Morgunblaðið - 17.11.2009, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. NÓVEMBER 2009
Golli
Gert við Nú þykir ekki óhætt að gera við hús að utan nema klæða það í áður. Viðgerðarmenn kæra sig enda
auðvitað ekki um að missa neitt ofan á höfuð þeirra sem framhjá ganga. Þá kemur þéttriðið netið að góðu gagni.
Á NÆSTU vikum verður
tekist á um skattastefnuna á Al-
þingi og einnig utan þings því í
þjóðfélaginu eru skiptar skoð-
anir og mismunandi hagsmunir
þegar skattkerfið er annars
vegar. Vegna þess hve tekjur
ríkis og sveitarfélaga hafa fallið
af völdum bankahrunsins og
keðjuverkandi afleiðinga þess
er ekki um annað að ræða en
grípa til róttækra aðgerða. Að
öðrum kosti verður ekki hægt að stoppa upp í
fjárlagagatið.
Tekjuöflun
Hallanum má mæta með tvennum hætti. Ann-
ars vegar með því að skera niður útgjöld hins op-
inbera og hins vegar með því að afla meiri skatt-
tekna. Í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar er
gert ráð fyrir hvoru tveggja. BSRB hefur varað
við miklum niðurskurði hjá hinu opinbera og
bent á tvennt máli sínu til stuðnings. Í fyrsta lagi
er stórvarasamt að veikja velferðarkerfið. Það á
sérstaklega við á tímum samdráttar og efna-
hagsþrenginga. Einmitt þá er þörf á þéttriðnu
öryggisneti velferðarþjóðfélagsins. Að öðrum
kosti lenda margir utangarðs með hrikalegum
félagslegum afleiðingum. Niður-
skurður hefur einnig í för með sér
neikvæðar efnahagslegar afleiðingar
því hann leiðir til atvinnumissis sem
síðan þarf að fjármagna með at-
vinnuleysisbótum og félagslegum
úrræðum sem kosta sitt. En eftir því
sem við forðumst niðurskurðinn
þurfum við meira að reiða okkur á
tekjuöflunina. Ekki er sama hvernig
tekna fyrir ríki og sveitarfélög er afl-
að.
Tekjujöfnun
Öllu máli skiptir að skattlagningin
sé réttlát. Hún þarf að vera með þeim hætti að
um hana sé víðtæk sátt í samfélaginu. Ég er
sannfærð um að almennt vill fólk sjá félagslegt
réttlæti í skattlagningu. Það þýðir að greitt sé í
samræmi við greiðslugetu; að skattlagningin
ráðist af því hve aflögufærir aðilar eru og gildir
þar hið sama um einstaklinga og fyrirtæki. Á
undanförnum árum hefur því miður ekki verið
stuðst við slíka vinnureglu. Þvert á móti hefur
sköttum verið létt af efnafólki en hinir efna-
minni verið látnir bera byrðarnar. Þessu þarf
nú að snúa við. Þrepaskiptur tekjuskattur er
svar við þeirri kröfu. Eflaust verða margir til að
mótmæla slíkri skattlagningu. Hætt er við að
þau mótmæli berist einkum frá þeim sem eru
vel stæðir og yrðu fyrir bragðið látnir borga
hlutfallslega meira í slíku kerfi en hinir sem eru
efnaminni. Slíkt er hins vegar í samræmi við
réttlætiskennd okkar flestra og í þeim anda sem
BSRB hefur ályktað. BSRB styður þrepaskipt
kerfi enda hafa samtökin löngum bent á að
skattkerfið sé ekki einungis tekjuöflunartæki
heldur skuli einnig nota það til tekjujöfnunar.
Stóriðjan á ekki að vera stikkfrí
En vissulega eru fleiri möguleikar fyrir
hendi. Með óbeinum sköttum, virðisaukaskatti,
tollum og vörugjöldum hefur hið opinbera aflað
upp undir 40% tekna sinna á undanförnum ár-
um. Breytingar á þessum skattstofnum skipta
því ekki síður máli en tekjuskatturinn. Virð-
isaukaskatturinn er á hinn bóginn því marki
brenndur að hann hækkar verðlag og þar með
lánskjaravísitölu. Hann kemur einnig niður á
kaupmætti ekki síður en tekjuskattur og er
mikilvægt við allar breytingar á virðisauka-
skatti og öðrum óbeinum sköttum að neyslu-
mynstur almennrar launafjölskyldu sé haft í
huga. Enn ein leiðin til tekjuöflunar eru svokall-
aðir umhverfisskattar sem fela í sér gjöld á raf-
orku til stóriðju. Það hefur verið sárgrætilegt að
fylgjast með því hve slæmar viðtökur hug-
myndir um umhverfisskatta hafa fengið hjá
Samtökum atvinnulífsins. Enn eru þessir skatt-
ar inni í myndinni en í mjög smækkaðri mynd
frá því sem lagt var upp með.
Ekki notendagjöld
í velferðarþjónustunni
Að mínum dómi þarf að stilla skattlagning-
unni upp í forgangsröð. Hvort viljum við skatt-
leggja stóriðjuna – sem notið hefur afslátt-
arkjara í samningum sínum – eða almennt
launafólk? Fyrir mitt leyti á ég ekki erfitt með
að svara þeirri spurningu. Það eru reyndar
fleiri spurningar sem menn verða að svara í
tengslum við skattaumræðuna. Sú veigamesta
er þessi: Ef við öflum ekki ríkissjóði og sveit-
arsjóðum tekna erum við þá tilbúin að borga
með notendagjöldum hvort sem það eru skóla-
gjöld, sjúklingagjöld eða annað? Þessu hafa Ís-
lendingar margoft svarað í skoðanakönnunum.
Almennt vill fólk greiða fyrir velferðarþjón-
ustuna með almennum sköttum en ekki ein-
staklingsbundnum gjöldum. Þetta segir þjóðin
aðspurð og hefur gert um langt árabil. Þessum
viðhorfum verður að finna stað í skattastefnu
ríkisstjórnarinnar.
Eftir Elínu Björgu
Jónsdóttur » Öllu máli skiptir að
skattlagningin sé réttlát.
Hún þarf að vera með
þeim hætti að um hana sé
víðtæk sátt í samfélaginu.
Elín Björg Jónsdóttir
Höfundur er formaður BSRB.
BSRB vill réttlátt skattkerfi
ÁÐUR en frumvarp
um breytingar á
skattalögum hefur ver-
ið lagt fram fer stjórn-
arandstaðan, undir for-
ystu Sjálfstæðisflokks,
mikinn á Alþingi. Í
vændum eru úrbætur
á skattkerfinu þar sem
í ríkari mæli verður
horft til þess að þeir
sem mest hafa á milli
handanna leggi meira af mörkum
og þeim sem minna hafa verði hlíft
sem kostur er.
Aðstæður eftir hrunið eru erf-
iðar og óhjákvæmilegt annað en að
hækka skatta, eins og boðað var
fyrir kosningar, þótt það verði
seint til vinsælda fallið. Með
skattahækkunum verður komist
hjá því að skera inn að beini vel-
ferðarþjónustuna og menntakefið
til þess að ná endum saman. Þess
var að vænta að í röðum sjálfstæð-
ismanna og framsóknar yrðu rekin
upp ramakvein enda er með mark-
vissum hætti verið að breyta því
kerfi sem ríkisstjórnir áðurnefndra
flokka hönnuðu fyrir vini sína og
velunnara sem jafnframt fengu
ríkiseigur, s.s. banka og símafyr-
irtæki á kostakjörum. Þau við-
skipti voru sumpart fjármögnuð
með kúlulánum sem sum hver eru
enn ógreidd. Almenningur hlýtur
að spyrja sig hvers vegna stjórn-
arandstaðan taki á málum eins og
raun ber vitni. Talsmönnum þeirra
flokka sem bera höfuðábyrgð á
hruninu væri nær að bíða eftir
frumvarpi ríkisstjórnarinnar svo
hægt sé að ræða málin af yfirveg-
un, ábyrgð og skynsemi í stað upp-
hrópana. Talsmenn stjórnarand-
stöðunnar virðast hafa gleymt því
sem almenningur veit; að skatta-
hækkanir nú eru óhjákvæmileg af-
leiðing ýmist aðgerða eða aðgerð-
arleysis Sjálfstæðisflokks og
meðreiðarsveina þeirra í ríkis-
stjórnum allt frá 1991.
Í samræmi við stefnu rík-
isstjórnarflokkanna verður með
breytingum á skattkerfinu stuðlað
að auknum jöfnuði á meðal þegna
þessa lands. Full þörf er á enda
hafa bæði skýrslur OECD og
rannsóknir og greiningar vísinda-
manna sýnt að í valdatíð sjálfstæð-
ismanna var vaxandi ójöfnuður í
íslensku samfélagi. Í rausnarlegum
skattalækkunum
meints góðæris var
þannig um búið að
lækkanir kæmu
þeim best sem mest
höfðu á milli hand-
anna. Ýmsar íviln-
anir voru veittar, s.s.
lágsköttun á fjár-
magnstekjum og
arðgreiðslum en per-
sónuafsláttur var
aftur á móti frystur.
Nú er stefnt á lag-
færingu á skattkerfi sem um
margt var óskakerfi þeirra best
settu. Tekjuöflun ríkisins verður
nú líkari því sem þekkist í norræn-
um velferðarsamfélögum.
Það verður fróðlegt að fylgjast
með umræðunni á Alþingi þegar
frumvarpið lítur dagsins ljós.
Munu sjálfstæðismenn áfram
grímulaust verja sérhagsmuni og
misskiptingu? Munu þeir leggjast í
vörn fyrir hagsmuni auðvaldsins
eða munu þeir sýna skilning á því
að við þessar erfiðu aðstæður þurfi
breiðu bökin að leggja meira af
mörkum? Stjórnarandstöðunni
væri hollt að horfa í eigin barm og
sýna heiðarleika, eins og óskað var
eftir á nýafstöðnum þjóðfundi, með
því að styðja ríkisstjórnina í þeim
óhjákvæmilegu breytingum sem
framundan eru. Almenningur mun
varla meta mikils yfirboð þeirra
flokka sem hafa brugðist þjóð sinni
með afdrifaríkum hætti. VG dró
ekki dul á það í aðdraganda kosn-
inga sl. vor að hluti af glímunni við
fortíðarvandann fælist í skattkerf-
isbreytingum jafnframt því sem
byrðunum yrði dreift af sanngirni.
Menn geta í ljósi umræðu síðustu
daga velt því fyrir sér hver orðið
hefði raunin ef auðhyggja Sjálf-
stæðisflokksins væri áfram ráðandi
við ríkisstjórnarborðið.
Nútímavæðing
skattkerfisins
Eftir Berg
Sigurðsson
»Munu Sjálfstæðis-
flokkur og Fram-
sókn verja hagsmuni
auðvaldsins eða sýna
skilning á því að nú þurfi
breiðu bökin að leggja
meira af mörkum?
Bergur Sigurðsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
þingflokks Vinstrihreyfingarinnar
– græns framboðs.