Saga - 1986, Side 117

ÓVELKOMIN BÖRN?
115
Sé sú skoðun rétt að ást og umhyggja hafi mótað meðferð ung-
barna, mætti kannski segja að eðlileg viðbrögð hefðu átt að vera að
lengja sængurlegu að nýju til að tryggja holla móðurmjólk. En þetta
gerðist ekki og kann skýringin að vera sú að konur gátu ekki vitað
fyrir víst, þótt þær lægju á sæng, hvort mjólk þeirra var spillt eða ekki
°g því þótt öruggast að gefa kúamjólk sem fyrst. Petta gæti þá verið
astæða þess að yfirsetukonur höfðu kornabörn hjá sér nýfædd í
vikutíma um 1800, brjóstagjöf hefur möo. verið talin viðsjál og því
talið nær að mæður hvfldust.
Hið almenna viðkvæði, að konur gætu ekki gefið brjóst vegna
vinnu sinnar, á þá ekki rætur í því að þær hafi viljað hlífa sér heldur
hinu að þær hafi talið alla áreynslu spilla brjóstamjólk.
Hér er sett fram kenning sem þyrfti að kanna miklu betur, svo sem
með athugun íslenskra handrita sem geyma læknisfræðilegt efni og
með nákvæmum samanburði við önnur lönd, einkum Danmörku,
Horeg og Svíþjóð.
Hugmyndirnar um óhollustu brjóstamjólkur undir vissum kring-
Urnstæðum hafa verið þekktar víða en hljóta að hafa fengið óvenju-
mikinn hljómgrunn á íslandi. Þessu ollu etv. meiri tengsl almennings
en almennt var annars staðar við hugmyndir og kenningar lærðra
manna. Hungur og hallæri voru tíðari hér en annars staðar meðal
ftændþjóða sem kann að hafa valdið miklu um að siðurinn að gefa
ekki brjóst var almennari hér en meðal þeirra.
Hóðlegt er að sjá hversu miklu betri staða sængurkvenna virðist
^ala verið á miðöldum en á 18. öld. Þær skyldu almennt njóta
algjörrar hvfldar í 40 daga og þurftu ekki að fasta. Hlutskipti ung-
^arna og smábama virðist líka hafa verið allmiklu betra á miðöldum,
mglan virðist hafa verið að konur hefðu börn á brjósti allt að tveimur
arum. Slíkt er auðvitað fyrirhafnarsamt móðurinni en á móti kom að
udardagar voru furðumargir á miðöldum, 97 á ári, efnahagur
almennt betri, loftslag betra og landgæði meiri en á 18. öld. Kotbænd-
Ur voru þó líka til á miðöldum og líf þeirra og kvenna þeirra og barna
jafnan hafa verið erfitt. Á 14. öld tóku að rísa hjáleigur á íslandi,
veðri. Þetta hefur líklega einkum gerst að vetri. Börn fátækra tók hann „stundum
^ram úr“ (Merkir ísletidingar IV (1950) 137). Bendir þetta til umhyggju Páls fyrir
hvítvoðungum en lítillar trúar hans á ágæti móðurmjólkur og minnir á sið yfirsetu-
kvenna um 1800 að taka hvítvoðunga ’hráblauta* frá mæðrunum.