Morgunblaðið - 26.05.2009, Blaðsíða 22

22 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. MAÍ 2009
HVAÐ svo sem
menn segja um hlut-
verk stjórnvalda er
þó allavega eitt ljóst.
Ríkisstjórnum er
ætlað að draga úr
óvissu og skapa
skynsamlegan
rekstrargrunn og
bærilegar aðstæður
fyrir almenning og
fyrirtækin í landinu.
Núverandi rík-
isstjórn hagar sér með þver-
öfugum hætti. Þrátt fyrir yfirlýs-
ingagleði og tilskipanatakta
liggur aðeins eitt fyrir. Rík-
isstjórnin dregur ekki úr óvissu,
né kemur með leiðir út úr ógöng-
unum. Þvert á móti. Stjórnin
stuðlar í rauninni að óvissu í
landinu.
Tökum nokkur dæmi.
Peningamálastjórnin
og gengisfall
Í fyrsta lagi. Nú virðist ríkja
algjör óvissa um hvernig pen-
ingamálastjórninni í landinu
verður háttað á næstunni. Pen-
ingastefnunefnd Seðlabankans
gaf fyrirheit við síðustu vaxta-
ákvörðun um hratt vaxtalækk-
unarferli, sem við myndum sjá
stað í byrjun næsta mánaðar. En
þá er þess að geta að stjórnvöld
eru í samstarfi við Alþjóðagjald-
eyrissjóðinn, sem lýsir því yfir að
hægja verði á vaxtalækkunum og
að fara beri hægar í sakirnar.
Ástæðan sem sjóðurinn tilgreinir
eru aðstæður í efnahagslífinu og
sú mikla óvissa sem ríkir um
ákvarðanir í efnahagsmálum, svo
sem stefnu í ríkisfjármálum.
Enginn treystir sér þess vegna
til að segja til um hvort hægja
muni á vaxtalækkunum eða hvort
þær verði snarpari. Um þau mál
heyja menn nú ágiskanakeppni
úti í þjóðfélaginu.
Í annan stað. Gengi krónunnar
er sem í frjálsu falli. Ástæðuna
rekja menn til helsta einkennis
stefnumörkunar ríkisstjórn-
arinnar; óvissunnar. Verðbólgu-
þrýstingur eykst, skuldir fyr-
irtækja og heimila hækka. Engin
svör fást frá ríkisstjórninni um
hvort eða þá hvernig verður
brugðist við. Skortur á stefnu-
mörkun í ríkis- og peningamálum
býr til uppskrift að gengisfalli,
sem við höfum orðið vitni að síð-
ustu vikurnar.
Skjóta fyrst
– spyrja svo
Í þriðja lagi. Á sama tíma og
ráðherrar ríkisstjórnarinnar
keppast við að segja okkur að
sjávarútvegurinn þurfi að gegna
stærra hlutverki í þjóðarbú-
skapnum boða stjórnvöld al-
gjörlega óundirbúin áform um
fyrningu veiðiréttar. Enginn hef-
ur fært fyrir því rök að slíkt efli
sjávarútveginn. Öðru nær. Öllum
er ljóst að slíkt veikir
sjávarútveginn. Ég
krafði sjávarútvegs-
og landbúnaðarráð-
herra svara um þessi
mál á Alþingi í síð-
ustu viku og fékk
engin svör. Nema
þau að allt væri
óljóst um fram-
kvæmdina og ekkert
– nákvæmlega ekkert
– hefði verið gert í
faglegum undirbún-
ingi málsins. Þetta er
ótrúlegt, en satt, því miður.
Skaðinn er þó skeður. Afleið-
ingarnar fyrir greinina eru þegar
orðnar neikvæðar. Þetta heitir að
skjóta fyrst og spyrja svo.
Ágreiningur um ESB
og stóriðju
Fjórða dæmið. Ríkisstjórnin
boðar þingsályktunartillögu um
aðildarumsókn að Evrópusam-
bandinu. Þá gerist það að einn
ráðherra ríkisstjórnarinnar,
þingflokksformaður og hópur
þingmanna úr öðrum stjórn-
arflokknum gjalda opinberlega
varhug við slíku. Enginn þing-
maður eða ráðherra Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs
hefur stigið fram til þess að lýsa
yfir stuðningi við málið; nema
kannski helst formaður flokksins,
Steingrímur J. Sigfússon.
