Fréttablaðið - 30.08.2011, Blaðsíða 16

30. ágúst 2011 ÞRIÐJUDAGUR
Þó að atvinnuleysi minnki, kaup-
máttur aukist, auknum hagvexti sé
spáð, útflutningsgreinar séu í bull-
andi stuði, fjárlagahalli minnki
samkvæmt áætlun, skuldir Íslands
séu á niðurleið, og ríkisstjórninni
hafi með fyrirhyggju tekist að
tryggja allar greiðslur landsins
fram til ársins 2016, þá sjá hinir
neikvæðu ungu menn sem leiða
stjórnarandstöðuna aldrei til sólar.
Bjarni Benediktsson og Sigmund-
ur Davíð eru njörvaðir í vítahring
bölsýni og neikvæðni sem rímar
ekki lengur við veruleikann. Átak-
anlegt dæmi um það birtist þjóð-
inni þegar AGS útskrifaði Ísland
með hæstu einkunn, og bar lof og
prís á þann einstaka árangur sem
náðst hefur í efnahagsmálum.
Bjarni dró árangurinn í efa. Sig-
mundur Davíð talaði á þeim nótum
að erfitt var að skilja annað en
hann teldi að starfsmenn sjóðsins
hefðu falsað myndina.
Sjálfstætt efnahagsböl
Á síðasta ári settu þessir vonarpen-
ingar stjórnmálanna Íslandsmet
í upphrópunum um að Íslendinga
biði ekkert nema eymd og volæði.
Mantra þeirra um „Ísland á leið
til glötunar“ dró kjark úr íslensku
þjóðinni. Hún hafði lamandi áhrif á
frumkvæði einstaklinga sem alltaf
þarf til að vinna þjóð hratt upp úr
kreppu. Málflutningur þeirra um
sérstaka skattaáþján á Íslandi – á
sama tíma og við sitjum á neðri
hluta skattastiga OECD – á örugg-
lega þátt í að íslensk fyrirtæki
hafa dregið við sig fjárfestingar.
Neikvæðni leiðtoga stjórnarand-
stöðunnar er orðin að sjálfstæðu
efnahagsböli.
Hlutverk stjórnarandstöðu
er ekki bara að gagnrýna, held-
ur líka að bera fram hugmyndir
til mótvægis við stefnu sitjandi
ríkisstjórnar. Alvöruleiðtogar
verða að hafa pólitíska dýpt til að
móta valkosti sem byggja á öðru
en svartagallsrausi. En eftir tvö
ár í stjórnar andstöðu við erfið-
ustu aðstæður á lýðveldistíman-
um hefur þeim félögum ekki tekist
að koma fram með aðra efnahags-
stefnu en að leika stöðugt kallinn
sem Bjartmar Guðlaugsson gerði
frægan í „Fúll á móti“.
Þessir djúpu veikleikar eru að
verða öllum ljósir. Ríkisstjórn-
in hefur fram að þessu þurft að
taka sársaukafullar og óvinsælar
ákvarðanir. Einmitt núna ættu að
vera kjöraðstæður fyrir stjórnar-
andstöðu til að skapa sér sess trú-
verðugs valkosts. Það hefur henni
fráleitt tekist. Ástæðan er sú að
innmúruð neikvæðni er orðin að
vörumerki hennar. Venjulegir
Íslendingar eru orðnir dauðleið-
ir á úrtölum og svartagalli. Þetta
kom skýrt fram í nýlegri könnun
MMR. Þar vildu 43% þjóðarinnar
fremur að Jóhanna og Steingrím-
ur héldu áfram um stjórnartaum-
ana en aðeins 33% vildu Bjarna
og Sigmund Davíð til valda. Stöð-
ug neikvæðni skapar nefnilega
vantraust.
Gjörbreytt efnahagsstaða
Í síðustu viku komu fram upplýs-
ingar um að kaupmáttur almenn-
ings væri að aukast. Hagvöxtur,
sem stjórnarandstaðan spáði að
yrði lítill sem enginn á þessu ári,
verður næstum 3% samkvæmt
nýjum spám bæði Seðlabankans og
AGS. Atvinnuleysi fer minnkandi,
og er miklu minna en í mörgum
ríkjum sem Íslendingar bera sig
saman við. Skuldir íslenska ríkis-
ins eru sjálfbærar og fara minnk-
andi. Athyglisvert er að þær eru
nú hlutfallslega miklu minni en
margra sterkra þjóða á borð við
Japan og Belgíu, að ógleymdum
Bandaríkjunum. Ríkið stefnir nú
hraðbyri að því að skila afgangi
á fjárlögum eigi síðar en 2014, þó
hugsanlegt sé að jöfnuður náist
fyrr. Ríkisstjórninni hefur þar
að auki einni allra ríkisstjórna á
Vesturlöndum tekist að skýla verst
settu þjóðfélagshópunum þannig að
ok þeirra vegna kreppunnar varð
hlutfallslega minnst. Þar birtist
vörumerki jafnaðarmanna.
