 LAUGARDAGUR26
S
ólin skein í Reykja-
vík að morgni mánu-
dagsins 12. apríl 2010
þegar rannsóknar-
nefnd Alþingis kom úr
Skeifunni, þar sem hún
hafðist við í lúinni skrifstofubygg-
ingu í rúmt ár, til fundar við sam-
félagið.
Spennan í loftinu fannst vel.
Fátt hafði spurst um innihald
skýrslunnar og fólk vissi ekki
almennilega á hverju það mætti
eiga von. Það eitt var víst að
nefndin myndi bera sannleikann
á borð líkt og Alþingi hafði falið
henni að gera. Spurningin var
hver þessi sannleikur væri.
Eftir stutta athöfn í Alþingis-
húsinu hélt nefndin fund með
blaðamönnum í Iðnó. Líklega hafa
ekki fleiri blaðamenn verið saman
komnir á einum fundi á Íslandi,
nema kannski á aðalfundi Blaða-
mannafélagsins.
Kaflaskil
Skýrslunni var almennt mjög vel
tekið. Efnt var til umræðna um
hana í þinginu, fáum klukkustund-
um eftir útkomu og þar sparaði
fólk ekki stóru orðin.
„Birting skýrslunnar boðar
kaflaskil,“ sagði Jóhanna Sigurðar-
dóttir forsætisráðherra. „Hún er
þungur áfellisdómur yfir stjórn-
kerfi, stjórnmálum, eftirlits aðilum
og fjármálastofnunum en um leið
áskorun um heiðarlegt uppgjör,
breyttar leikreglur í stjórnmálum
og nýja og skýrari starfshætti í
stjórnkerfinu.“
Bjarni Benediktsson, for-
maður Sjálfstæðisflokksins, lagði
áherslu á að þingmenn hefðu sig
upp úr skotgröfum stjórnmálanna
og ynnu saman að því að draga
sameiginlegan lærdóm af efni
skýrslunnar, nýttu niðurstöðurn-
ar á uppbyggilegan hátt með það
að markmiði að endurreisa sam-
félagið og tryggðu að hrunið end-
urtæki sig ekki.
Sigmundur Davíð Gunnlaugs-
son, formaður Framsóknarflokks-
ins, sagði skýrsluna ekki hafna
yfir gagnrýni en ekki ætti að ein-
blína á það heldur nýta tækifærið
og læra af reynslunni.
Sársaukafullt uppgjör
Birgitta Jónsdóttir Hreyfing-
unni reri á önnur mið: „Þær upp-
lýsingar sem koma fram í dag
eru áfellis dómur fyrir þingið
og stjórnsýslu landsins. Tengsl-
in á milli viðskiptalífs og þing-
heims eru svo þéttofin að skömm
er að. Það kemur því miður fram
í skýrslunni að enginn vill axla
ábyrgð, fólk bendir hvert á annað
og virðist fyrirmunað að sjá þátt
sinn í hrunadansinum sem hefur
leitt mikla og óbærilega ógæfu
yfir þjóðina. Það hlýtur að vera
þeim fjölmörgu þingmönnum sem
sjá nöfn sín samofin skýrslunni
hvatning til að axla ábyrgð.“
Eft i r að h a fa þa k k að
rannsóknar nefndinni og siðfræði-
hópi hennar fyrir vel unnin störf
sagði Steingrímur J. Sigfússon
fjármálaráðherra þetta: „Nú hefst
annar kafli og hann er ekki síður
mikilvægur, að vinna úr þessum
miklu gögnum og gera allt það
sem gera þarf og gera verður til
að uppgjörið verði heiðarlegt,
málefnalegt, yfirvegað – en þó
eins vægðar laust og sársaukafullt
og það því miður sýnist þurfa að
verða til að standa undir nafni.“
Allir benda á aðra
En hver er niðurstaðan? Hver er
sannleikurinn? Nefndin dregur
margt fram. Margt klikkaði á
árunum fyrir hrun. Það má eigin-
lega segja að allt hafi verið í rúst
áður en bankarnir hrundu.
Á næstu síðu er hlaupið yfir
nokkrar af helstu niðurstöðum
nefndarinnar. Það var náttúrlega
ekki eitthvað eitt sem felldi bank-
ana heldur samverkandi þættir.
Og eins og Einar Már Guðmunds-
son rithöfundur rifjar upp er stað-
fest í skýrslunni að stjórnmála-
mennirnir bentu á bankamennina
og bankamennirnir á stjórnmála-
mennina. Þannig er það enn. Fáir
hafa gengist við ábyrgð. Hins
vegar er ljóst að einhverjir munu
þurfa að svara til saka fyrir gjörð-
ir sínar í aðdraganda hrunsins.
Sérstakur saksóknari er með þau
mál á sinni könnu.
Og þó
Einn er þó sá maður sem hefur
gengist við ábyrgð á sínum þætti
hrunsins.
Björgólfur Thor Björgólfs-
son fagnaði útkomu skýrslunnar,
gekkst við því sem hann nefndi
augljós mistök sín og baðst afsök-
unar. „Ég undirritaður, Björgólfur
Thor Björgólfsson, bið alla Íslend-
inga afsökunar á mínum þætti í
eigna- og skuldabólunni sem leiddi
til hruns íslenska bankakerfisins.
