Faxi - 01.10.1984, Blaðsíða 3

Sr. Jón Thorarensen
Afrekshjúa minnst
Höfundur þessarar frásagnar
séra Jón Thorarensen, er vel
kunnur lesendum Faxa, enda
•andskunnur fræðimaður, rithöf-
undur og skáld. Hann varð þjóð-
kunnur þegar Rauðskinna fór af
stokkunum, en hún kom út í 12
áföngum á árunum 1929 til 1961.
í Rauðskinnu eru nokkur hundruð
sagnir - margar af Suðumesjum,
draumsagnir, spásagnir, sagnir af
álfum og afturgöngum, uppvakn-
ingum og reimleikum, þjóðsögur
af allri gerð, kynjasögur, sagnir af
vofveiflegum atburðum, ömefna-
sögur, hetjusögur, sagnir af merk-
um mönnum og er þá fátt talið. Þá
er þar að finna Suðumesjaannál
spra Sigurðar B. Sívertsen prests á
Htskálum og hefst hann árið 1000
og lýkur seint á síðustu öld. Hann
segir ítarlega frá hamfömm hafsins
er verslunarstaðinn að Básendum
tók af í foráttubrimi og mesta stór-
flóði er sögur fara af hér á landi.
Jafnframt gaf hann út litla bók er
hann nefndi Sjómennska og sjáv-
arstörf.
Síðar kom Sjósókn. Báðar rifja
þær upp sitthvað um sjósókn og
sjávarhætti á liðnum öldum. Út-
nesjamenn komu tvisvar út haust-
ið 1949 og seldust þá upp fyrir jól.
Þriðja útgáfa af þeim kom svo út
1973. Vinsældir þessarar ættar-
sögu vom og eru mjög miklar.
Saga Kirkjubæjarmanna frá 1694
til 1914 spannar feril fjögurra kyn-
slóða af nákvæmni og smekkvísi.
Fólk það sem lifir og hrærist í sög-
unni, er fjarlægt okkur að flestum
lífsmáta en þó svo nærri okkur í
tímatali að okkur finnst það hafi
verið nánir vinir og ættingjar, sem
okkur ætti að vera ljúft og skilt að
kynnast betur með upprifjun og
lestri Útnesjamanna.
Frásagnarmáti séra Jóns er ein-
lægur, hlýr og látlaus og nær til
ungra sem aldinna. Sama má segja
um síðari bækur hans, en þær em
Marína 1960, endurútgefin 1969,
Svalheimamenn 1977 og Litla
skinnið 1982.
Þá hefur séra Jón gefið út Ljóð-
mæli Ólínu og Herdísar í 3. 4. og
5. útgáfu, síðast 1982. Ljóðmæli
þeirra tvíburasystra em alltaf jafn
vinsæl. En Herdís var móður-
amma séra Jóns.
Varla munu þeir fósturforeldrar
vera til hér á Iandi er hlotið hafa
slík fósturlaun sem þau hjónin
Ketill Ketilsson og Hildur Thorar-
ensen í Kotvogi. Með ást og virð-
ingu vefur séra Jón þau inn í ís-
lenskar bókmenntir og þaðan mun
um langan aldur lýsa af mannkost-
um þeirra og fyrirmennsku. Við -
véla- og kjarnorkualdar fólk,
kramið af kjarnorkuótta, getum
vart skilið þá miklu kosti að hafa
alist upp við það mannlíf er séra
Jón segir frá - þó er þetta aðeins
réttur mannsaldur síðan við sögð-
um skilið við gamlar hefðir og
þjóðh'f, sem var htið breytt frá
landnámstíð allt til daga Ketils
Ketilssonar.
í 2. tbl. Faxa 1983 er grein um
Ketil, en hér á eftir segir séra Jón >
frá nokkrum dyggum hjúum í Kot-
vogi. Frásögn hans er jafn hlý í
þeirra garð og skemmtileg eins og
annað er hann segir frá varðandi
æskustöðvar sínar og það fólk er
skóp þar umhverfið.
JT.
Kotvogsbærinn var geysilegur
að stærð, alls sextán hús og mörg
þeirra stór. Það voru 38 hurðir á
járnum, þegar ég man. Stærstu
húsin voru reist úr amerískum
rauðaviði, strandviði. Bæjargöng-
*n voru fimm og hálf alin á hæð og
faömur á breidd. Þegar ég var barn
að aldri taldi ég fimmtíu og fjórar
fírtommur í einni dyraumgjörð.