Gríðarsterk gjaldeyrisstaða
Í síðustu viku sigldu Íslendingar
svo fljúgandi byr gegnum sjöttu
og síðustu endurskoðun efnahags-
áætlunar okkar og AGS – sem þeir
Bjarni og Sigmundur Davíð virtust
telja tómt plat. Í gegnum sex end-
urskoðanir stóðumst við öll próf.
Íslandi er nú hampað í erlend-
um fjármálaritum sem dæmi
um hvernig hægt er að snúa kol-
svartri stöðu upp í jákvæða sókn.
Á köflum hefur hins vegar partur
af stjórnarandstöðunni farið ham-
förum gegn efnahagsáætluninni.
Ríkisstjórn Íslands hefur sömu-
leiðis sýnt mikla framsýni og
varúð. Mat ríkisstjórnarinnar var
að önnur fjármálalægð gæti leitt
til erfiðleika við að afla fjármagns
til afborgana af erlendum skuld-
um á næstu árum. Við unnum því
hörðum höndum að því að tryggja
nægilegan gjaldeyrisforða til að
mæta slíkri stöðu – og á það reyndi.
Snilld Steingríms birtist í því að
hann náði síðasta skipi á erlenda
fjármagnsmarkaði áður en heim-
urinn tók nýja dýfu og gulltryggði
stöðu okkar með því að
selja íslensk skuldabréf
fyrir milljarð Banda-
ríkjadala – á betri kjör-
um en stærri þjóðir voru
þá að fá.
Greiðslur Íslands
erlendis eru því tryggð-
ar framundir lok ársins
2016. Það er leitun að
ríkisstjórn sem hefur
tryggt stöðu síns lands
svo tryggilega.
Innistæða uppsveiflu
Ríkisstjórnin stóðst þá
freistingu sem kom fram
í frýjunarorðum stjórn-
arandstöðunnar um að
taka meira út úr innistæðu okkar
í fiskistofnum í hafinu. Árangur-
inn er sá að næstum allar tegundir
eru nú á uppleið. Varanleg aukning
í þorskkvóta svo nemur þúsundum
tonna mun koma fram á næsta fisk-
veiðiári, og fyrirsjáanlegt að aukn-
ingin mun halda áfram á næstu
árum. Þegar er búið að slá undir 10
þúsund tonna kvóta í karfa og auka
strandveiðar. Viðbót sem nemur
heilli loðnuvertíð virðist í sjónmáli.
Samhliða hefur umtalsverð hækk-
un orðið á útflutningsvörum eins
og fiskafurðum og áli. Ferðaþjón-
usta er í sögulegu hámarki. Bók-
anir fram eftir hausti hafa aldrei
verið jafn miklar, og allt útlit fyrir
að sameiginlegt átak ríkisstjórnar
og ferðaþjónustunnar um vetrar-
ferðamennsku muni skila góðum
árangri. Á sama tíma bylgjast
skapandi greinar af þrótti eins og
stórsókn á mörgum sviðum þeirra
sannar.
Stórframkvæmdir og orkuöflun
Stórframkvæmdir eru í bullandi
gangi við Búðarháls. Hundruð
manna vinna þar sleitulaust. Búið
er að selja orkuna til stækkaðs
Straumsvíkurvers þar sem hundr-
uð ársverka verða til við endur-
bætur á álverinu. Góðar líkur eru
á að Hverahlíðarvirkjun fari af
stað, og að með samvinnu orku-
fyrirtækja takist að afla orku til
að Helguvík geti þróast. Lands-
virkjun er búin að bjóða út fram-
kvæmdir vegna virkjunar fyrir
norðan, og hefur áform um frek-
ari orkuöflun bæði í Bjarnarflagi,
Þeistareykjum og Kröflu. Áætl-
anir um orkustreng til Evrópu, og
hugsanleg tengsl hans við vatnsafl
frá Grænlandi, skapa algjörlega
nýja möguleika um hærra orku-
verð, betri nýtingu framleiddrar
orku og aukið orkuöryggi fyrir
Ísland – fyrir utan þá
innspýtingu sem lagn-
ing slíks strengs gæti
orðið fyrir íslenskan
vinnumarkað.
