SunnudagsMogginn - 07.02.2010, Blaðsíða 14

14 7. febrúar 2010
og fyrir vikið rífst þjóðin um kynhneigð hans.“
Það stóð raunar til á sínum tíma að gera kvikmynd
eftir Njálu, að sögn Baltasars. „Við unnum handrit sem
við sendum utan, en fengum svo neikvæð viðbrögð við
Hallgerði sem aðalpersónu. Útlendingum fannst hún
vera illgjörn kvensnift, nokkuð sem við höfðum ekki
upplifað sjálfir, nánast „femme fatale“.
Það verður ekki litið framhjá því, að þegar Íslendinga-
sögurnar eru til umfjöllunar þvælist ímyndin fyrir Ís-
lendingum. Sagan sjálf vill gleymast og hvað stendur þar
í raun og veru. Ég upplifi Gerplu þannig, að Halldór sé að
leika sér með þær hugmyndir sem Íslendingar hafa búið
sér til um Íslendingasögurnar í aldanna rás og ráðast
gegn þeim.“
Gerpla á sér fleiri hliðar. „Það má segja að með skáld-
inu Þormóði hafi Halldór gert einlæga atlögu að sjálfum
sér. Og ef maður vill ganga alla leið, þá gæti Þorgeir ver-
ið Ísland. Þormóður er að reyna að taka þennan drumb
og vitleysing og búa til úr honum eitthvað fallegt og
skáldlegt. Ef greinar Halldórs um Ísland eru lesnar, þá
skín þar í gegn álit hans á Íslendingum, sem er ekki hátt,
en svo skrifar hann bækur þar sem hann upphefur þessa
molbúa.
Og það er ekki annað hægt en að hrífast af einfaldleika
Þorgeirs, þessari einföldu hetju, sem fremur subbuleg og
ljót morð í algjöru tilgangsleysi. Í Ólafi Haraldssyni er
síðan Stalín, ytri heimurinn sem steðjar að okkur, og
ástríða hans gagnvart því sem reynist fals þegar upp er
staðið. Líf hans er erindisleysa og örlögin tragísk í lokin.“
Við losum um tímann
Upphaflega stóð til að Gerpla yrði jólasýning Þjóðleik-
hússins, en frumsýningunni var frestað. Baltasar segir
að það hafi einfaldlega verið vegna þess að hann hafi séð
fram á að verkið yrði ekki tilbúið á tilskildum tíma. „Of
mikið hefur verið gert úr þessari frestun. Það kemur oft
fyrir að sýningar eru hreyfðar til í leikhúsunum. Ég var
með mikið á minni könnu og bað um meira rými til að
geta gert betri sýningu.“
Það reyndist vel þegar Baltasar setti upp Ivanov eftir
Tsjekov í Þjóðleikhúsinu og gerði síðan kvikmyndina
Brúðgumann í framhaldi af því, sem byggð er á leikrit-
inu. Það kemur vel til greina að leikurinn verði endur-
tekinn, þrátt fyrir að oft hafi verið sagt að ekki sé hægt
að gera bíómynd úr Gerplu, að sögn Baltasars.
„Sagan er ekki árennileg og seinni hlutinn erfiður, allt
frá því að Þorgeir fer utan og þvælist um heimsins höf
innan um ælandi kónga, sem koma sögunni lítið sem
ekkert við. Það er erfitt að halda utan um slíkan sögu-
þráð á leiksviði, enda sneiðum við hjá því. Og orrust-
urnar eru áhugavert viðfangsefni. Hvernig gerir maður
stríðsbrölti og vopnaburði skil á leiksviði? Oft verður
það þunglamalegt og erfitt – kling, klang, kling, klang –
þegar leikararnir klöngrast um sviðið í brynjum, að ekki
sé talað um klaufalega og realíska bardaga. Við ákváðum
að leita í gamla áhugaleikhúsið eftir lausnum, vinnum
okkur þaðan, ekki með háði eða lítillækkun, heldur
sækjum við þangað einfaldleika leikhússins. Og þegar
við mætum fyrirstöðum, þá tökumst við á við þær, en
sneiðum ekki hjá þeim.“
Hann brosir.
„Við ætlum samt ekki að klæða alla í jakkaföt eða
páskagula búninga, þetta verður ekki þýska leikhúsið;
við glímum við arfinn okkar á íslenskum forsendum og
gerum leikhús úr því. Ofinn í frásagnarmátann er tím-
inn, Ísland í fortíð. Það eru minnin sem við styðjumst
við í sýningunni. Við losum um tímann að vissu leyti,
sækjum í Íslandsminni og fortíðarrómantík, til dæmis
glímubelti sem er einskonar táknmynd íslenskrar karl-
mennsku. Þau voru ekki til á þessum tíma, en þau til-
heyra Íslandi í fortíð og það er nálgunin sem við leitum
að. Og leikararnir þurfa ekki að vera í þungum og
klunnalegum skikkjum – við einföldum allt það.“
Eitt af því sem leikhópurinn hefur þurft að yfirstíga er
hvernig menn breytast í dýr og dýr í menn. „Hvernig
teflirðu fram hesti á leiksviði?“ spyr Baltasar. „Það virk-
ar kannski einfalt, en það verður bara að leika hestinn.