Þessi tvö dæmi nefni ég um stærð
°g rammleik bæjarhúsanna.
Til gamans má geta, hvílíkur
fjöldi manna var þar á heimilinu á
vertíöum árin 1870-80. Þá gerði
Ketill dbrm. og stórbóndi þar út
þrjú skip frá heimihnu. Tvo tein-
æringa, hvom með 19 manna
áhöfn eða 38 manns, einn áttæring
nteð 12 manns, það em 50 sjó-
ntenn alls. Þá kom heimilisfólkið,
6 vinnukonur, 3 hlutakonur, 4
vinnumenn, þá hjónin sjálf og 6
hörn þeirra, og svo stórskipasmið-
Ur, er var á heimilinu. Alls vom
þannig 72 heimilismenn á vertíð-
•nni.
Fókið á heimilinu skiptist á
starfssviðin þannig, að hver og
einn hafði sitt verk.
Bjarni Guðnason, formaður-
inn, hafði sérstöðu á heimilinu.
Hann bjó á loftinu yfir bæjardyr-
unum, með glugga er sneri til land-
suðurs. Það var svefnherbergi
hans, og svo fremra herbergi með
niðurgöngu í frambæinn, en þá
blöstu bæjardymar við. Þetta
fremra herbergi á loftinu notaði
Bjarni fyrir kistur sínar tvær. Þær
voru stórar, önnur fyrir föt, er
voru samanbrotin og geymd þar,
en hin fyrir toppasykur, kandís og
rúsínur og danskt brennivín, er
hann átti og fór vel með. í þessari
íbúð gat B jarni farið á fætur á nótt-
um, hvenær sem var og gáð til veð-
urs, án þess að tmfla fólk með
ferðum sínum. Hann hafði meira
kaup en aðrir, þurfti aldrei að
vinna nein landverk, en hugsaði
um sjóróðra árið um kring og það,
sem þá snerti. Þess skal getið, að
sláttumaður var hann ágætur, ef
Sr. Jón Thorarensen.
hann snerti á orfi, en ungur fór
hann mörg sumur í sumarvinnu
norður í land í kaupavinnu.
Ólafur ,,stóri“ Jónsson var
vinnumaður, sem var afburða-
maður við öll verk á sjó og landi.
Hann var snilldarsjómaður. Hann
var mikill afkastamaður við alla
stóryrkju, húsahleðslu, grjót-
garða, þangfjömr, túnasléttur og
yfirleitt allt. Það gerði verkþekk-
ingin, sjónhæfnin og verklagnin.
Sláttumaður var hann líka ágætur.
Hann sagði vel sögur á kvöldvök-
um, ef svo bar undir, en vildi alveg
eins, og ekki síður, hlusta á.
Þórarinn Tómasson var sá
vinnumaður, er hugsaði um veið-
arfærin. Hann reið netaslöngum-
ar, bætti notuð net eða felldi þau,
fléttaði utan um kúlur, endurbætti
lóðarása o.fl. Hann var afbragðs
sláttumaður og fjölhæfur alla tíð.
Hann kunni ógrynni af lausavísum
og sagði vel sögur. Um þá Bjarna,
Ólaf ,,stóra“ og Þórarin hef ég
skrifað í Rauðskinnu, og vísa til
þess hér.
Ingigerður Jónsdóttir, systir
Ólafs, var vinnukona og elda-
konan í Kotvogi, árið um kring.
Það var mikið starf. Hún vargrönn
kona, vel vaxin og Iagleg. Allur
Forsíðu
myndin
Samvinnunefnd Keflavíkurverktaka. Ingvar Jóhannsson, Þorbergur Friðriksson, Jóhann R. Bene-
diktsson, Bjöm Magnússon, Jakob Árnason, formaður, Eyjólfur Þráinsson, Hilmar Þórarinsson, Sig-
urður Halldórsson og Jón H. Jórtsson, framkvæmdastjóri.
Iðnaðarmannafélag Suðurnesja verður 50 ára 4. nóvember næstkomandi. Það stofnaði Keflavíkur-
verktakar 16. apríl 1957. Stofnun og starf þessara samtaka hefur orðið árangursríkt og heillavænlegt
fyrir iðnaðarmenn á Suðurnesjum. Faxi mun á næstunni segja nánar frá starfi iðnaðarmanna hér á Suð-
umesjum.