Rammaáætlun, sem
við Þórunn Sveinbjarn-
ardóttir hleyptum af
stokkum 2007, liggur nú
fyrir og er lykill að sátt
milli nýtingar og vernd-
unar. Þó deilt sé um ein-
staka kosti er ljóst að á
grunni hennar verður
hægt að ráðast í stór-
fellda orkuöflun á næstu
árum. Það rímar við þá
staðreynd, að aldrei
hafa jafnmargir erlend-
ir aðilar sýnt áhuga á hreinni,
endurnýjanlegri orku og nú.
Öflun nýrrar orku mun sömu-
leiðis skapa möguleika á því að
flytja áherslu úr frumframleiðslu
yfir í þjónustustarfsemi, sem skap-
ar meiri verðmæti fyrir Ísland og
fleiri hátæknistörf. Ákvörðun um
nýjan fjarskiptastreng milli Evr-
ópu og Ameríku, sem liggur um
Ísland, er líkleg til að gjörbreyta
möguleikum okkar á þessu sviði,
og gera Ísland að leiðandi landi á
sviði gagnavera.
Tölum ekki niður Ísland
Staðreyndin er sú, að Ísland er á
góðri uppleið. Vissulega eru enn
erfið verkefni framundan. Sumt
hefði sannarlega mátt vinna betur.
En um það verður ekki deilt að mik-
ill árangur hefur náðst. Við erum á
leið út úr kreppunni. Vandamálið
í dag er vantrúin á okkur sjálf.
Svartagallið hefur deyft bragðskyn
okkar á tækifærin. Við þurfum
sameinað átak allra, bjartsýni og
góða blöndu af liðsinni stjórnvalda
og framtaki einstaklingsins til að
ýta leifum efnahagshrunsins aftur
fyrir okkur. Við þurfum að byggja
upp nýtt Ísland. Stjórnarandstað-
an þarf að taka þátt í því, og leyfa
sér þann munað að sjá öðru hvoru
til sólar. Sérstaklega þeir Bjarni
og Sigmundur Davíð. Tölum ekki
niður Ísland.
Við þurfum
að byggja
upp nýtt Ís-
land. Stjórn-
arandstaðan
þarf að taka
þátt í því …
Ísland á betra skilið
Efnahagsmál
Össur
Skarphéðinsson
utanríkisráðherra
Félag um Hugræna atferlismeð-ferð (FHAM) var stofnað árið
1987 af sjö sálfræðingum. Varla
datt nokkru okkar í hug að tutt-
ugu og fjórum árum síðar yrði tala
félaga orðin 260 og komið yrði á
skipulegt eins og tveggja ára nám í
Hugrænni atferlismeðferð (HAM)
í samvinnu við Endurmenntunar-
stofnun Háskóla Íslands og The
Cognitive Therapy Centre í Oxford
í Englandi.
Þegar hafa 79 HAM-sérfræð-
ingar útskrifast úr tveggja ára
námi auk 12 handleiðara með
viðbótarmenntun. Einnig hefur
verið boðið upp á eins árs þver-
faglegt(u) hagnýtt(u) grunnnám(i)
í HAM og 80 lokið námi eða sam-
tals hátt í tvö hundruð einstakling-
ar. Í náminu er áhersla lögð á hag-
nýta þekkingu á sviði hugrænnar
atferlismeðferðar. Lagt hefur
verið upp úr hagnýtum, reynslu-
miðuðum kennsluaðferðum og að
meta hugsanir, líðan og atferli.
Einnig er lögð áhersla á hug-
ræna atferlismeðferð klínískra
vandkvæða byggða á rannsókn-
arniðurstöðum og klínískar rann-
sóknaraðferðir. Handleiðsla er
veitt af sérfræðingum í HAM. Mat
á árangri er byggt á þátttöku, hóp-
vinnu, einstaklingsverkefnum og
meðferð. Klínísk meðferðarvinna
er metin og þátttakendur hljóta
skírteini í lok formlegrar þjálf-
unar, en námið uppfyllir kröf-
ur Evrópusamtaka um hugræna
atferlismeðferð (EABCT) og er
metið til eininga hjá EHÍ.
