Atli - 01.06.1944, Blaðsíða 9

- 9 -
Þar sem ég tel aö þetta mál veröi stærsta framfaramál ísl. land-
bánaðar um langt skeiö, þykir mér ástœöa til að við reynum að kynna
okkur þaö eins vel og kostur er, Eg h.ef því snáið mér til Helga Bergs
verkfræðings og beðið hann að svara nokkrum spurningum sem kymiu að
varpa ljósi yfir áburðarfraraleiðslu yfirleitt, og þö sérstaklega fyr-
irhugaöa ábur ðarframleiðslu. í landinu s •’álfu. Helgi snerist vel við
þessu, og fer hér á eftir bað inarkverðaöta -dr samtali okkar.
Eftir að hafa skýrt Helga frá málavökstuni bað ég hann að segja
mér eitthvað um sögu áburðárframleiðslunnar, og í því sambandi hvaða
aöferðir væru notaöar við framleiðslu inisr-mnmidi tegunda köfnunar-
efnisáburðar.
“Um aldamótin 1900 var byrjaö a& framileiöa köfnunarofni úr loft-
inu til áburðar. Aburðartegund þessi var köfnunarefniskalk. Fram-..
leiðslan fékk þó litla þýðingu þá, því að skömmu seinna var byrjað
aö framleiða saltpétur úr súrefni og köfnunarefni loftsins með hinni
svokölluðu 1jósbogaaðferð. í>að var norski verkfræðingurinn Eyde sem
fann þessa aöferð upp og var einn af aðalstofnendum Norsk Hydro sem
hóf framleiðslu & Noregssaltpétri 1905. Um svipað leyti var byrjað á
samskonar framleiöslu í Frakklandi. Saltpétur er eins og kunnugt er
salt af saltpðturssýru og einhverjum málmi. Þannig er Noregssaltpétur
CaíNO^)^; Chilesaltpétur NaNO^ o.s.frv. Ljósbogaaðferöin krafðist
mikillar raforku og gat því aöeins komiö til greina þar sem kostur
var á ódj'ru rafmagni. Til þess aö framleiða 1 tonn af áburði þurfti
4-5000 kwt.
Það má einnig framleiða saltpétursýru með því að brenna ammón-
íak. Við þd aðfcrð þarf mik'lu minni orku, enda er þetta nú sem stend-
ur langsamlega algengasta a&ferðin vio áburðarframleiðslu. Þjóöverjar
fundu hana upp. Þá vantaoi nítrat í síöasta stríði til þess að blanda
£ púðrið, og neyðin kennir nok.tri konu að spinna: beim tókst að sigr-
ast á hinum teknislcu erfibleikum viö í'ramleiðsluna. Nú er svo komiö
að meira að segja hinar stóru áburðarverksmiojur í Rjúkan hafa snúið
baki viö 1jósbogaaðferöinni og fraraleiða nú saltpétursýru með því að
brenna ammóníak.
Köfnunarefnið getur verið bundið á annan hátt en £ nítrati. Það
er í mörgum tilfellum b-undiö í ammóníumjóninni viö ýmsar sýruleifar.
Þannig má nefna áburðartegundir eins og ammóníumsúlfat, kalkammon og
nítrófóska."
"Eru áburöarverksmiöjur eingöngu reknar með rafmagni sem er fram-
leitt með vatnsafli?"
"Nei, enganveginn, og það or mesti misskilningur aö halda að raf-
orka sé nauðsýnleg til áburbarframleiðslu. Þaö er aöeins ljósbogaað-
feröin sem krofst mikillar og' ódýrrar raforku. Eins og ég tók fram
fyrr, er kðfnunareíhisáburöur aöallega framleiddur meö því að brenna
ammóníak. Ammóníakiö má framleiöa meö tvennu móti. önnur aðferðin er
sú að fyrst er vatnsefni framleitt viö rafgreiningu vatns og síöan
brennt í andrúmslofti. Eftir veröur blanda af köfnunarefni og vatns-
efni. Ur þessari blöndu or svo framleitt ammóniak sem síðan viö
brennslu myndar áaltpétursýru. Með hinni aðferöinni sem er ennþá al-
/jexigari er vatnsefniö framleiit í gasoi’ni og síðan brennt í reykloft-
Inu frá ofninum. Við þessa aöferð er orkugjafinn koks. Á Islandi er