Og þá vakna ýmsar spurningar. Á hann að vera á fjórum
fótum? Hvernig karakter er hesturinn – því hestar eru
með karakter. Allt í einu verður þetta flókið en
skemmtilegt viðfangsefni.“
Ekki of mikil virðing fyrir Laxness
Svo er það skelfilega leyndarmálið, sem Baltasar hvíslar
að blaðamanni, en það er spurningin hversu margir Ís-
lendingar hafi í raun lesið Gerplu og þekki söguna. „Ég
veit vel að þjóðin þekkir týpurnar og hvannasöguna, en
ég er ekki viss um að margir muni eftir Þórdísi og Kol-
baki, en það er stór hluti af sögunni. Það sama á við um
frásögnina af Kolbrúnu og Geirríði dóttur hennar, sem á
sér stað í Hrafnsfirðinum. Þetta eru veigamestu sam-
ræðurnar í sögunni. Auðvitað kunna einhverjir söguna
utanbókar, en ég held að fáir hafa lesið alla söguna og
mig grunar að margir hafi gefist upp í seinni hlutanum,
sem er sundurlausari. Það tapa margir þræðinum þegar
Þorgeir fer til Noregs, en við einbeitum okkur líka meira
að fyrri hlutanum.“
Baltasar segir að sögunni ljúki að vissu leyti þegar
Þorgeir hverfur úr henni. „Eftir það er hún hálfgert nið-
urlag. Það er athyglisvert að þegar Ingmar Bergman
gerði sína atlögu að Sjálfstæðu fólki, skrifaði handrit að
þeirri sögu, þá lýkur hans bíómynd þegar Bjartur í Sum-
arhúsum kemur að tíkinni liggjandi ofan á Ástu Sóllilju.
Kannski það sé heiðarlegasta aðferðin að nota minna úr
bókinni og gera því betri skil.“
– Fyrir utan Kjartan Ragnarsson í Þjóðleikhúsinu?
„Mér fannst það fín uppfærsla, sérstaklega fyrri hlut-
inn, og með því besta sem ég hef séð af Laxness. Textinn
hefur svo oft verið upphafinn á leiksviði og of mikil
virðing fyrir honum er ekki holl fyrir hann. Það drepur
skrifin hans að setja þau upp í munninn á leikara sem
ber of mikla virðingu fyrir honum, þá verður flutning-
urinn svo upphafinn og skortir jarðtengingu. Við höfum
reynt að halda okkur við textann í Gerplu, en flytjum
hann auðvitað eins og manneskjur.“
– Á talmáli?
„Já, en án þess að allur skáldskapur sé tekinn úr verk-
Að minnsta kosti þrjár
myndir eru á teikniborðinu,
Inhale, Djúpið og endurgerð
Reykjavík Rotterdam.
Baltasar Kormákur er giftur Lilju Pálmadóttur og
eru börnin fimm talsins. Aðspurður hvernig gangi
á þeim vígstöðvum svarar hann brosandi: „Bara
– það eru allir heilir. Ég er kominn með nokkra
unglinga og það reynir á. Þetta er full vinna.“
– Meiri en þegar þau voru yngri?
„Þetta tekur meira á. Það er hægt að skamma
barn, ekki gera þetta, en unglingsstelpur – Jes-
ús! Og ég á tvær unglingsstelpur!“
– Ertu mikill fjölskyldumaður?
„Ég tel mig orðinn það – í dag. Ég er eins og
sjómaður, ég er burtu og svo er ég heima. Þegar
ég er heima með börnunum, þá vil ég helst bara
vera með þeim, og það getur verið erfitt að koma
mér út úr húsi. Ég reyni líka að taka þau með
mér ef ég get á tökustað. En það getur verið
flókið. Þetta eru mikil ferðalög og svo er það
skólinn. Næstyngsti sonur minn, Pálmi Kormák-
ur, var með mér í rúma tvo mánuði í Ameríku,
gekk í skóla þar. Ég reyni að láta þetta ganga
upp, að leyfa þeim að vera hluti af þessu æv-
intýri.“
Lilja Pálmadóttir, eiginkona Baltasars, stofnaði
með honum kvikmyndafyrirtækið Blueeyes, en
hefur dregið sig út úr rekstrinum. „Hún átti hlut í
fyrirtækinu, en það er í raun aðskilið í dag,“ seg-
ir hann. „Hún er komin á kaf í hestana, en við
styðjum hvort annað andlega í þeim verkefnum
sem við tökumst á við. Ég er með henni í hest-
unum, en hún stjórnar þar.“
Er eins og
sjómaður