SunnudagsMogginn - 07.02.2010, Blaðsíða 18

18 7. febrúar 2010
B
ankahrunið haustið 2008 hefur
valdið umróti í stjórnmálunum
og kallað fram kröfu um end-
urnýjun. Í prófkjöri Samfylk-
ingarinnar í Reykjavík fyrir borgarstjórn-
arkosningarnar í vor skaust Hjálmar
Sveinsson í fjórða sætið, óreyndur í pólitík
en með mikla reynslu í fjölmiðlun.
„Með hruninu fór ég eins og svo margir
aðrir að hugsa að eitthvað mikið hefði
brugðist í samfélaginu, hin pólitíska stétt
hefði brugðist, kannski hefðu fjölmiðlar
líka brugðist. Nú þyrfti að eiga sér stað
einhvers konar nýtt upphaf og hvar ætlaði
ég þá að vera.“
Í framboð þrátt fyrir fjölda áskorana
Hjálmar segir að þá hafi hvarflað að sér að
fara í pólitík, en það hafi ekki verið fyrr en
um miðjan desember 2009 sem hann hafi
farið að ræða málið við félaga og kunn-
ingja, sem hafi margir tekið hann á orðinu
og sagt honum að kýla á það, hann ætti
örugglega góða möguleika. En það átti þó
ekki við um alla. Klisjan um stjórnmála-
manninn, sem segist kominn í framboð
vegna fjölda áskorana, er þekkt en Hjálm-
ar getur sagt að hann hafi farið í framboð
þrátt fyrir fjölda áskorana um að gera það
ekki.
„Ástæðan var ekki sú að þeir hefðu
svona litla trú á mér, heldur að þeim
fannst íslensk pólitík vera svo ömurlegt
fyrirbæri og höfðu bara um hana neikvæð
orð: Þetta er ormagryfja, það skemmast
allir sem fara út í þetta og verða spilltir.“
Hjálmar kveðst aldrei hafa gengið með
pólitíkus í maganum, metnaður hans hafi
legið annars staðar. „En þegar að því kom
að taka þetta skref kom bara Samfylkingin
til greina. Ástæðan er ósköp einfaldlega sú
að ég er jafnaðarmaður og hef alltaf verið
frjálslyndur jafnaðarmaður og þar að auki
alþjóðasinni og hef talsverðar áhyggjur af
þjóðernishyggju, sem mér finnst hafa
komið upp í kringum Icesave-málið. Það
má líka kalla þetta einangrunarhyggju,
sem einkennir ákveðinn væng Sjálfstæð-
isflokksins, einnig Vinstri grænna og
Framsókn að einhverju leyti líka. Þetta
tvennt útilokaði í mínum huga aðra flokka
en Samfylkinguna þó að ég hafi aldrei ver-
ið virkur í pólitísku starfi eða þátttakandi í
pólitískum flokki. Ég hef ekki verið hrif-
inn af öllu, sem Samfylkingin hefur gert,
mér finnst að hún hafi eins og aðrir ís-
lenskir stjórnmálaflokkar gert mistök
undanfarin ár í efnahagsstjórninni.“
Hjálmar segir að í raun sé hægt að yf-
irfæra þetta á borgarmálin. „Þrátt fyrir að
bæði R-listinn og líka Samfylkingin hafi
gert mörg mistök, til að mynda í skipu-
lagsmálum, tel ég að þar hafi besta stefnan
verið mótuð. Ég get tekið sem dæmi að ár-
ið 2000 þegar verið var að undirbúa bæði
aðalskipulag og svæðisskipulag fyrir allt
höfuðborgarsvæðið fór fram mjög vönduð
vinna í sambandi við það sem kallað er
þétting byggðar. Svæðisskipulagið gerir
ráð fyrir miklu samráði sveitarfélaganna á
sviði landnotkunar, byggðaþróunar og
samgangna. En blekið er varla þornað á
pappírunum árið 2002 þegar sveit-
arfélögin fara að sækja um undanþágur.
Samkomulagið varð strax ónýtt plagg.
Síðan verða allar þessar áætlanir, sem eru
allar rétt hugsaðar – sjálfbærni er til dæm-
is rauður þráður, ákveðin þétting byggð-
arinnar, aukin lífsgæði – að engu. Gríð-
arlegir peningar fara að flæða um
samfélagið eins og við þekkjum. Mistökin í
skipulagsmálunum liggja kannski fyrst og
fremst í því að of mikið er látið eftir ýtr-
ustu kröfum fjárfesta og verktaka. Ég verð
líka að segja að söngur sjálfstæðismanna á
þessum tíma um lóðaskortsstefnu R-
listans var óábyrg hentistefna. Sjálfstæð-
ismenn verða að horfast í augu við það.“
Tókst ekki að framfylgja stefnunni
Hjálmar nefnir Höfðatorgsreitinn, sem
hann hefur fjallað mikið um í þáttum sín-
um, sem dæmi um deiliskipulag þar sem
niðurstaðan varð allt önnur en lagt var
upp með.
