Saga - 1986, Page 88

86
HELGI ÞORLÁKSSON
Anderson sótti vitneskju til farmanna sem verið höfðu á fslandi og
munu þeir etv. hafa séð mest til fólks í þurrabúðum en Horrebow
miðar líklega mest við góðbændur og fyrirfólk. Vitnisburður þeirra
Eggerts og Bjarna verður að teljast merkari en þeirra Andersons og
Horrebows. Er þá meginniðurstaðan að konur utan Vestfjarða (sbr.
þó Atla Björns Halldórssonar) hafi haft börn á brjósti á árunum
1750—60, amk. fáeina daga, en þetta hafi verið aflagt um 1800 eða
fyrr, nema í þurrabúðum.
Ekki geta þessir vitnisburðir talist mjög skýrir enda hefur Loftur
Guttormsson haldið því fram að brjóstagjöf hafi verið aflögð sem
almenn venja á 16. og 17. öld, raunar lagst af þegar á 15. öld, eins og
áður var getið. Loftur hafnar dæmum frá 16. og 17. öld sem þau Árni
Björnsson og Sigríður Sigurðardóttir hafa dregið fram um brjóstagjöf
á þessum öldum og segir að þau vitni ekki um almenna venju. Þetta
er mikilvægt og er nauðsynlegt að líta á dæmin.15
Sigríður Sigurðardóttir bendir á mál eitt sem finna má í Alþitigisbók-
utn frá árinu 1624, hinn áhrifamikli sýslumaður, Ari Magnússon í
Ögri, virðist hafa flutt mál í lögréttu á alþingi og varð niðurstaða hans
og dómsmanna sú að víkja því til höfuðsmannsins, æðsta umboðs-
manns konungs, hvort ekki mætti náða stórbrotakonu eina „vegna
hennar unga brjóstbams." Því var hafnað en svo er að skilja að
dómendur og Ari hafi talið barninu nauðsyn að njóta móður-
mjólkur.16
Jón biskup Vídalín ritar í líkingamáli um brjóstagjöf eins og hún sé
alvanaleg um 1700 og Árni Björnsson, sem bendir á þetta, ritar og að
„í öllum óhróðursritum útlendinga um fsland og íslendinga á 16. og
17. öld er hvergi minnst á þetta atriði þótt margt sé upp talið um
ástleysi þeirra við börn sín.“17
Hér vil ég bæta við að í nokkrum gerðum Búalaga, um verðlag og
venjur í viðskiptum og búskap, segir að vermaður skuli fá mat fyrir
átta álnir á viku og eins sú kona sem barn hafi á brjósti. Það vekur
15. Sjá aftanmálsgrein 1.
16. Alþingisbœkur V (1922—32) 98. Ótrúlegt er að bijóstbam hafi hér aðeins almenna
merkingu smábam, án þess átt sé við bijóstagjöf. Hugmyndin hlýtur að hafa verið
að bamið nyti móðurmjólkur, annars hefði vart verið umtalsmál að finna því fóstru.
17. Tilv. rit 46.
i