Saga - 1986, Side 299

RITFREGNIR
297
Yfirleitt var það karlmannsverk að slá, en á Vesturlandi og í Eyjafirði
gengu konur einnig til sláttar (229). Konur stungu upp garða í Vestmannaeyj-
um en ekki í Reykjavík (175). Þetta eru aðeins tvö dæmi úr bókinni, sem sýna
að verkaskipting gat verið mismunandi eftir landshlutum.
Þjóðfélagsleg staða hafði ekki síður áhrif á kvenhlutverkið. Anna segir
t.a.m. frá heldri húsfreyju sem taldi sér lítt sæmandi að mjólka ærnar (237).
Sjósókn íslenskra kvenna var lengi nær eingöngu bundin við vinnukonur og
fátækar húsmæður (194, 207). Kanna þyrfti sérstaklega hvort viðhorf til vinnu
kvenna hafi verið mismunandi eftir því hvaða þjóðfélagshópi þær tilheyrðu.
Bókin sýnir einnig hvemig hlutverk kynjanna hafa breyst. Mörg þeirra
framleiðslustarfa sem áður voru unnin af konum innan heimilisveggjanna eru
nú orðin karlastörf utan þeirra, t.a.m. skósmíðar og brauðbakstur. Stundum
er það ný tækni sem leiðir til þess að karlar taka við hefðbundnum kvenna-
störfum eins og við mjaltir (233) og vefnað (343—6).
Enn hefur þeirri spumingu ekki verið svarað, hvað hafi ráðið verkaskipt-
ingu karla og kvenna. Engu að síður er ljóst að störf sem karlar sinntu nær
eingöngu nutu meiri virðingar í þjóðfélaginu en kvennastörf. í bókinni eru
mörg dæmi um mismunandi mat á störfum kynjanna.
Fram á 20. öld sáu konur svo til undantekningarlaust um mjaltir. Anna
segir frá hreppstjóra á Suðurlandi sem gat ekki tára bundist þegar sonur hans
fór að mjólka kýrnar fyrir konu sína, en hún gekk þá með tólfta barnið (248).
Smjör- og ostagerð þóttu lítilfjörleg störf fyrir karla (253). Sama er að segja
um skógerð eftir að búið var að vinna skinnin og sníða skæðin (312).
Verkaskipting við heyskap var yfirleitt skýr, karlar slógu en konur rökuðu.
Það þótti skömm ef karlar gripu í hrífu en yfirlæti ef konur lærðu að slá (227).
Engu að síður var erfiðara að raka en slá, a.m.k. í votviðri. Um það ber vitni
Hermann Jónasson skólastjóri búnaðarskólans á Hólum í Hjaltadal (392).
Anna vísar hér í mjög athyglisverða grein sem Hermann skrifaði í Búnaðarritið
árið 1888.
Ég get ekki stillt mig um að minnast á annað atriði úr þessari grein sem
Anna drepur ekki á í bókinni. Það er sú leið sem Hermann vildi fara til að
leiðrétta launamun vinnuhjúa. Hann vildi hækka laun vinnukvenna, en lækka
laun vinnumanna að sama skapi.11 Tillaga frá Bríeti Bjarnhéðinsdóttur, sem
Anna vitnar til, gengur í sömu átt (391-2). Bríet lagði til að vinnukonur
hættu að þjóna vinnumönnum kauplaust. Þeir ættu að borga þjónustuna úr
eigin vasa eða sjá um hana sjálfir.
Þessir vitnisburðir vekja spumingar sem vert væri að leita svara við. Var
það algengt að tillögur sem beindust að því að minnka launamun kynjanna
11. Hermann Jónasson: „Athugasemdir um heimilisstjóm, vinnumennsku og lausa-
mennsku.“ Búnaðarrit 2 (1888), 84.