„Þetta var kallað Vélsmiðjureitur –
upplagt svæði til þéttingar og byggðin
þarna var að mestu leyti lítilfjörleg. Upp-
haflega, í tíð R-listans árin 2000 og 2001,
var gert ráð fyrir að þarna risi atvinnu-
byggð og að einhverju leyti íbúðabyggð,
fjögurra hæða hús, sem mynduðu eins
konar randbyggð. Síðan var gert ráð fyrir
einu stærra húsi, sem gæti orðið allt að 12
hæðum. Árið 2006, þegar nýr meirihluti
hefur tekið við í borginni, er þessu deili-
skipulagi kollvarpað, lóðin stækkuð og á
örfáum vikum kemur fram deiliskipulag,
sem kveður á um að þarna komi 19 hæða,
16 hæða og 14 hæða turnar og hús, sem eru
ekki lengur fjögurra hæða, heldur sjö og
níu hæða.
Verktakar og fjárfestar komust upp með
það í allt of ríkum mæli, bæði hér í
Reykjavík og í Kópavogi og Hafnarfirði, að
braska með byggingareiti. En það er mjög
erfitt fyrir sveitarstjórnarmenn þegar
koma metnaðarfullir og duglegir fjárfestar
og segjast ætla að byggja glæsihallir og
stórkostleg ný borgarhverfi að segja: Nei,
við viljum þetta ekki.
Mér fannst stefnumótun Samfylking-
arinnar í skipulagsmálum vera rétt en það
tókst ekki nógu vel að framfylgja henni og
R-listinn og Samfylkingin verða að horfast
í augu við að þar voru gerð mistök rétt
eins og í Sjálfstæðisflokki og fleiri flokk-
um.“
Hjálmari varð tíðrætt um það í próf-
kjörinu að hann vildi slíta náin tengsl
verktaka, fjárfesta, embættismanna og
stjórnmálamanna.
„Ég hef ekki útfært nánar hvernig eigi
að gera það en eitt er reyndar þegar byrjað
að gera og það er að tryggja að stjórn-
málaflokkarnir séu ekki háðir þessum að-
ilum fjárhagslega. Það til að mynda að
byggingarfélagið Eykt hafi styrkt Fram-
sóknarflokkinn um fimm milljónir á ekki
að gerast og má ekki gerast. Jafnvel þó að
maður gefi sér að Eykt hafi ekki verið að
kaupa sér velvilja – sumir halda fram að
þeir hafi verið að gera það, en við skulum
gefa okkur að svo sé ekki – er algerlega
óbærilegt fyrir borgarbúa, að ég tali ekki
um íbúa í nágrenni svæða þar sem Eykt er
að byggja háhýsi, að þurfa að sitja uppi
með þær grunsemdir að staðið hafi verið
óeðlilega að málum og hugsanlega skapast
einhvers konar bandalag sérhags-
munanna, bandalag byggingaverktakans,
fjárfestisins og einhvers tiltekins stjórn-
málaflokks.
Verktakar fái ekki alltaf meira
Númer eitt er að ljúka þeim skrefum, sem
þegar er byrjað að taka, að hvorki fram-
bjóðendur né flokkar séu fjárhagslega
háðir einkafyrirtækjum á þessum sviðum
– og einkafyrirtækjum yfirleitt. Í öðru lagi
þarf að efla stjórnsýsluna, efla skipulags-
vinnuna frá hendi Reykjavíkurborgar
þannig að komi fram kröfur um ýtrasta
byggingarmagn á tilteknum reit eigi
stjórnsýslan mjög skýrt svar: Þið keyptuð
þennan reit dýrum dómum og það er ykk-
ar áhætta. Þið getið ekki velt áhættunni
yfir á samfélagið. Hafi reiturinn verið
keyptur fyrir of mikið fé verðið þið að sitja
uppi með það. Við ætlum ekki að leyfa
ykkur að byggja átta hæða hús vegna þess
að þið vissuð alltaf að hér átti að vera fjög-
urra hæða hús.“
Hjálmar segir að hingað til hafi verktak-
ar og fjárfestar einfaldlega getað gert ráð
fyrir að fá að byggja meira, en kveðið væri
Ég er ekki kominn til
að vera þægilegur félagi
Hjálmar Sveinsson vill taka til í borgarmálunum og gerbreyta vinnubrögð-
um. Hann hefur enga reynslu úr pólitík en hugmyndir hans fleyttu honum í
fjórða sætið í prófkjöri Samfylkingarinnar fyrir viku.
’
Íbúarnir, sem áður
fannst frábært að
vera þarna því að það
er skjólríkt og sólríkt og
heilmikil lífsgæði þótt arki-
tektúrinn sé kannski ekki
merkilegur, sitja eftir í
hverfi sem þeim finnst hafa
verið eyðilagt. Verðmætin
hafa minnkað og erfitt að
selja húsin. Þarna hefur
verið gengið mjög freklega
á hagsmuni þessara íbúa.
Viðtal
Karl Blöndal
kbl@mbl.is