Saga - 1986, Blaðsíða 119

ÓVELKOMIN BÖRN?
117
1654 um vinnukonu á Mýrum sem gaf veturgömlu bami sínu brjóst og segir það
heldur lítið um almenna venju, sbr. „Hölðu konur börn á brjósti 1700—1900?“.
Sagnir 3 (1982) 29, og Alþingisbakur VI (1933-40) 349.
3- í óprentuðum fyrirlestri frá 1985 „Barndommen i mentalitetshistorisk perspektiv"
gagnrýnir Loftur Guttormsson Pollock. Kjami gagnrýninnar kemur etv. fram í
þessum orðum: „Efter mit skön kan forskningsproblememe omkring barndoms-
bevidsthedens udvikling ikke löses pá en tilfredsstillende máde ved at isolere dem
fra samfundsstrukturens alsidige forandring.“ (22). Hinn félagslegi þáttur er mikil-
vægur og má geta þess að þeir Medick og Sabean gagnrýna þá skoðun að
Qölskyldutengsl, sem lýsi ástríki og óeigingirni, hljóti að tengjast góðum efnum eða
velmegun eins og Stone, Shorter ofl. hugsa sér. Þeir Medick og Sabean vitna til
eftirfarandi orða E.P. Thompsons: „feeling might be more, rather than Iess, tender
or intense because relations are „economic“ and critical to mutual survival.“ Sbr.
„Interest and Emotion in Family Kinship Studies“. Interest and Emotion 22.
4 Peter Palladius: En uisitatz bog 1540 (1872) 97, 158. Sigurjón Einarsson telur koma til
greina að „óleiddar“ konur hafi ráðið sér sjálfar í lúthersku „og gátu vikið sér undan
kvöðum bónda síns.“ Rökin virðast vera sótt í kirkjuordínansíuna frá 1537 og málið
frá 1760. í kirkjuskipaninni segir að kirkjuganga sé afnumin en þó skuli barnsmæð-
umar „halda sig heima sem siður er til þó ekki sé það fyrir veikleika sakir“. (íslenskt
fornbréfasafn X (1911—21) 155, 213). JónasJónasson frá Hrafnagili segir: „Helst mátti
konan ekki fara neitt af bæ fyrr en búið var að leiða hana í kirkju.“ (Tilu. rit 262). Má
vel vera að íslenskar konur hafi venjulega haldið sig heima um skeið eftir sængur-
^egu áður en þær voru leiddar í kirkju. En fyrst þær voru ekki „óhreinar“ hlaut
samlífi að geta hafist fyrir kirkjugöngu og varla var neitt sem bannaði konunum að
sinna venjulegum heimilisstörfum áður en þær voru leiddar.
*** hefur ekkert verið minnst á broddmjólk en hún var talin óholl víða um lönd.
Ole Jörgen Benedictow telur að siður hafi orðið í Noregi á hámiðöldum að gefa
ekki bijóst „the first days or weeks after birth“, þetta hafi valdið stórauknum
smábarnadauða og sé etv. skýring þess að Norðmönnum fjölgaði hægt eftir
svartadauða. Benedictow vísar til þess að broddur hafi þótt óhollur og jafnframt til
þess sem Soranus kenndi („The Milky Way in History: Breast Feeding, Antagonism
öetween the Sexes and Infant Mortality in Medieval Norway“. Scandinauian Joumal
°f History (1985) 25—8). Víða í Noregi var talið um 1900 að broddur væri
hættulegur, hann var soginn úr brjóstum og hent, en ungbömum gefinn grautur
eða eitthvað álíka áður en bijóstagjöf hófst, venjulega einum til þremur sólarhring-
UIU eftir fæðingu. Lily Weiser-Aall túlkar norsk miðaldalög svo að broddur hafi
ekki þótt óhollur en telur hugsanlegt að hugmyndin um óhollustu hafi borist til
Moregs á bilinu 1400—1800 með lærðum ritum. Hugmyndin um óhollustu brodds
dró þó ekki úr bijóstagjöf á þeim stöðum þar sem hún var stunduð í Noregi (tilu. rit
36).Hugsanlegt er að þessi hugmynd um óhollustu brodds hafi þekkst á íslandi
eu hún er tæplega skýring þess að bijóstagjöf var nánast alveg hætt.