Morgunblaðið - 19.03.2009, Blaðsíða 28

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. MARS 2009
Ríkisstjórnin hefur
samþykkt fyrstu að-
gerðaáætlun íslenskra
stjórnvalda gegn man-
sali. Þetta eru mikil
tíðindi enda löngu
tímabært að stjórnvöld
segi mansali stríð á
hendur með markviss-
um aðgerðum. Mansal
er eitthvert and-
styggilegasta form
skipulagðrar, alþjóðlegrar glæpa-
starfsemi sem virðir engin landa-
mæri. Áætlunin eflir möguleika
stjórnvalda á að koma lögum yfir
gerendur mansals þannig að þeim
verði refsað og tryggja fórnarlömb-
unum skjól og vernd.
Við vitum að mansal þrífst á Ís-
landi líkt og víða annars staðar.
Berjast þarf gegn þessum skelfilegu
glæpum með öllum ráðum. Við þurf-
um að taka fullan þátt í baráttu al-
þjóðasamfélagsins gegn mansali og
úthýsa úr samfélaginu hvers konar
starfsemi þar sem líklegt er að glæp-
ir af þessu tagi fái þrifist.
Kaup á vændi verða
refsiverð og starfsemi
nektarstaða bönnuð
Áætlunin felur í sér aðgerðir í 25
liðum og tengjast margar þeirra
ákvörðunum um fullgildingu al-
þjóðlegra samninga á sviði áætl-
unarinnar. Aðrar endurspegla af-
dráttarlausan vilja stjórnvalda til að
ganga ákveðið til verks.
Hegningarlögum verður breytt
þannig að kaup á vændi verða refsi-
verð og fylgjum við þar fordæmi
Svía og Norðmanna. Fyrir Alþingi
liggur frumvarp um þetta efni sem
ég vonast til að verði samþykkt á yf-
irstandandi þingi en þar með væri
þessu markmiði náð. Einnig verður
gerð lagabreyting sem bannar starf-
semi nektarstaða afdráttarlaust án
nokkurra undantekninga. Frumvarp
um þetta er til umfjöllunar í allsherj-
arnefnd og vona ég að það verði að
lögum fyrir kosningar. Settar verða
siðareglur fyrir opinbera starfs-
menn þar sem meðal annars verður
lagt skýlaust bann við kaupum á
kynlífsþjónustu af nokkru tagi. For-
sætisráðuneytið mun hafa forgöngu
um setningu regln-
anna.
Fullgilding al-
þjóðlegra samninga
Stefnt er að fullgild-
ingu samnings Samein-
uðu þjóðanna frá árinu
2000 gegn fjölþjóðlegri
og skipulagðri glæpa-
starfsemi, samningi
Evrópuráðsins um að-
gerðir gegn mansali frá
árinu 2005 og samningi
Evrópuráðsins um
vernd barna gegn kynferðislegri
misneytingu og misnotkun frá árinu
2007.
Ýmsar lagabreytingar eru for-
senda fyrir fullgildingu samning-
anna og hefur verið unnið að und-
irbúningi þeirra um skeið. Meðal
annars þarf að færa skilgreiningu al-
mennra hegningarlaga á mansali til
samræmis við efni þeirra og liggur
frumvarp um slíka breytingu fyrir
Alþingi.
Fórnarlömb mansals
fá aukna vernd
Samkvæmt aðgerðaáætluninni
mun ég skipa hóp sérfræðinga til að
samræma aðgerðir í baráttunni gegn
mansali og tryggja yfirsýn yfir mála-
flokkinn. Honum er einnig ætlað að
vera stjórnvöldum til ráðgjafar, efna
til rannsókna og sinna fræðslu fyrir
fagstéttir og almenning.
Meðal verkefna hópsins verður að
fylgja eftir vísbendingum um mansal
og sjá til þess að fórnarlömbum man-
sals verði veitt aðstoð, skjól og vernd.
Í því felst meðal annars að tryggja að
ætluðu fórnarlambi sé aldrei snúið til
baka til heimalands nema öryggi
þess hafi verið tryggt í samstarfi við
til þess bæra aðila í heimalandinu.
Lagt verður fram frumvarp til breyt-
inga á lögum um útlendinga þannig
að fórnarlömb mansals fái dvalarleyfi
í tiltekinn tíma sem er ætlaður þeim
til að gera upp hug sinn um samstarf
við lögreglu.
Kveðið er á um það ferli sem fara
þarf af stað ef grunur leikur á að
barn undir 18 ára aldri sé fórn-
arlamb mansals. Áhersla er lögð á að
bæta aðferðir til að greina og styðja
ætluð fórnarlömb þannig að barna-
verndarhagsmunir ráði skilyrð-
islaust för við meðferð mála. Þetta
er afar mikilvægt því fram hafa
komið vísbendingar um að glæpa-
menn hér á landi hafi notfært sér
fíkn og bága stöðu ungmenna með
því að selja að þeim kynferðislegan
aðgang.
Aðstæður lögreglu til að rann-
saka mansalsmál verða bættar
Eitt meginmarkmiða aðgerða-
áætlunarinnar er að efla rannsókn
lögreglu á mansalsmálum, vændi og
barnaklámi þannig að lögum verði
komið yfir brotamenn. Vettvangs-
eftirlit verður eflt og komið á fót
teymi sérþjálfaðra rannsóknarlög-
reglumanna innan kynferð-
isbrotadeildar lögreglunnar til að
sinna þessum málum. Þá mun rík-
islögreglustjóri taka í notkun nýjan
tæknibúnað sem eflir verulega getu
embættisins til rannsókna á barna-
klámi. Tæknin gerir lögreglunni
kleift að bera kennsl á barnaklám og
annað ólögmætt efni í tölvum sem
hald hefur verið lagt á og felur í sér
aukna möguleika til að rannsaka
uppruna og dreifingu barnakláms.
