Morgunblaðið - 14.02.2009, Page 24

24 Daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 2009
Eftir Unu Sighvatsdóttur
una@mbl.is
Ég veit ekki alveg hvað þaðer, það er bara eitthvaðsem ég get ekki lýst, enþeir eru einhvern veginn
alltaf aðal,“ segir Elísa Dóra Theó-
dórsdóttir, nemandi í 8. bekk.
Baráttan fyrir jafnrétti kynjanna
snýst nú fyrst og fremst um almenna
hugarfarsbreytingu, þar sem lög og
reglur kveða þegar á um helstu jafn-
réttismál, þ.á m. Kvennasamningur
Sameinuðu þjóðanna sem á 30 ára af-
mæli í ár. Á tali unglinganna í Hörðu-
vallaskóla sem blaðamaður mælti sér
mót við kom fljótt fram að jafnrétti
kynjanna er sjálfsagt mál í þeirra
augum og eiginlega tómt mál að tala
um, allavega á Íslandi þar sem fullu
jafnrétti er þegar náð að þeirra mati.
„Stelpurnar eru nú eiginlega alveg
jafnklárar, eða bara klárari,“ segir
Jón Einar R. Christiansen og skóla-
félagar hans taka undir. Þeim finnst
að lítill munur sé á strákum og stelp-
um að upplagi. Það sé þá kannski
helst að strákar séu sterkari, en þau
líta svo á að strákur og stelpa geti átt
meira sameiginlegt sín á milli en tveir
strákar eða tvær stelpur.
„Okkur finnst stelpurnar alveg
skemmtilegar,“ segir Haukur Krist-
insson. Spurð hvort það sé þá ekkert
sem megi betur fara í jafnrétt-
ismálum á Íslandi nefna þau launa- og
atvinnumál sem kannski séu ekki al-
veg fullkomin.
Forsætisráðherra reddar þessu
Stelpurnar gefa samt ekki mikið út
á það að lægri laun séu veruleiki sem
gæti beðið þeirra. „Það þarf ekkert
endilega að vera þannig, konur geta
alveg verið með jafnhá laun og karl-
ar,“ segir Anna Maggý Grímsdóttir
og þegar bent er á að þótt enginn ef-
ist um að þær geti það heldur bendi
tölfræðin samt til þess að raunveru-
leikinn sé annar, þá vefst svarið ekki
fyrir þeim: „Það verður örugglega
búið að breytast.“
Þannig virðast jafnréttismálin al-
veg borðleggjandi fyrir krökkunum
sem telja að þetta eigi ekki að vera
mikið vandamál. Hvernig er þá t.d.
hægt að leysa úr þessu launamisrétti?
„Forsætisráðherra gerir það.“ Og tal-
andi um forsætisráðherrann segja
þau öll að það sé mjög gott mál að
kona skuli nú vera í því embætti og
stelpurnar eru sammála um að það sé
ágætis fordæmi fyrir þær. „Það er
fínt að hafa ekki alltaf bara karla,“
segir Álfheiður María Ívarsdóttir.
Þegar talið berst að kynbundnu of-
beldi og hvers vegna það sé enn til er
fátt um svör en þau eru sammála um
að þar séu á ferðinni ruglaðir menn.
„Það þarf kannski að bæta inn meiri
fræðslu um hvernig maður á að passa
sig á þessu,“ svarar Anna Maggý
spurð hvernig hægt sé að útrýma
nauðgunum og öðru ofbeldi.
Öll eru þau á þeirri skoðun að það
sé sanngjarnast að konur og karlar
deili með sér heimilisverkunum, en
það sé samt kannski líklegra að konur
geri aðeins meira af þeim af því að
karlarnir geti verið svolítið latir.
Konurnar eru varfærnari
„Strákarnir eru alltaf að segja að
þeir séu betri en stelpur, en þeir eru
það ekkert,“ segir Elísa Dóra. „Ég
held að ef konur fengju að ráða gengi
örugglega allt miklu betur.“ Þau eru
nú ekki öll á þessari skoðun, en þegar
bankahrunið berst í tal kemur samt í
ljós að þeim finnst reyndar vera smá-
munur á kynjunum. „Karlar taka
miklu meiri áhættu; ef það hefðu ver-
ið fleiri konur hefði þetta kannski
ekki orðið svona. Konurnar eru ekki
svona þornar.“
Elísa Dóra og Árni Steinn Viggós-
son eru líka sammála um að útlitið
skipti stelpur miklu meira máli en
stráka. „Ef kona færi í viðskiptaferð
til útlanda þá myndi hún kannski ekki