FHAM hefur tekið þátt í starfi
Evrópsku samtakanna um hug-
ræna atferlismeðferð (EABCT)
í meira en 20 ár og hefur einn
félaganna verið formaður þeirra.
Félagið hefur verið ötult við að
kynna HAM á Íslandi með því að
bjóða upp á námskeið og fyrir-
lestra þekktra fræðimanna.
FHAM hélt vel heppnað Nor-
rænt þing um hugræna atferlis-
meðferð á árinu 1992 og tóku 150
manns þátt. Vinsældir HAM á
Íslandi og vaxandi styrkur FHAM
varð félaginu hvatning til að taka
þeirri áskorun að halda 41. EABCT
ráðstefnuna á Íslandi dagana 31.
ágúst - 3. September n.k. og hafa
1.200 þátttakendur frá 38 löndum
og öllum heimsálfum skráð sig á
ráðstefnuna .
HAM sækir aðferðarfræði sína
til atferlisfræði og atferlisgrein-
ingar. Þannig eru hugsanir litnar
svipuðum augum og atferli. Það
má fylgjast með hugsunum og
skrá hvenær þær skjóta upp kolli,
við hvaða aðstæður, stiga ágengni
þeirra og hve oft þær láta á sér
bæra. Þannig má greina hvernig
þær tengjast atferli. Með því að
skrá einnig líðan má sjá hvernig
hugsanir tengjast henni.
Frá upphafi hefur verið lögð
áhersla á að meta árangur HAM
eftir megindlegri aðferðarfræði. Á
þann hátt hefur verið unnt að setja
fram kenningar, skrá og vinna úr
upplýsingum, sjá hvernig fram
vindur og marka leið fram á við.
Þannig þróaðist meðferðin úr því
að vera einungis ætluð þunglynd-
um í að vera kjörmeðferð fyrir
mörg geðræn vandamál.
HAM einkennist af samvinnu
byggðri á reynslu og er meðferð-
in aðgengileg því skjólstæðing-
ur tekur virkan þátt í meðferð.
Reynslusamvinnan býður upp á
sameiginlega nálgun í meðferð
þar sem skjólstæðingur safnar
gögnum, sem hann fer yfir með
þerapista. Þeir vinna saman, skil-
greina vanda, gera tilraunir, prófa
tilgátur og bera saman leiðir til að
greiða úr vanda. Þerapisti er allt-
af virkur og beitir s.n. Sókratískri
samtalsaðferð og leiðbeinir. Virð-
ing fyrir skjólstæðingi er hluti af
ferlinu. Samvinna einstaklinga
við að fá hugræna mynd af vanda-
málum skjólstæðings er miðlæg,
hún gerir ferlið og stefnuna skýra
og leiðir til markmiða, sem eru í
stöðugri mótun og leiðarvísir fyrir
meðferð.
Stjórnvöld og heilbrigðistrygg-
ingakerfið gera kröfu um að með-
ferð sé markviss, skilvirk, byggð á
lausnum og vísindalega sannreynd.
Þegar fólk hefur meðferð, tekur
frá tíma, leggur fram peninga og
tilfinningalega orku vill það vera
visst um að líkur á árangri séu
góðar. Niðurstöður vísindalegra
rannsókna á HAM hafa leitt í ljós
að hún er árangursrík aðferð til að
draga úr einkennum og tíðni bak-
slaga geðraskana með eða án lyfja-
gjafar og m.t.t. tíma og kostnaðar
telst meðferðin hagkvæm .
Þegar útgjöld heilbrigðismála
takmarka svigrúm til að veita sál-
fræðilega meðferð er mikilvægt
að horft sé til gagnreyndrar sál-
fræðimeðferðar, en vinna þarf að
því að bæta aðgengi að sálfræði-
legri meðferð.
Talið er að HAM muni vaxa fisk-
ur um hrygg eftir því sem kröfur
um góða geðheilsu almennings
eykst. Enn er ónefnt að aðferð-
ir byggðar HAM gætu komið að
góðu gagni í heilbrigðis-, félags-
og skólakerfinu við það að fyrir-
byggja þróun ýmissa sálrænna
vandkvæða. Þar er óplægður akur
og verk að vinna.
Hugræn atferlismeðferð
Camo, 25 skot.
M88 12GA 28DR.
Heilbrigðismál
Eiríkur Örn
Arnarson
forseti Evrópuráð-
stefnunnar
um hugræna
atferlismeðferð