Ég bið ykkur afsökunar á andvara-
leysi gagnvart þeim hættumerkj-
um sem hrönnuðust upp. Ég biðst
afsökunar á að hafa ekki auðnast
að fylgja hugboði mínu þegar ég
þó kom auga á hættuna. Ég bið
ykkur afsökunar,“ skrifaði Björg-
ólfur tveimur dögum eftir útkomu
skýrslunnar.
Um leið gerði hann þó fyrirvara
við ýmislegt sem kemur fram í
henni og nú, ári síðar, er hann
byrjaður að leiðrétta það sem
hann segir augljósar villur, rang-
ar ályktanir og hreinan uppspuna.
Engin áhrif til góðs
Líkt og viðskiptin tekur Björgólf-
ur skýrsluna föstum tökum. „Ég,
eins og flestir aðrir, batt vonir við
að skýrslan myndi marka nýtt upp-
haf og veita þjóðinni nauðsynlega
viðspyrnu … Því miður hefur mér
ekki orðið að ósk minni. Skýrslan
hefur enn engin áhrif haft til góðs
á íslenskt samfélag,“ skrifar hann
og kveðst mjög ósáttur við vinnu-
brögð rannsóknarnefndarinnar.
Þótt hans sé víða getið hafi hann
ekki verið kallaður fyrir nefndina.
Hyggst hann hrekja margt í
skýrslunni á vef sínum btb.is á
næstunni.
Annar ósáttur er Davíð Odds-
son. Hann varð ber að vanrækslu
í starfi sínu í Seðlabankanum,
að mati nefndarinnar, en sjálfur
vísar hann því á bug. Sendi hann
nefndinni langa greinargerð sér
til varnar og hrekur í henni flest-
ar staðhæfingar nefndarinnar.
Hér verður ekki gerð tilraun til að
sannreyna hvor aðilinn hafi rétt
fyrir sér, Davíð eða rannsóknar-
nefndin, en á það má benda að
settur ríkissaksóknari í málum er
varða bankahrunið komst að þeirri
niðurstöðu snemmsumars í fyrra
að ekki væri tilefni til að efna til
sakamálarannsóknar á hendur
Davíð, starfsbræðrum hans tveim-
ur í Seðlabankanum og forstjóra
Fjármálaeftirlitsins.
Landsdómur
Í framhaldi af útkomu skýrslunnar
setti Alþingi á fót nefnd til að fjalla
um hana og móta tillögur að við-
brögðum þingsins við niðurstöð-
unum.
Atli Gíslason valdist til for-
mennsku og var nefndin jafn-
an nefnd Atla-nefndin. Hún lauk
störfum í september og niður-
stöðurnar komu mörgum á óvart.
Meirihluti nefndarinnar lagði til
að fjórir ráðherrar yrðu dregnir
fyrir landsdóm.
Landsdómur hefur verið til sam-
kvæmt lögum í meira en hundrað
ár en aldrei hafði komið til þess að
máli væri vísað til hans.
Alþingi greiddi atkvæði um til-
lögur um landsdóms-ákærur í lok
september og samþykkti að ákæra
bæri Geir H. Haarde. Tillögur um
ákærur á hendur Ingibjörgu Sól-
rúnu Gísladóttur, Árna M. Mathie-
sen og Björgvin G. Sigurðsson
voru felldar.
Atli Gíslason sagði nýverið í við-
tali við Fréttablaðið að landsdóms-
hlið nefndarstarfsins hafi farið út
í pólitísk hrossakaup. „Það voru
undirmál í gangi, eitthvað sem ég
hef aldrei náð utan um. Ég vann
málið mjög faglega, eingöngu lög-
fræðilega, og spurði mig oft hvort
ég væri í pólitískri vegferð en gat
alltaf svarað því neitandi,“ sagði
hann. Upplýsti Atli jafnframt að
hann hefði hugsað aðra leið en
ákærur fyrir landsdóm. „Að sam-
þykkja vítur á þinginu með þings-
ályktun var ein leiðin.“ Sjálfstæð-
ismennirnir í nefndinni hafi hins
vegar ekki viljað leggja dóm á van-
rækslusyndir ráðherranna fyrr-
verandi og leiðin því lokast.
Áfellisdómur
Atla-nefndin lagði ekki einasta
til ákærur á hendur fyrrverandi
ráðherrum heldur næstum fjögur
hundruð blaðsíðna skýrslu og ítur-
vaxna þingsályktunartillögu. Hún
FRAMHALD Á SÍÐU 28
Nýtt upphaf eða bara orð?
Ár er liðið frá útkomu skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Margir biðu skýrslunnar með eftirvæntingu enda stóðu vonir til
að hún myndi varpa ljósi á sannleikann um hrunið og marka upphaf nýs Íslands. Ekki voru til fordæmi af innlendum vettvangi
um verkefnið enda atburðirnir sem fjallað var um algjörlega einstakir. Björn Þór Sigbjörnsson pælir í áhrifum skýrslunnar þykku.
Á LEIÐ TIL FUNDAR VIÐ ÞJÓÐINA Rannsóknarnefnd Alþingis gekk ákveðnum skrefum frá þinghúsinu í Iðnó þar sem hún, á fundi með blaðamönnum, opinberaði skýrslu sína um aðdraganda og orsakir falls bankanna.
Nefndina skipuðu Páll Hreinsson, Tryggvi Gunnarsson og Sigríður Benediktsdóttir. Tveir starfsmenn Alþingis urðu þeim samferða. Skýrslan er mikil að vöxtum; síðurnar 2.000 í níu bindum vega tíu kíló. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM