Morgunblaðið - 17.11.2009, Qupperneq 8

8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 2009
Áskriftarsjóður
ríkisverðbréfa
Góður ávöxtunarkostur – einnig í áskrift
Hafðu samband við
ráðgjafa okkar í
síma 460 4700 eða
kynntu þér málið
á www.iv.is
*Árleg meðalávöxtun frá 15.01.2001 til 31.10.2009. Ávöxtun í fortíð er ekki
ávísun á ávöxtun í framtíð.
Áskriftarsjóður ríkisverðbréfa er verðbréfasjóður skv. lögum nr. 30/2003
um verðbréfasjóði og fjárfestingarsjóði. Rekstrarfélag verðbréfasjóða ÍV
hf. er rekstrarfélag sjóðsins. Útboðslýsingu og nánari upplýsingar er hægt
að nálgast á heimasíðu www.iv.is. Fjárfestar eru hvattir til að kynna sér
útboðslýsingu sjóðsins og þá sérstaklega umfjöllun um áhættuþætti.
Við öflum fyrir þig
9,8%
100%RÍKISTRYGGING
MEÐALÁVÖXTUN*
Strandgata 3 600 Akureyri I Sigtún 42 105 RVK
Sími: 460 4700 I www.iv.is I iv@iv.is
FRÉTTASKÝRING
Eftir Unu Sighvatsdóttur
una@mbl.is
Í FRUMVARPI til nýrra fjölmiðla-
laga sem kynnt var fyrir Alþingi í
október eru ákvæði um að sjón-
varpsauglýsingar verði bannaðar í
dagskrá sem ætluð er börnum yngri
en 12 ára. Nánar tiltekið verður
bannað að auglýsa 5 mínútum áður
en barnaefni hefst og 5 mínútum
eftir að því lýkur.
Í greinargerð með frumvarpinu
kemur fram að með þessu banni sé
komið til móts við sjónarmið
margra aðildarríkja ESB um að
takmarka verði auglýsingar með
óhollum matvælum sem beint er að
börnum.
Tillagan er m.a. rökstudd með því
„hversu móttækileg börn eru fyrir
ýmiskonar viðskiptaorðsendingum
auk þess sem rannsóknir sýna sí-
fellda aukningu offitu meðal þeirra.“
Ung börn hafi almennt ekki
þroska til að skilja muninn á auglýs-
ingum og öðru efni þrátt fyrir að
þau geri greinarmun frá 5 ára aldri
sé það ekki fyrr en við 8 ára aldur
sem þau hafi þroska til að skilja að
auglýsingar séu hlutdrægar.
Ýmsar ranghugmyndir
Í tilefni af þessum fyrirhuguðu
lagabreytingum hélt Friðrik Ey-
steinsson, aðjúnkt í markaðsfræði
við viðskiptafræðideild Háskóla Ís-
lands, fyrirlestur á föstudag undir
yfirskriftinni „Hafa auglýsingar nei-
kvæð áhrif á börn?“ þar sem m.a.
kom fram að rökin baki auglýs-
ingabanninu stæðust ekki skoðun.
„Fólk er haldið alls kyns rang-
hugmyndum um hvernig auglýs-
ingar virka,“ segir Friðrik. M.a. sé
algengt að þegar verið er að leggja
mat á áhrif auglýsinga sé áhorf á
auglýsingar ekki mælt, heldur
heildaráhorf á sjónvarp.
Sú ályktun sé svo dregin að þar
sem börn horfi mikið á sjónvarp þá
horfi þau jafnframt mikið á auglýs-
ingar og til þeirra megi svo rekja of-
fituna. „Ástæðan er að sjálfsögðu sú
að þau horfa bara of mikið á sjón-
varp, þau sitja of mikið kjur,“ segir
Friðrik. Rannsóknir hafi verið gerð-
ar í m.a. Svíþjóð, Belgíu, Hollandi
og Bretlandi en hvergi hafi verið
sýnt fram á með sannfærandi hætti
að auglýsingar hafi áhrif t.d. á mat-
arvenjur barna, notkun þeirra á
tóbaki eða áfengi eða að auglýsingar
hafi yfirleitt nokkur langtímaáhrif.
Til viðbótar vísar Friðrik í rann-
sókn sem birt var árið 2007 þar sem
kannað var hvort tengsl væru á
milli auglýsingaáreitis í sjónvarpi í
Bandaríkjunum og aukinnar of-
þyngdar eða offitu 2-11 ára barna.
Samanburður var gerður á milli
tveggja ára, 1977 áður en offita varð
vandamál og 2004 eftir að hún var
farin úr böndunum. Niðurstöðurnar
voru m.a. að auglýsingar voru sýnd-
ar í 19% færri mínútur árið 2004 en
tæpum 30 árum fyrr, auk þess sem
auglýsingum fyrir matvöru hafði
fækkað um 9%. Á sama tíma hafði
hinsvegar auglýsingum sem ýta
undir kyrrsetu, s.s. fyrir kvikmynd-
ir og tölvuleiki, fjölgað og offita
u.þ.b. fimmfaldast. Enn sé það því
hreyfingarleysið sem sé orsökin.
Auglýsingar hafa samt áhrif
„Svo hafa menn gert samanburð
á milli landa og þá kemur í ljós að
það er engin fylgni á milli fjölda
auglýsinga per klukkutíma og of-
þyngdar. Hún er sama vandamál í
Svíþjóð, þar sem þær eru bannaðar,
og í löndum þar sem sýndir eru tug-
ir auglýsinga per klukkutíma.“
Friðrik neitar því hinsvegar ekki
að auglýsingar hafi áhrif, annars
myndi enginn auglýsa. En rann-
sóknir sýni að með auglýsingum sé
hægt að hafa áhrif á hvaða vöru-
merki fólk kaupir ef það ætlar sér
að kaupa vöruna á annað borð, en
ekki á hversu mikið magn það kaupi
eða hvort það leiðist út í ofneyslu.
Auglýsingabann á
barnatíma órökstutt
Segir fólk haldið alls kyns ranghugmyndum
Morgunblaðið/Kristinn
Barnatími Auglýsingabannið mun hefjast 5 mínútum áður en barnadagskrá
í sjónvarpi hefst og stendur þar til 5 mínútum eftir að útsendingunni lýkur.
Í HNOTSKURN
»Bannið á einungis við umsjónvarp en enga aðra fjöl-
miðla sem birta barnaefni og
auglýsingar.
»Ekki hefur verið sýnt framá tengsl milli auglýsinga
og kauphegðunar barna.
»Mikilvægustu áhrifavald-arnir hvað varðar viðhorf
og atferli barna eru fjölskylda
og jafningjar.
Í nýju fjölmiðlafrumvarpi er gert
ráð fyrir banni við auglýsingum í
kringum barnatíma í sjónvarpi.
Engar rannsóknir hafa sýnt fram
á langtímaáhrif auglýsinga á
neysluviðhorf barna.
Eftir Örn Arnarson
ornarnar@mbl.is
ÞVERRANDI trú á því að gengi ís-
lensku krónunnar muni styrkjast
umtalsvert á næstu misserum gerir
það að verkum að innflytjendur og
smásalar bíða færis til þess að
hækka vöruverð til samræmis við
þróunina. Þetta er mat Snorra Jak-
obssonar, sérfræðings hjá rann-
sóknarfyrirtækinu IFS-greiningu.
IFS spáir 8,38% verðbólgu á árs-
grundvelli í nóvember en Snorri
segir verðbólgu næstu mánaða háða
töluverðri óvissu vegna stöðu krón-
unnar og svo áhrifa skattahækk-
unaráforma ríkistjórnarinnar.
Verðbólgumæling hagstofunnar í
október benti til þess að menn hefðu
vanmetið áhrif gengislækkunar
krónunnar undanfarið á verðlag.
Snorri segir ýmislegt gefa ástæðu
til þess að ætla að gengisþróunin
muni hafa frekari áhrif á verðlag.
Ekki síst vegna þess að væntingar
manna um styrkingu krónunnar
fara nú þverrandi og þar með
aukast líkurnar á því að menn fari
að velta breytingunum út í verðlag-
ið. Viðbúið sé að jólavarningurinn
hafi verið keyptur til landsins á
lægra gengi en þær vörur sem voru
fyrir í verslunum og það mun vafa-
laust leiða til einhverra verðhækk-
ana í desember.
Verðhækkanir vegna vsk.
Í framhaldinu er ekki útilokað að
verslunarmenn muni nota tækifærið
þegar hækkanir á virðisaukaskatti
taka gildi um áramótin og hækka
verð á innfluttum varningi frekar til
þess að bregðast við gengisþróun-
inni. Þrátt fyrir að IFS-greining
geri enn ráð fyrir að verðbólga muni
ganga niður fljótt á næsta ári telja
sérfræðingar fyrirtækisins að meiri
hætta sé á því en áður að hún verði
þaulsætnari en vonir hafa staðið til.
Eins og fjallað var um í blaðinu á
fimmtudag hefur mátt sjá vísbend-
ingar á skuldabréfamarkaði um að
verðbólguvæntingar hafi breyst til
hins verra á undanförnum mánuð-
um. Nýjasta verðbólguspá Seðla-
bankans, sem birtist í Peningamál-
um á dögunum, endurspeglar þessa
þróun. Í henni kemur fram að verð-
bólga muni hjaðna hægar en spáð
hefur verið í fyrri verðbólguspám
bankans. Þannig gerir bankinn ráð
fyrir að verðbólgan muni að með-
altali mælast 8% fyrstu sex mánuði
næsta árs en muni svo loks lækka
niður í 3% á seinni hluta ársins.
Beðið færis til
þess að hækka
vöruverðið
Óvissa ríkir um verðlagsþróun á næstunni
Morgunblaðið/Golli
Fyrir neytendur Erfitt er að átta sig á hver verður þróun verðlags.
Í HNOTSKURN
»IFS spáir 8,38% verðbólguá ársgrundvelli í nóv-
ember.
»Spánni fylgir umtalsverðóvissa en sérfræðingar
IFS telja að slæmar geng-
ishorfur geti leitt til frekari
verðhækkana á næstunni.
»Sérfræðingar IFS teljaekki ólíklegt að verslunar-
menn noti tækifærið og hækki
verð til samræmis við geng-
isþróun þegar hækkanir á
virðisaukaskatti taka gildi.