Morgunn - 01.06.1994, Page 24

MORGUNN
sálarinnnar og hvaða tækifæri andi mannsins hefði til þess að
komast í snertingu við framlíf genginna kynslóða - við alheiminn
og himinvíddir hans.
Trúar- og kirkjulífi 20. aldar á íslandi verða ekki gerð við-
hlítandi skil, nema gerð sé grein fyrir áhrifum þessarra rannsókna á
fyrra helmingi aldarinnar og einkum spíritismanum, sem þeim
rannsóknum var tengdur. í þeim sviptingum, sem þá urðu var gerð
allhörð atlaga að kennivaldi kirkjunnar er eigi þótti í samræmi við
fordæmi meistarans frá Nasaret eða fyrirmynd hans í mannlegum
samskiptum. Og þá er ekki síst hér nefndur til sögunnar einn
aðalbrautryðjandinn á þessum vettvangi, séra Haraldur Níelsson
prófessor við guðfræðideild Háskóla íslands.
Sálarrannsóknir á íslandi
Hér á landi tengist spíritisminn svokölluðum sálarrannsóknum sem
byrjað var að stunda rétt eftir aldamótin. A þeim tíma var sálar-
fræðin mjög ung fræðigrein og ýmsir töldu að sálarrannsóknimar
sem fengust við að kanna vitund mannsins, takmörk hennar og
eiginleika, ættu heima innan sálarfræðinnar, enda stunduðu ýmsir
sálfræðingar bæði í Evrópu og í Bandaríkjunum tilraunir á
miðilssambandi við andaheima og útilokuðu ekki tilgátu anda-
hyggjumanna að hægt væri að ná sambandi við anda framliðinna
manna.1 Ber þar íremst að nefna Bandaríkjamanninn William
James, en rit hans voru vel þekkt hér á landi, ekki síst fyrir
tilstuðlan Guðmundar Finnbogasonar sem hafði numið heimspeki
og sálarfræði í Kaupmannahöfn. Sálgreinandinn Carl Gustav Jung
rannsakaði miðilsfyrirbæri um aldamótin og var í fyrstu efins um
að þau væru raunveruleg, en síðar þróaði hann all merkar tilgátur
um dulvitund og samvitund mannsins þar sem heimur andanna
hafði hlutverki að gegna, en ekki verður farið nánar út í þá sálma
hér.
22