Faxi - 01.12.2004, Side 7

Guðni Magnússon
nefnd og fræðsluráð.
I öllum störfum Guðna kemur
fram skylduræknin og trúmennsk-
an, sem eru hans aðalsmerki.
Þetta var úrdráttur úr afmælis-
grein um Guðna á 70 ára afmæli
hans 21.nóvember 1974,
skrifaða af Ragnari Guð-
leifssyni.
Þann lO.nóvember
1970 kom fram tillaga á
fundi stjórnar og full-
trúaráðs Iðnaðarmanna-
félags Suðurnesja frá
þáverandi formanni fé-
lagsins Eyþóri Þórðar-
syni um að hefja undir-
búning að útgáfu ágrips
að sögu félagsins og iðn-
aðarmannatal (æviágrip
félagsmanna) ásamt
ágripi af atvinnusögu á
félagssvæðinu sem er
Reykjanessskagi sunnan
Hafnarfjarðar. Tillaga
þessi hlaut góðar undir-
tektir og var einróma
samþykkt og var stefnt
að því að ritið yrði í alla
staði vandað og kæmi út
í tilefni 40 ára afmælis
félagsins 1974. Skipuð
var nefnd og sent út
dreifibréf ásamt eyðu-
blaði fyrir æviágrip sem
skila átti í febrúar 1971.
Enda þótt margir brygð-
ust vel við varð um veru-
legar vanheimtur að
ræða og úrvinnsla reynd-
ist mun tafsamara verk en
nokkurn hefði órað fyrir. Þá komu
og fljótlega fram raddir um að láta
þetta ekki aðeins taka til félaga
Iðnaðarmannafélags Suðurnesja
eins og upphaflega var ákveðið
heldur til allra iðnaðarmanna á
Suðurnesjum. Það varð því að ráði
að á árinu 1972 var öðrum fagfé-
lögum hér skrifað bréf og boðin
þátttaka. Sum þeirra svöruðu já-
kvætt um hæl en önnur gáfu ekki
afgerandi svör, það var ekki fyrr
en á árinu 1976 að samkomulag
tókst um þetta milli allra iðnfélaga
á Suðurnesjum, þá var að mestu
lokið að safna saman æviágripum
400 félaga Iðnaðarmannafélags
Suðurnesja. Sendu nú félögin sam-
eiginlega út nýtt dreifibréf ásamt
eyðublöðum og skyldu menn skila
þessum skýrslum fyrir 30.janúar
1977. Undir þetta bréf skrifuðu
formenn Iðnfélaga á Suðurnesjum.
Þetta jók umfang verksins að mikl-
um mun auk þess sem mikil fjölg-
un hafði orðið í iðnaðarmanna-
stéttinni á þessum árum, þá hafði
einnig orðið að ráði að seilast
nokkuð aftur í fortíðina og taka
með nokkra þá helstu sem stund-
uðu iðnað áður fyrr, þó ekki hefðu
þeir iðnréttindi, enda voru þau fá-
tíð í þá daga. Verkið hefur því vax-
ið allmikið í meðförum frá því sem
upphaflega var ákveðið.
Arin urðu fleiri en 12 frá því að
tillagan kom fram þar til bókin
kom út. Guðni Magnússon sá um
framkvæmd verkins en með hon-
um í undirbúningsnefndinni störf-
uðu lengst af Eyþór Þórðarson sem
formaður nefndarinnar og Jón B.
Kristinsson.
Andrés Kristjánsson var fengin
til að rita starfssögu Iðnaðar-
mannafélags Suðurnesja og Eyþór
Þórðarson ritaði um iðnir og hand-
iðnir á liðinni tíð á Suðurnesjaum.
Flestar ljósmyndir í bókinni tók
Heimir Stigsson ljósmyndari í
Keflavík. Þó að mikið hafi verið
gefið út á undaförnum árum af
svonefndum tölum, þ.e. bókum
skyldum Iðnaðarmannatali Suður-
nesja hefur hún nokkra sérstöðu.
Hún er ekki bundin við eina iðn-
grein svo sem húsasmíði, rafvirkj-
un o.s.frv. Hinsvegar er hún bund-
in við afmarkað svæði þ.e Reykja-
nesskaga sunnan Hafnarfjarðar.
Nú eru yfir 20 ár frá útgáfu bókar-
innar og hefur hún sannað ágæti
sitt sem vandað heimildarit sem
mikið er sótt í. Ég minnist þess
sérstaklega þegar náðist samkomu-
lag við Bókaútgáfuna Iðunni um
útgáfu bókarinnar hve faðir minn
var að ánægður að sjá þessu stóra
áhugamáli hans og félagsins borg-
ið.
