Morgunn - 01.06.1994, Side 47

viðleitni til að velja og hafna varðandi gildi einstakra rita og
ritningastaða í Biblíunni. Jón Bjamason prestur Islendinga í
Kanada var einn þeirra sem setti þessa kenningu á oddinn í
barátunni við kristindómsgagnrýnina. Þessari lausn haínaði Har-
aldur án þess þó að vera fyllilega sáttur við guðfræðina sem byggði
á þýsku biblíugagnrýninni og lítið vildi með kraftaverkin og
undrin gera. En kenningin um guðlegan innblástur stóðu vörð um
gildi kraftaverkanna. Frjálslyndu guðfræðingamir þýsku litu á
undrin og kraftaverkin nánast eins og goðsögur og ævintýri.
Efnishyggjan og efahyggjan vom í upphafi nátengd hugtök í huga
Haralds. Fyrir honum var efnishyggjan margrætt hugtak og var
nánast samheiti yfir allt neikvætt og mannskemmandi í
afkristnuðum lífsviðhorfum. Þeir sem fóm á annað borð að efast
um sannleiksgildi kristinnar trúar voru þar með komnir út á
hættubraut efnishyggjunnar. Það var efnishyggjan í öllum sínum
margbreytilegu myndum sem fékk fólk til að draga kristindóminn í
efa og síðan var rökrétt framhald af því að hafna honum alfarið.
Þar með var siðferðisgmndvelli þjóðfélagsins ógnað. Þetta var það
sem Haraldur var að glíma við í predikunum sínum um aldamótin.
í ódagsettu bréfi frá Eiríki meistara í Cambridge, sem Haraldur
svarar 17. maí 1903 er Eiríkur að ræða við Harald vin sinn um
óvininn mikla efnishyggjuna og skilgreinir hana á eftirfarandi hátt:
Aldarandinn er vísindalegur. Vísindin em köld. Kulið af þeim
leggur inn í, og leikur um alt mannlegt líf. Kirkjan berst með
straumnum. En hið sólhlýju elsku ideal Krists er orðið að
niðursetningi á hreppi miskunnarlauss materialismusar; þessarar
nirfiltilveru sem æ situr bogin yfir eigin hags-vog, en djöfullinn
leggur til lóðin!
Efnishyggja nútímans var í augum Haralds erkióvinurinn og hann
talaði á einum stað í ræðu um Surtshelli efnishyggjunnar. A
þessum nótum hafa þeir félagar rætt um efnishyggjuna.
Eins og fram hefur komið hafa efasemdir Haralds sjálfs gert
það að verkum að hann fór að skilja efasemdamennina betur og
hann fór að gera greinarmun á því hvers eðlis efinn var. Hann ræðir
45