Morgunblaðið - 28.06.2009, Qupperneq 40

40 MenningFÓLK
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. JÚNÍ 2009
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
H
allærisplanið var sam-
komustaður unglinga á sjö-
unda, áttunda og níunda
áratug síðustu aldar.
Þangað lá rúnturinn, þar hittu strák-
arnir stelpurnar og stelpurnar
strákana, þar fóru margir á sitt
fyrsta fyllirí og þar voru ólæti, áflog,
rúðubrot og lögregluátök.
Hallærisplanið var í miðborg
Reykjavíkur, þar sem Ingólfstorg er
núna. Planið var upphaflega kallað
Hótel Íslands-planið en Hótel Ísland
stóð á þessari lóð frá 1882 til 1944
þegar það brann til kaldra kola. Við
það myndaðist autt svæði við gatna-
mót Austurstrætis og Aðalstrætis
sem varð að hinu svokallaða Hallær-
isplani. Ingólfstorg var svo opnað 4.
desember 1993 og enn safnast ung-
lingar þar saman en nú til hjóla-
brettaiðkunar.
Að fara á Hallærisplanið var mjög
vinsælt og á góðviðriskvöldum gátu
safnast þar saman allt upp undir
fjögur þúsund manns samkvæmt
gömlum fréttum frá þessum árum.
Algengt var þó að um þúsund ung-
menni væru þar á helgarkvöldum.
Eirðarlaus æska
Unglingar hafa oft verið til vand-
ræða í augum fullorðna fólksins og
auðvitað varð Hallærisplanið að
vandræðastað. Miklar umræður áttu
sér stað um planið á sínum tíma.
Þetta þótti forgarður vítis, leiða
æsku landsins í óreglu og sýna úr-
ræðaleysi fyrir ungt fólk á höf-
uðborgarsvæðinu. Ungtemplarar
gengu um meðal mannfjöldans um
helgar í von um að bjarga ein-
hverjum frá brennivínsbölinu en
landadrykkja var mjög almenn með-
al ungmenna í þá daga. Í einni blaða-
grein var stungið upp á að sprautað
yrði á unglingana með brunaslöngu
til að dreifa þeim.
En allt kom fyrir ekki, Hallæris-
planið dó sjálft drottni sínum. Að-
dráttarafl þess minnkaði verulega
þegar líða tók að miðjum níunda ára-
tugnum, unglingarnir fluttu sig á
nýjan stað og fjölbreyttari skemmt-
un var orðin í boði. Í blaðagreininni
„Fíkniefni flæða yfir landið – og
æskan skemmtir sér“ sem birtist í
DV 7. desember 1983 kemur fram að
þá hafi torgið verið orðið nánast
mannlaust um helgar. Unglingarnir
hafi flutt sig upp á Hlemm, í leik-
tækjasalina og á skemmtistaðinn
D-14 í Kópavogi og skemmtistaðinn
Best sem var til húsa í gamla Fáks-
heimilinu við Elliðaár. Félagsmið-
stöðvar höfðu líka verið opnaðar víða
á þessum árum eftir að farið var að
finna lausnir fyrir eirðarlausa æsku
landsins.
Útihátíðarstemning
„Ég sótti Hallærisplanið sem ung-
lingur í lok sjöunda áratugarins, þá
vorum við þarna á rúntinum og lögð-
um upp á planið, þar var alltaf
stemning,“ segir Geir Jón Þórisson,
yfirlögregluþjónn í Reykjavík, en
hann fékk bílpróf árið 1969.
„Þá var þetta rómantískur staður
en seinna meir verður meira fyllirí
þarna og útihátíðarstemning.“
Geir Jón var þá orðinn lög-
reglumaður og upplifði stemninguna
á Hallærisplaninu á nýjan hátt. „Í
kringum 1980 til 1984 var óöldin á
planinu í hámarki. Það var mikil ölv-
un, tölvert um landa en fíkniefni
voru ekki orðin eins og þau eru í dag.
Rúðubrot voru mjög algeng, almenn
skrílslæti og átök við lögreglu.
Skemmdarstarfsemin á svæðinu var
mikil og lögreglan þurfti að vernda
verslanir í kring,“ segir Geir Jón og
bætir við að lögreglan hafi þurft að
vera með mikinn viðbúnað þegar
fólksfjöldinn var hvað mestur á Hall-
ærisplaninu.