í tilefni aldarminningu Guðna
Magnússonar og 70 ára afmælið
Iðnaðarmannafélags Suðurnesja
hafa afkomendur hans afhent fé-
laginu höfundarrétt af verkinu
með von um að það megi verða fé-
laginu og öðrum iðnaðarmanna-
samtökum hvatning til frekari
gagnaöflunar varðandi sögu iðnað-
ar og iðnaðarmanna á Suðurnesj-
um.
Birgir Guðnason
Næsta verkefnið var
að sækja þvottavatn í
brunninn. Þá var oft-
ast farið í Njarövíkur-
brunn, en stundum í
Olafsvallabrunn, ef
nóg vatn var í honum,
en þangað var mun
styttra að fara. Farið
var með tvær vatns-
fötur, sína í hvorri
hendi, og til að auð-
velda burðinn var sér-
stök grind á milli
þeirra til að halda
þeim stöðugum og frá
fótum vatnsberans.
Þetta var oft erfitt í
vondum veðrum og
hálku. Guðni hefur
átt marga ferðina í
brunnana að sækja
vatn, því fylla þurfti
tunnur og bala til að
hafa nóg vatn, bæði til
þvotta og annarra
heimilisnota.
Nú rann þvottadag-
Urinn upp, en það var
talið kvennaverk að
þvo óhreina tauið.
Kveiktur var eldur í
hlóðunum, sem hlaönar
voru úr grjóti, stór pott-
ur settur yfir og hitað í honum
yatn. I vatnið var sett sápa og
Jafnvel steinolía. Þetta var hitað
Ágúst Sveinsson - Gústi á Vatnsnesi.
Mynd í eigu Byggðasafhs Reykjanesbœjar
vel og síðan hellt í bala, og upp úr
honum var tauið síðan nuddað á
milli handanna eða á riffluðu
þvottabretti, þar til
óhreinindin losnuðu
úr því. Alltaf var
byrjað á hvíta tauinu
og endað á því gróf-
asta. Oft var tauið
látið liggja í bleyti í
volgu vatni yfir nótt,
áður en það var
þvegið. Flokka varð
tauið fyrir þvott og
gæta þess vandlega,
að ekkert færi sam-
an við, sem látið
gæti lit. Allt gat
þetta umstang tekið
marga klukkutíma
og ekki mátti hlaupa
frá því stundarkorn,
hvað þá meira, eins
og unnt er að gera í
dag.
Allt hvíta tauið
var soðið í sápuvatni
eftir forþvott, - eða
skítvask, eins og það
hét þá, - og stundum
líka það mislita, og
síðan fært upp úr
pottinum með svo-
nefndum þvottaprik-
um og í bala, það yf-
irfarið, óhrein-inda-
blettir nuddaðir, og sáp-
an og óhreinindin svo skoluð ræki-
lega úr því, áður en það var hengt
upp til þerris. Þegar tauið var
skolað, fóru oftast tveir saman
með þvottabalann niður að brun-
ni, oftt á handbörum eða í hjólbör-
um. Þar var vatnið híft upp í fötu
og hellt yfir tauið í balanum og
það skolað. Þetta var endur-tekið
þrisvar til fjórum sinnum, og síðan
var tauið undið eins vel og unnt
var og hengt upp á snúrur til þerr-
is. Þetta var oft mikið kuldaverk
að vetrarlagi.
Væri þurrkur góður, var þurrkað
úti, og var þá fagurt að sjá drif-
hvítt tauið blaktandi á snúrunum.
Væri hinsvegar rigning eða enginn
þerrir, var farið með það í þeirra
tíma þurrkara, hjallinn. Hjallurinn
var skúr með þaki, en veggir að
hluta til klæddir rimlum, svo sí-
felldur loftstraumur lék um það,
sem þar var innan dyra. Má segja,
að í Garðbæ hafi verið sá lúxus, að
þar var hjallur, þar sem ýmist var
hægt að þurrka tau og blautan úti-
fatnað eða herða fisk. Þegar tauið
var orðið þurrt, var það tekið nið-
ur og straujað með strau-járnum,
sem hituð voru á kolaeldavélinni,
en rúmfatnaður var rullaður í
taurullunni.
Svona gekk þett að mestu til ár
eftir ár, eða þar til rafmagn og
þvottavélar komu til sögunnar.
Og nú getið þið reynt að spá í,
hvernig þróunin í þvottamálum
heimilanna verður næstu hundrað
árin.
FAXI 7