Ekki verður annað séð en að
hér sé þá í burðarliðnum þings-
ályktunartillaga sem hafi allt eðli
þingmannamáls, en sé ekki
stjórnartillaga. Alla vega er ljóst
að stjórnarliðið stendur ekki að
baki þessum áformum.
Og loks liggur það fyrir að al-
gjör óvissa er um hvernig staðið
verður að uppbyggingu orku-
freks iðnaðar. Ekki bara álvera,
heldur margs konar annars iðn-
aðar, þar sem menn tala út og
suður. Stærsti einstaki þáttur at-
vinnuuppbyggingar ríkisstjórn-
arinnar sem var kynntur í vetur
laut að stóriðjumálum. Fyrir
liggur andstaða annars rík-
isstjórnarflokksins við slík
áform. Þarna virðist líka allt í
uppnámi og fullkominni óvissu.
Helsti boðskapur ríkisstjórn-
arinnar er því óvissan á þeim
tímum þegar við þurfum á öllu
öðru fremur að halda. Rík-
isstjórnin býður ekki fram lausn-
ir, heldur skapar vandamál.
Stjórnin stuðlar
að óvissu
Eftir Einar K.
Guðfinnsson
Einar K.
Guðfinnsson
»Ríkisstjórnin dregur
ekki úr óvissu, né
kemur með leiðir út úr
ógöngunum. Þvert á
móti. Stjórnin stuðlar í
rauninni að óvissu í
landinu.
Höfundur er alþingismaður
fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Í MORGUNBLAÐI
sunnudagsins er ágæt
umfjöllum um fyrn-
ingarleiðina í sjávar-
útvegi sem stjórn-
arflokkarnir hafa
boðað. Að vísu er hún
einhliða að því leyti
að aðeins er gerð
grein fyrir sjónarmiði
útgerðarmanna. En
það þarf auðvitað að
kynna þeirra viðhorf og röksemd-
ir. Umræðustjórnmál þýða einmitt
þetta og svo á að vega og meta
málið út frá sjónarmiðum aðila
málsins.
Fyrirsögnin í Morgunblaðinu
lýsir að vísu ekki miklum vilja til
þess að mæta gagnrýninni á
kvótakerfið. Hún er: Hvers vegna
erum við ekki látin í friði? Það er
sem ekkert hafi breyst á þeim 10
árum sem eru liðin síðan heildar-
endurskoðun átti að fara fram á
fiskveiðistjórnarkerfinu. Þá tókst
LÍÚ með stuðningi Sjálfstæð-
isflokksins og Framsóknarflokks-
ins að slá af allar breytingar og
kerfið varð áfram óbreytt.
Enn er þessi hópur við sama
heygarðshornið, leggst gegn öllum
breytingum og kemur ekki með
neinar tillögur til þess að lagfæra
helstu gallana við kerfið. Fyr-
irsögnin í Morgunblaðinu segir
býsna mikið. Hún lýsir því hug-
arfari að þetta sé einkamál út-
gerðarmanna og að aðrir eigi ekki
að vera að skipta sér af því. Þeim
komi það ekki við, hvorki sjó-
mönnum, fiskverkafólki, íbúum á
landsbyggðinni né stjórnvöldum.
En ástæða þess að LÍÚ er ekki
látið í friði með óbreytt kvótakerfi
er einföld. Einstakir handhafar
kvótans létu okkur ekki í friði.
Þeir tóku ákvarðanir án tillits til
okkar, sem áttu mikið undir blóm-
legri útgerð og vinnslu í sjáv-
arplássunum. Þeir
gengu á bak orða
sinna ef því var að
skipta og bæði lugu
og sviku. Þeir sköð-
uðu hagsmuni þús-
unda fjölskyldna,
fyrst og fremst á
landsbyggðinni. Þeir
skuldsettu greinina
um hundruð milljarða
króna og margir
gengu frá borði með
fúlgur fjár.
Eigendur Þorbjarn-
arins hf. í Grindavík létu Bolvík-
inga ekki í friði. Þeir komu vestur
og keyptu sig inn í útgerðarfélag
staðarins og lofuðu gulli og græn-
um skógi. En sviku á augabragði
og létu greipar sópa um eigur fyr-
irtækisins og fluttu allan kvóta
þess til Grindavíkur. Varla þarf að
rifja upp svik Samherjafrænda við
Ísfirðinga, loforð þeirra glymur
enn í eyrum Vestfirðinga: Guð-
björgin verður áfram gul, hún
verður áfram ÍS og hún verður
áfram gerð út frá Ísafirði. Ísfirð-
ingar voru ekki látnir í friði.