„Meginþorrinn af þeim sem voru
þarna var bara að slæpast og ekki til
vandræða en þeir sem voru til vand-
ræða voru áberandi og snerist starf
lögreglunnar um að fjarlægja þá
verstu af svæðinu,“ segir Geir Jón
og er feginn að það sé orðið mjög fá-
títt í seinni tíð að unglingar safnist
svona saman í miðbænum.
Manstu eftir …
Hallærisplaninu
Frá planinu Fólk samankomið að horfa á einhvern gjörning á planinu í lok áttunda áratugarins.
Borgarstjórinn Norskt blað fjallaði um skemmtanalíf Íslendinga og birtist þessi grein um umfjöllun þeirra í Morg-
unblaðinu 23. október 1983. Þeim þótti merkilegt að hitta sjálfan borgarstjórann Davíð Oddsson meðal unglinganna.
Hann gekk um planið eins og bæjarfógetinn í Kardemommubænum, brosandi og klappandi ungviðinu á kollinn.
Haustið 1978 gerði útideild
æskulýðsráðs og Félagsmála-
stofnunar Reykjavíkur könn-
un á samsetningu hópsins sem
Hallærisplanið sótti yfir eina
sumarhelgi. Kom í ljós að um
þriðjungur þeirra unglinga
sem söfnuðust saman á Hall-
ærisplaninu var búsettur utan
Reykjavíkur. Fæstir voru úr
Árbæjarhverfinu, margir úr
Breiðholtinu en stærsti hóp-
urinn var annars staðar að en
úr Reykjavík. 67% ungling-
anna voru á aldrinum 15, 16
og 17 ára. Stúlkurnar á svæð-
inu voru yngri en piltar en
stúlkunum fækkaði verulega
þegar þær höfðu náð 17 ára
aldri. Fjölmennasti aldurs-
hópur pilta var hins vegar 17
ára og allmargir 18 ára. Þeg-
ar mest var á Hallærisplaninu
þessa helgi náði unglinga-
fjöldinn 700 manns.
Haustið 1982 gerði útideild-
in aðra könnun sem fór fram á
einu föstudagskvöldi og voru
nokkrar spurningar lagðar
fyrir rúmlega þúsund ung-
linga sem á svæðinu voru.
57,6% þeirra voru á aldrinum
15-16 ára en 14 og 17 ára ung-
lingar voru einnig fjölmennir.
15 ára stúlkur voru mest áber-
andi og í yngri aldurshóp-
unum voru stúlkur fleiri, þær
komu hins vegar fyrr á kvöld-
in og fóru fyrr heim. Strákar
voru fjölmennari í eldri ald-
urshópunum. 48,8% aðspurðra
voru úr Reykjavík, 20% úr
Kópavogi, 12% úr Hafnarfirði
og 8% úr Garðabæ. Miðað við
íbúafjölda í hverju bæjarfélagi
voru hlutfallslega flestir ung-
lingarnir úr Kópavogi.
Lokkandi Tónabær reyndi að
lokka unglingana til sín með
þessari auglýsingu í Morg-
unblaðinu 22. október 1976.
Kannanir
Laufey Jakobsdóttir var köll-
uð amman í Grjótaþorpinu.
Þegar gleðin var hvað mest á
Hallærisplaninu tók hún að
sér verst settu krakkana og
leyfði þeim að sofa hjá sér og
hressti þau við. Aðallega að-
stoðaði hún ofurölvi stúlkur
og forðaði þeim með því úr
klóm krókódílamannsins en
það voru þeir karlmenn kall-
aðir sem reyndu að lokka til
sín ofurölvi ungar stúlkur
með það í huga að misnota
þær.
Viðurnefnið kemur úr lagi
Megasar „Krókódílamað-
urinn“ þar sem Laufey kem-
ur við sögu:
Bjargvætturinn Laufey
blásvört í framan
krókódílamaðurinn
kemst undan á flótta
kerlingin finnur hann loks
á útidyratröppunum
lamaðan af ótta
Ímyndiði ykkur bara
hefði Laufey ekki komið
enn ein drukkin pía
á planinu hún væri
ekki lengur hrein mey
Bjargvætt-
urinn Laufey