Útvarpstíðindi - 10.12.1945, Blaðsíða 40

376
ÚTVARPSTÍÐINDI
birti hana. Jafnvel i Paris var reynt að
uppræta allt, sem minnti á pólska menn-
ingu. Iiið merka pólska bókasafn í Quai
d’Orleans var gefið Hitler. Rosenberg
var „gefandinn“.
Mörg söfn voru sameinuð í hin svo-
nefndu ríkisbókasöfn, sem sett voru á
stofn í fjórum aðalborgum Póllands.
Þarna var safnað saman undir stjórin
yfirbókavarðar bókasafns Berlínarhá-
skóla öllum verðmætum pólskum söfn-
um, sem ekki voru eyðilögð, I Lublin
einni hirtu Þjóðverjar 400.000 bækur.
Þjóðverjar afmáðu öll bókaeinkenni.
Við val bókavarða var þess vandlega
gætt að ekki væru teknir neinir menn,
sem menntaðir voru í pólskum skólum.
Valdir voru menn, sem voru taldir hafa
hæfileika til þess að beita hinum nýju
aðferðum".
1 Tékkóslóvakíu voru þeir búnir að
eyðileggja 411 bókasöfn 1938, á þeim
landsvæðum eingöngu, sem þeir höfðu
þá fengið yfirráð yfir- Það þarf ekki að
fara í neinar grafgötur um hvað gerðist,
þegar öll Tékkóslóvakía var á valdi
þeirra. „Tékkar þurfa ekki framar nein-
ar bækur“, sögðu Þjóðverjar.
Og til þess að kóróna allt var því yfir
lýst, að þýzka væri hið opinbera mál
landsins. Sömu sögu er að segja frá
Alsac-Louring og Luxembourg. Þar átti
þýzka að vera eina málið, jafnvel í skól-
unum. — Menn voru sektaðir fyrir að
nota hin algengu frönsku ávarps- og
kveðjuorð. Rænt var öllum bókum úr
höllum stórhertogadæmisins Luxem-
bourg.
Á Niðurlöndum og í Noregi var ekki
farið eins harkalega að, en allar and-
þýzkar bækur og aðrar bækur, sem
Þjóðverjum voru ógeðfeldar, voru læst-
ar inni í herbergjum, sem Þjóðverjar
kölluðu „eiturklefana“. í Hollandi var
sett á laggirnar sérstök nefnd til þess
að endurskoða allar kennslubækur. —
Gerðar voru upptækar allar bækur, sem
líklegar þóttu til að „spilla góðri sam-
búð“ Þjóðverja og Hollendinga. Afleið-
ingin var sú, að varla voru til nokkrar
námsbækur í landinu. — Háskólabóka-
safnið í Belgrad hafði þá forsjálni til að
bera að koma mörgum bókum fyrir á
öruggum felustöðum, og spjöld úr spjald-
skránum voru fjarlægð til þess að þetta
kæmist ekki upp.
Þess vegna er þetta bókasafn enn að
kalla óskemmt með öllu, en í því eru 4
milljónir eintaka- En öll önnur bókasöfn
í Belgrad urðu fyrir skemmdum eða
voru brennd til ösku.
1 Rússlandi höfðu Þjóðverjar sérstaka
flokka manna, sem fóru í bókasöfnin í
ráns og eyðingarskyni. Verðmætar bæk-
ur — að áliti nazista — voru sendar til
Þýzkalands, en aðrar bækur voru brend-
ar í allra augsýn. í Kharkov tóku Þjóð-
verjar bækurnar úr Korelenko bókasafn-
inu og notuðu í stað ofaníburðar í aur-
blauta vegi.
Eitthvert svívirðilegasta skemmdar-
verk Þjóðverja af þessu tagi var, er þeir
fóru ráns hendi um Tolsloy-safniö og
notuðu bækur og handrit sem eldsneyti.
Ég hef nú rætt talsvert um opinber
söfn, en ekki minnst á bókasöfn ein-
staklinga. Það er vitanlega ógerlegt að
giska á hversu mörgum milljónum ein-
taka bóka hefir verið stolið úr einka-
bókasöfnum eða hafa orðið eldi að bráð,
Menn ætla stundum, að söfn einstakra
manna séu ekki eins verðmæt og opin-
ber söfn, en sannleikurinn er sá, að þau
eru oft mikilvægari, því að þessi einka-
bókasöfn og bókaverzlanirnar eru nám-
urnar, sem liin opinberu söfn fá málm-
inn úr, ef svo mætti að orði komast.
Bókatjón var mikið af völdum styrjald-
arinnar í Bretlandi, eins og meðal ann-
ars má sjá af síhækkandi verði sjald-
gæfra bóka á uppboðum. Dómkirkjusafn-
ið í Kanlaraborg og Citybókasafnið í
London urðu fyrir miklum skemmdum.
Britisli Museum missti 150.000 bækur á
einni nóttu. En til allrar gæfu er tjón
Breta tiltölulega miklu minna en átti
sér stað á meginlandinu, og það er ekki
ólíldegt, að frá Bretlandi geli bókasöfn
meginlandsins byrgt sig upp af nýju.
Það er nú svo um bókasöfn, að þau
eru mönnum mikils virði fyrir fleira en
það eitt, að menn hafa not af þeim.
Það er furðulegt hve miklar mætur menn