Gert er ráð fyrir náinni samvinnu við
lögregluyfirvöld annars staðar á
Norðurlöndunum.
Frá orðum til athafna
Með aðgerðaáætlun ríkisstjórn-
arinnar hefur vilji stjórnvalda til að
taka á þessum skelfilegu glæpum af
alvöru verið staðfestur. Fyrirhug-
aðar aðgerðir eru skýrar og fram-
undan ærin verkefni við að hrinda
þeim í framkvæmd. Aðgerðirnar
krefjast víðtækrar samvinnu en ég
er þess fullviss að með aðgerðaáætl-
unina að leiðarljósi munum við ná
miklum árangri gegn þeim mikla vá-
gesti sem mansal er.
Stjórnvöld segja
mansali stríð á hendur
Ásta Ragnheiður
Jóhannesdóttir » Aðgerðaáætlunin
eflir möguleika
stjórnvalda á að koma
lögum yfir gerendur
mansals þannig að þeim
verði refsað og tryggja
fórnarlömbunum skjól
og vernd.
Ásta R. Jóhannesdóttir
Höfundur er félags- og trygginga-
málaráðherra.
„ÞVÍ hefur verið
haldið fram að íslend-
íngar beygi sig lítt fyr-
ir skynsamlegum rök-
um, fjármunarökum
varla heldur, og þó
enn síður fyrir rökum
trúarinnar, en leysi
vandræði sín með því
að stunda orðheingils-
hátt og deila um titlíngaskít sem
ekki kemur málinu við …“ Halldór
Laxness, úr Innansveitarkroniku.
Mér komu þessi orð skáldsins í
hug þegar Héraðsdómur Reykja-
víkur dæmdi undirritaðan nýlega til
að greiða 250.000 kr. sekt fyrir að
brjóta trúnað á viðskiptavini VBS
haustið 2006. Þessir dómur hefur
hlotið nokkra athygli og eins að-
dragandi hans. Fjármálaeftirlitið
skoðaði þetta einfalda mál í um átta
mánuði eða frá því í janúar þar til í
september 2007, en vísar því þá til
efnahagsbrotadeildar Ríkislög-
reglustjóra og það gefur út ákæru á
hendur undirrituðum 1. des. 2008,
málið hafði þá verið 15 mánuði í
rannsókn. Eru svona vinnubrögð í
lagi? Málið er látið velkjast í kerf-
inu í nærri tvö ár. Þetta veldur
ýmsum óþægindum og setur blett á
mannorð undirritaðs.
Ég var til dæmis beð-
inn um að taka að mér
ákveðin trúnaðarstörf í
fjármálageiranum á
þessum tíma, en varð
að afþakka allt slíkt
vegna þess að ég var
sakborningur í rann-
sókn hjá efnahags-
brotadeild Ríkislög-
reglustjóra.
Sá sem taldi að
trúnaður hefði verið
brotinn á sér lýsti því
yfir við dóm að hann hafi ekki
„kært athæfi ákærða og kvaðst ekki
hafa uppi refsikröfu á hendur hon-
um vegna málsins“. Það er sem sé
„stóri bróðir“ sem leggur í alla
þessa vinnu á meðan Róm brennur.
Málið er ef til vill nógu einfalt til
þess að FME og ríkislögreglustjóri
nái utan um það. Minna hefur sést
fjallað um stóru málin, sennilega
eru þau of erfið og of flókin. Málið
snýst um það hvort mér hafi verið
heimilt að afhenda lögmanni gögn
úr samtali við viðskiptamann og
vörðuðu viðskipti með hlutabréf í
TM. Lögmaðurinn hafði beðið FME
að kanna einn þátt málsins, varð-
andi hugsanlega yfirtökuskyldu, og
þetta var innlegg í hans rökstuðn-
ing. FME svaraði aldrei erindi lög-
manns þessa. Eins og allir vita sem
skipta við fjármálafyrirtæki, þá eru
nær öll símtöl tekin upp í örygg-
isskyni. Engar fastmótaðar reglur
eru til um hvernig megi nota þessi
símtöl. Ég var að verja trúverð-
ugleika minn sem miðlara á þessum
tíma með því að afhenda þessi gögn
og til að upplýsa FME um málið.
Ég hef starfað í fjármálageiranum í
yfir 20 ár og veit alveg hvað trún-
aður og traust er mikils virði í
þeirri grein.
Ég rek þetta mál ekki frekar,
upplýsingar um það liggja á vef
Héraðsdóms. Það er erfitt að deila
við dómarann hvort sem það er í
þessu eða í boltanum. Ég tel þenn-
an dóm rangan og á einn möguleika
til að fá honum hnekkt með því að
vísa málinu til Hæstaréttar. Það hef
ég ákveðið að gera, með von um að
skynsemin ráði ríkjum á þeim bæ.
Það er samt ekki alveg víst að
Hæstiréttur taki þetta mál til með-
ferðar, það er of smátt í sniðum,
nær ekki áfrýjunarfjárhæð í einka-
máli sem er um 600.000. Hægt er
að sækja um undanþágu hjá Hæsta-
rétti, á það ætla ég að láta reyna.
Nýfallinn héraðsdómur …
Jafet S. Ólafsson
skrifar um nýfallinn
dóm Héraðsdóms
Reykjavíkur
» Þetta veldur ýmsum
óþægindum og setur
blett á mannorð und-
irritaðs.
Jafet S. Ólafsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.