Saga - 1986, Qupperneq 342

340
RITFREGNIR
hefur verið um það skrifað, athuga viðhorf sem fram koma hjá öðrum
sagnfræðingum um efnið, mynda sér sjálfstæða skoðun og setja kannski fram
kenningu. Hann reynir að kanna málið niður í kjölinn og skýra sem flestar
hliðar þess. Vandi slíks höfundar er einkum að vera fundvís á heimildir,
glöggur að meta þær og nýta og að safna að sér vitneskju sem víðast. Vera má
að hann skrifi fremur fyrir fræðimenn í sinni grein en almenna lesendur.
Höfundur kennslubókar, t.d. í sögu, hefur óneitanlega sérstöðu. Hann
kann að vera sérfræðingur á einhverju sviði greinar sinnar. En sem höfundur
kennslubókar í sögu getur hann ekki verið í hlutverki sérfræðings.
Kennslubókin hlýtur að vera einhvers konar yfirlit. Ekki er hægt að gera ráð
fyrir að neinar rannsóknir séu unnar vegna ritunar hennar. Höfundur
kennslubókarinnar getur hvorki hagað sér sem höfundur sögulegrar skáld-
sögu né fræðimaður. Hann þarf mun fremur að hafa lesendur eða notendur í
huga en fyrrgreindir höfundar. Hann verður að meta hvað máli skipti að
nemendur viti og skilji um viðkomandi tíma. Hvað getur skírskotað til
þeirra? Hvernig er hægt að vekja áhuga þeirra á efninu? Höfundur verður að
setja efnið þannig fram að textann sé hægt að nota til einhverrar námsvinnu.
Hann verður að láta spurningum ósvarað svo að nemendur fái verk að vinna.
Hvaða staðreyndir á að velja til frásagnar og hveijum á að sleppa? Hvaða
fylgiefni á að vera með hinum almenna texta? Og þannig má lengi halda
áfram. Hann verður m.ö.o. að hafa mörg sjónarmið í huga.
Hinir norsku höfundar velja sér þá leið „að segja ekki alla söguna“.
Mannkynssaga þeirra er framar öðru stjórnmálasaga, efnahags- og atvinnu-
saga. Eilítil hugmyndasaga tengist hinum fyrrnefndu greinum. En þeir fjalla
ekki um trúarbrögð og kirkju, listir, bókmenntir né vísindi, og tel ég það vera
kost á verkinu. Á að skilja það svo að fyrrgreindir menningarþættir skipti
ekki máli fyrir sögunemendur? Alls ekki, heldur hitt að ef reynt er að burðast
með alla þessa þætti innanborðs er hætt við að slagsíða verði á skipinu,
efnismagnið yfirþyrmandi og lengd verksins úr hófi. Það er einnig vandasamt
að skrifa svo um þessa þætti að þeir tengist atvinnu- og stjórnmálasögu. Ég
ætla að Helga Skúla Kjartanssyni hafi tekist það óvanalega vel í Þáttum úr sögu
nýaldar, enda er sú saga mjög skrifuð með heildarsjónarmið í huga. Hættan er
einfaldlega sú að margs konar menningarþættir verða oft utangátta í mann-
kynssögubókum, eins og nokkurs konar viðbót sem tengist lítt öðrum
köflum. í formála segir þýðandi að hinir norsku höfundar séu kennarar og
þeir hafa án efa áttað sig á þessu. Þeir hika ekki við að sleppa ýmsu efni en hafa
þá annað heillegra í staðinn. Það er t.d. eftirtektarvert að ekkert efni er í
bókinni um Bretland eða Frakkland milli heimsstyrjalda en ítarlegar frásagnir
af fasismanum á Ítalíu, nasismanum í Þýskalandi og rússnesku byltingunni.
Hvað veldur? Mér finnst sú skýring líklegust að árin milli stríða í fyrstnefndu
löndunum voru fremur litlaus séu þau borin saman við það sem gerðist í