Svona má telja upp mörg fleiri
dæmi þar sem veiðiheimildir í ein-
stökum byggðarlögum voru fyrnd-
ar burt að fullu í einu vetfangi. Á
eftir kvótanum fóru störfin. Og á
eftir störfunum fór fólkið. Þetta
gerir það að verkum að enginn
friður verður um óbreytta löggjöf
um framsalið. Það er nóg komið af
því að fyrna sjávarplássin hvert af
öðru. Meðan fiskimiðin eru á sín-
um stað er áfram þörf fyrir nálæg
sjávarpláss.
Það verður heldur enginn friður
um það að handhafi veiðiheimilda
geti látið aðra útgerðarmenn
borga sér fyrir að fá að veiða
kvótann sinn. Ef það verður talið
nauðsynlegt að hafa framsal gegn
endurgjaldi verður það hið op-
inbera sem á fyrst og fremst að
fénýta veiðiheimildirnar og enginn
annar. Menn verða ekki látnir í
friði við þá iðju að blóðmjólka út-
gerðarmenn fyrir afnot af sínum
veiðiheimildum en greiða ekkert
sjálfir til þjóðarinnar.
Fleira má nefna en ég læt hér
staðar numið. Sjálfstæðisflokk-
urinn og Framsóknarflokkurinn
hafa sem betur fer ekki meirihluta
að sinni á Alþingi og geta því ekki
hlýtt kalli LÍÚ og kæft allar til-
raunir til nauðsynlegra breytinga
á kvótakerfinu. Það er sorglegt að
sjá þessa stjórnmálaflokka hanga í
frakkalafi LÍÚ eins og ekkert hafi
í skorist, þrátt fyrir að kjósendur
hafi veitt flokkunum slíka ráðn-
ingu að þeir hafa aldrei verið sam-
anlagt jafnveikburða frá upphafi
flokkakerfisins. Leiðin fyrir þá til
þess að vinna tiltrú kjósenda að
nýju liggur ekki um skrifstofu
LÍÚ.
Vissulega eru hugmyndir stjórn-
arflokkanna um breytingar frekar
óljósar og jafnvel ekki allar skyn-
samlegar. En það breytir því ekki
að það er óhjákvæmilegt að
breyta kerfinu og útgerðarmenn
landsins eiga að taka höndum
saman með stjórnvöldum og vinna
verkið. Þeir geta haft áhrif ef þeir
vilja, en þeir verða að viðurkenna
að fiskurinn í sjónum er ekki
þeirra einkamál og að þeir eiga
hann ekki. Í hópi útgerðarmanna
eru margir sem hafa sýnt sam-
félagslega ábyrgð og hafa ekki
spilað á kerfið. Það á að hlusta
meira á þá og minna á hina.
Eftir Kristin H.
Gunnarsson » Það er nóg komið af
því að fyrna sjáv-
arplássin hvert af öðru.
Meðan fiskimiðin eru á
sínum stað er áfram
þörf fyrir nálæg sjáv-
arpláss.
Kristinn H. Gunnarsson
Höfundur er fv. alþingismaður.
Við vorum ekki látin í friði
ÆTLAR þjóðin að
arðræna og svipta þá
útgerðarmenn eigum
sínum sem hafa lagt
aleiguna í að fjárfesta í
kvóta?
Kvótabrasksmenn-
irnir, hinir fáu útvöldu
í stórútgerðinni sér-
staklega, hafa tekið
sér fé út úr sjávar-
útveginum svo skiptir
tugum ef ekki hundr-
uðum milljarða króna. Verðmat á
kvóta hverju sinni, sem útgerð-
armenn komu á sín á milli, var látið
ráða. Þ.e.a.s. kerfi var búið til sem
bjó til eftirspurn á pappírunum eft-
ir kvóta sem stór-
hækkaði verðið á
kvótanum án þess að
rekstraráætlun fylgdi
með til að sýna fram á
að útgerðin gæti stað-
ið undir þessum lán-
tökum.