vera tekin eins alvarlega ef hún liti
ekki vel út,“ veltir Árni Steinn fyrir
sér og Elísa skýtur því inn í að í sjón-
varpsþáttum sé yfirmaðurinn eig-
inlega alltaf karl. Þess vegna kunni
margir kannski illa við að láta konu
skipa sér fyrir.
Þau telja líka að stelpur séu óör-
uggari með sig en strákar. Það sé t.d.
sennilega ástæðan fyrir því að næst-
um því bara strákar taka þátt í Gettu
betur þótt stelpurnar séu alveg jafn-
góðar í náminu. „Þær bara þora það
ekki. Stelpur taka því líka illa ef þær
tapa, fara kannski að grenja, en
strákum er eiginlega alveg sama.“
Stelpurnar eiginlega alveg jafnklárar
Morgunblaðið/RAX
Jöfn „Karlar voru bara frekir og vildu stjórna,“ segja þau Jón Einar R. Christiansen, Haukur Kristinsson, Álfheiður
María Ívarsdóttir og Anna Maggý Grímsdóttir aðspurð hvers vegna ekki hafi alltaf verið jafnrétti milli kynjanna.
Kvennasáttmáli Samein-
uðu þjóðanna er 30 ára í
ár. Blaðamanni lék því
forvitni á að vita hvaða
afstöðu yngsta kynslóðin
hefur til jafnréttis og
hvort henni finnst eitt-
hvað upp á vanta.
„Það er fínt að hafa
ekki allta bara karla“
sem forsætisráðherra
Ofbeldi gagnvart konum, vægar refsingar í kynferðisbrotamálum og lágt
hlutfall kvenna í stjórnunarstöðum er meðal þeirra atriða sem helst er
ábótavant við að ná fram fullu jafnrétti kynjanna á Íslandi, að mati
Sameinuðu þjóðanna.
Kvennasamningur SÞ á 30 ára afmæli í ár og af því tilefni hefur Jafn-
réttisstofa gefið út dagatal sem miðar að því að auka þekkingu og víð-
sýni hvað varðar jafnréttismál. Dagatalinu er m.a. dreift í alla skóla
landsins og stendur til að fylgja því eftir með fræðslu að sögn Berg-
ljótar Þrastardóttur hjá Jafnréttisstofu.
Samningurinn um afnám allrar mismununar gegn konum var fullgiltur
af Íslands hálfu hinn 18. júlí 1985, en hann var upphaflega settur sem
viðbót við aðra samninga Sameinuðu þjóðanna um mannréttindi, vegna
þess að þrátt fyrir þá samninga eru konur enn víða beittar misrétti. Að
sögn Bergljótar er haft reglulegt eftirlit með aðildarríkjum Kvennasamn-
ingsins og þurfa Íslendingar því eins og aðrar þjóðir að leggja fram
skýrslur um árangurinn sem skoðaðar eru í þaula.
Fjöldi kvenna á þingi jákvæður
„Þetta var gert í New York í júlí í fyrra og þá kom í ljós að það er ým-
islegt sem er gott hjá okkur en líka ýmislegt sem er ábótavant,“ segir
Bergljót. Nefndin lýsti yfir ánægju sinni með margt, sérstaklega hátt
hlutfall kvenna í sveitarstjórnum og á Alþingi. Á hinn bóginn lýsti nefnd-
in áhyggjum sínum af því hve vægar refsingar í kynferðisbrotamálum
væru á Íslandi og að skortur væri á úrræðum við auknu mansali og misnotkun í tengslum við vændi.
M.a. var fundið að því að hér á landi vantaði fórnarlamba- og vitnavernd fyrir fórnarlömb mansals. Lágt
hlutfall kvenna í stjórnunarstöðum, sérstaklega hjá hinu opinbera og í dómskerfinu, er líka gagnrýnivert að
mati nefndarinnar, auk þess sem stöðugur launamunur kynjanna, sem mælist að jafnaði 16%, þótti áhyggju-
efni. Þótt Ísland standi vel þegar kemur að jafnrétti kynjanna er því enn margt sem þarf að vinna að og
bæta.
Staðan síst hvað varðar kynbundið ofbeldi
Í samfélagi okkar Vestur-Húnvetn-
inga við Húnaflóa má segja að hlut-
irnir gerist hægt. Við fengum ekki
stóran skammt af góðærinu sem
gekk yfir landið okkar á liðnum miss-
erum, en á sama máta hefur nið-
ursveiflan ekki haft þung áhrif á um-
hverfi okkar. Óverulegar uppsagnir
hafa verið í fyrirtækjum og mannlíf
gengur að mestu sinn gang. Fólk hef-
ur engu að síður sterkar skoðanir í
þjóðmálaumræðunni.
  
