Saga - 1986, Qupperneq 347

RITFREGNIR
345
Það er ágalli á ritinu að geta ekki flett upp á einstökum atburðum eða
deilumálum sem þar eru skýrð. Atriðisorðaskrá var ekki samin vegna tíma-
skorts en ég hygg að kaflaskipting þurfi að vera ítarlegri, hvað sem atriðis-
orðaskrá líður. Einn kaflinn er t.d. 46 síður. Efnisorð á spássíu koma að
einhverju gagni í þessu sambandi. Annar ágalli, kennslufræðilegs eðlis, er
hversu höfundi hættir til að boða\ boða skoðanir, boða skýringar og annað
sem nemendur þyrftu að fá að glíma við, að ekki sé talað um pólitíska
hlutdrægni. Heppilegra er frá lýðræðislegu uppeldissjónarmiði að tilgreina
margs konar rök eða tefla fram fleiri en einni sögulegri skýringu hverri gegn
annarri. Sjónarmið höfundar um að hafa verkefni í sérstöku hefti lýsir
vanmati á þessari tegund glímu við sagnfræðileg vandamál.
Hér skulu tilfærð fáein dæmi um hlutdrægni höfundar (sem ég hef reyndar
á tilfinningunni að stafi fremur af fljótfærni en að hún sé meðvituð): í
umfjöllun um verkalýðshreyfinguna í [Vestur-] Þýskalandi segir: „Verkalýðs-
hreyfingar eru sérlega íhaldssamar stofnanir hvað allar skipulagsbreytingar
áhrærir. Þýskri verkalýðsstétt gafst tækifæri að byggja upp frá grunni verka-
lýðshreyfingu sem sameinaði kosti evrópskra verkalýðsfélaga en sneiddi
framhjá göllum og þversögnum" (165). Khomeiní er afgreiddur sem tíma-
skekkja (190). Umfjöllun um Marshallaðstoðina er í ætt við kennisögu:
Sovétmenn og vinstrimenn á Vesturlöndum er andæfðu Marshalláætl-
uninni kölluðu hana „hagræna heimsvaldastefnu" — nauðsynlegan lið í
útþenslu amerísks kapítalisma, en ekki ósérhlífna hjálparaðgerð. Vitan-
lega sáu bandarísk stjómvöld sér hag í velsæld Vestur-Evrópu. Hún
myndi bæði skapa markaði fyrir bandarískar vörur og veita Bandaríkj-
unum aukið öryggi. Varla var hægt að ætlast til þess að bandarísk
stjómvöld tækju í engu tillit til eigin hagsmuna við mótun efnahags-
stefnu sinnar. Það ber hins vegar að hafa í hyggju að með Marshall-
hjálpinni fórnuðu Bandaríkjamenn skammtímagróða fyrir framtíðar-
hag. Bandaríkin höfðu tvímælalaust efni á að færa slíka fóm, en
bandarísk stjórnvöld sýndu engu að síður með framkvæmd Marshall-
áætlunarinnar framsýni, sem hefur verið sjaldséð í fari stjórnvalda á
tuttugustu öld“ (159).
Sjónarmið sem fela í sér gagnrýni á afskipti alþjóðlegs auðvalds f Rómönsku
Ameríku em kölluð samsœriskenningar (82). Er hægt að kalla loftárásir „mis-
tök“, eins og gert er um loftárásir Bandaríkjamanna á Norður-Víetnam (109)?
Jafnvel orðanotkun er ekki hlutlaus. Þjóðfrelsisfylking Víetnama er kölluð
því bandaríska nafni Víetkong (á spássíu reyndar Vfet-Kong (105)).
Einstakar efnisvillur má finna. Það er að vísu matsatriði hver er „raunveru-
legur kommúnistaleiðtogi" (sbr. 33) en mér finnst eðlilegt að draga Enver
Hoxha, leiðtoga byltingarmanna í Albaníu á stríðsárunum síðari og Flokks
vinnunnar eftir stríð, f sama dilk og Tító. Þá stend ég í þeirri meiningu að