Gömlu bankarnir
voru með í stjórnum
sínum menn sem voru
útgerðarmönnum vil-
hallir í svikamyllunni,
– jafnvel útgerð-
armenn áttu sæti í
stjórnum bankanna.
Þetta jók líka hlutabréfavirði fyr-
irtækjanna og gerði kleift að borga
út arð til hluthafa! Því má ætla að í
kvótakerfinu væru hæg heimatökin
að sá um sig lántökum innan bank-
anna. Bankarnir tóku gilt að veð-
setja kvótann út á reiknikúnstirnar
sem notaðar voru svo í bókhaldinu
vegna þessara viðskipta.
Þessi mylla gerði það að verkum
að kvótinn hækkaði og hækkaði í
verði samkvæmt veð- og lánsþörf-
inni sem þessir aðilar töldu við-
unandi til að sýna stöðugleika í
rekstrinum, því það reyndi aldrei á
greiðslugetu útgerðarinnar meðan
á þessu stóð og þjóðin svaf vært.
Hinir fáu útvöldu dældu m.a. fé út
úr útgerðinni inn á sín einkahluta-
félög hver fyrir sig. Athugið að ef
útgerðarmenn eiga að fá framlag
sitt til kvótakaupa greitt af þjóð-
inni, sem mér finnst alveg út úr
kortinu, skal það áréttað að þá
greiðslu hafa þeir fengið fyrir
löngu.
Hvar eru rekstraráætlanirnar
sem lagðar voru fyrir bankana fyrir
öllum þessum lánveitingum?
Hvar var fjármálaeftirlitið? Hvar
voru fjölmiðlarnir og hagfræðing-
arnir sem nú geysast um víðan völl
eftir hrunið mikla – nota bene með
ráð á hverjum fingri og hverri tá
um hvernig gata megi beltið til að
halda betur uppi buxunum hjá al-
menningi.
Í þessu ljósi, þótt ég hafi alltaf
samúð með þeim sem standa höll-
um fæti, er ég samt forviða á þeirri
samúð sem þessum mönnum er
sýnd þegar á að kalla inn kvóta hjá
ríkisvaldinu. Samúð mín liggur hjá
þeim sem kvótakerfið rassskellti,
þ.e.a.s. leiguliðunum og síðan þjóð-
inni sem þarf í dag að loka á eftir
sér dyrum og ganga út á götuna.
Kvótabraskskerfið er stærsta
bankarán Íslandssögunnar að mínu
mati og bjó til formúluna til að nota
á öðrum sviðum og lætur nú þjóð-
inni blæða! Þá segi ég og löngu
tímabært eins og Jón Sigurðsson
forseti forðum: „Vér mótmælum
allir.“
Ætlar þjóðin að arðræna
útgerðarmenn?
Eftir Baldvin
Nielsen »Hvar voru fjölmiðl-
arnir og hagfræð-
ingarnir sem nú geysast
um víðan völl eftir
hrunið mikla með ráð
á hverjum fingri og
hverri tá?
Baldvin Níelsen
Höfundur er bifreiðastjóri
í Reykjanesbæ.
MORGUNBLAÐIÐ birtir alla útgáfudaga að-
sendar umræðugreinar frá lesendum. Blaðið áskil-
ur sér rétt til að hafna greinum, stytta texta í sam-
ráði við höfunda og ákveða hvort grein birtist í
umræðunni, í bréfum til blaðsins eða á vefnum
mbl.is. Blaðið birtir ekki greinar, sem eru skrifaðar
fyrst og fremst til að kynna starfsemi einstakra
stofnana, fyrirtækja eða samtaka eða til að kynna
viðburði, svo sem fundi og ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morgunblaðinu greinar
eru vinsamlega beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Formið er undir liðnum „Senda inn efni“ of-
arlega á forsíðu mbl.is. Einnig er hægt að slá inn
slóðina www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við greinum sem sendar eru
í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er notað þarf notand-
inn að nýskrá sig inn í kerfið, en næst þegar kerfið
er notað er nóg að slá inn netfang og lykilorð og er
þá notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri grein en sem
nemur þeirri hámarkslengd sem gefin er upp fyrir
hvern efnisþátt en boðið er upp á birtingu lengri
greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur starfsfólk greinadeild-
ar.
Móttaka aðsendra greina