Almenn er sú skoðun að ráðamenn
banka og fjármálafyrirtækja, ásamt
mörgum stórfyrirtækjum, hafi farið
afar ógætilega með fjármuni þá sem
þeir hafi fengið frá almenningi. Í fjöl-
mörgum tilfellum verður að telja að
mikill ásetningur hafi verið um að
hlunnfara fólk, með blekkingum og
röngum skilaboðum um raunverulega
fjármálastöðu landsins og þar með al-
mennings á Íslandi. Eflaust má með
sterkum rökum kalla sumar athafnir
þessara aðila „landráð“ eitthvað sem
almennur borgari gat ekki áttað sig á
í tíma og hafði því tekið ákvarðanir í
fjármálum sínum á röngum for-
sendum. Vonandi skapast tækifæri til
að ná aftur til landsins hluta af því
fjármagni sem ranglega hefur verið
haft af íslensku þjóðinni, svo maður
tali nú ekki um þjóðarstoltið.
  
Vissulega hafa blikur verið á lofti hér.
Þar má nefna að starfsumhverfi Heil-
brigðisstofnunarinnar virðist í upp-
námi. Starfsemi hennar er einn af
máttarstólpum héraðsins, með rými
fyrir um 30 sjúklinga og vistmenn, á
sjötta tug starfsmanna, auk víð-
tækrar þjónustu við eldri borgara
héraðsins. Vona héraðsbúar að ára-
tuga langri þjónustu verði ekki fórn-
að í sparnaðaraðgerðum stjórnvalda.
Við Heilbrigðisstofnunina starfa
Hollvinasamtök. Þau hafa á liðnum
misserum tekið við verulegum fjár-
hæðum í frjálsum framlögum frá vel-
unnurum, félögum og einstaklingum,
innan héraðs og utan. Þessum fram-
lögum er ráðstafað til kaupa á búnaði
og tækjum, sem gera stofnunina að
mjög vel búinni starfsstöð og stuðla
þannig að auknu öryggi héraðsbúa,
og eins vegfarenda sem leggja leið
sína um vegakerfi héraðsins.
  
Kaupfélag Vestur-Húnvetninga mun
fagna 100 ára afmæli sínu, hinn 20.
mars nk. Reimar Marteinsson kaup-
félagsstjóri segir rekstur KVH bæri-
legan, félagið rekur matvöruverslun,
ásamt byggingarvörudeild, vínbúð og
pakkhúsi og nái þannig að þjóna
hagsmunum héraðsbúa að stærstum
hluta í verslun. Auk þess leigir KVH
skrifstofuhúsnæði til Fæðing-
arorlofssjóðs, þjónar vöruflutningum
og einnig á félagið helmingshlut í
Sláturhúsi KVH ehf. á móti Kaup-
félagi Skagfirðinga. KVH mun minn-
ast tímamótanna á afmælisdaginn
með veglegu kaffisamsæti á
Hvammstanga fyrir alla héraðsbúa,
gesti og gangandi.
  
Þorrablótin eru nú í héraðinu flestar
helgar. Þorrablót Miðfirðinga verður
í Félagsheimilinu Ásbyrgi á þorra-
þræl. Blótað var í Félagsheimili
Hvammstanga um liðna helgi, mikið
étið og fólk skemmti sér við stórkost-
legan annál, sem leikfélagið sér um
að venju, með aðstoð sveitarstjórans,
Skúla Þórðarsonar. Á borðum var
m.a. heimaverkaður hákarl sem mað-
ur ársins á Norðvesturlandi, Björn
Sigurðsson – Bangsi – hafði verkað af
mikilli snilld. Bangsi hafði lánað
kunningjum sínum gamla haukalóð
og með úldnum sel veiddist hárkarl-
inn úti á firði, norður með Vatnsnesi.
Var það mál manna að þarna væri
best verkaði hákarl sem menn hefðu
snætt um langt árabil. Bangsi brosir í
kamp og segir „ getur það verið – jú
kannski“
HVAMMSTANGI
Karl Ásgeir Sigurgeirsson fréttaritari
Morgunblaðið/Karl Ásgeir Sigurgeirsson
Undir regnboganum Kaupfélag Vestur-Húnvetninga á 100 ára afmæli.
úr bæjarlífinu