SunnudagsMogginn - 07.02.2010, Blaðsíða 52

52 7. febrúar 2010
A
llir sem kjósa að gleyma sér við
lestur skáldsagna fá öðru hvoru
spurninguna: Af hverju lestu
skáldsögur? Þetta er ein af
þessum spurningum sem ekki er hægt að
svara, nema þá í löngu ritgerðarformi því
ekkert eitt svar nægir til að útskýra töfra
skáldsagna.
Ein ástæðan fyrir því að það er svo gam-
an að lesa skáldsögur – en bara ein ástæð-
an af fjölmörgum – er sú að ef verkið er
verulega gott þá mætir maður þar alltaf at-
hyglisverðu fólki. Einhver myndi sjálfsagt
segja að athyglisvert fólk hitti maður í líf-
inu sjálfu og þyrfti því ekki að eyða tíma
sínum með tilbúnu fólki.
Það er vissulega ekki ástæða til að gera
lítið úr raunveruleikanum, sem er um
margt svo góður,
og þar kynnist
hver ein-
staklingur vissu-
lega allnokkrum
sinnum á ævinni
manneskjum
sem eru svo
heillandi og
sterkir persónu-
leikar að þær
verða ekki flokk-
aðar öðruvísi en
sem dásamlegt
sköpunarverk
almættisins. En í
heildina taka
persónur í góð-
um skáldsögum
raunverulegu
fólki fram að því
leyti að þær eru nær alltaf stórbrotnar og
lausar við allt sem hversdagslegt er. Þær
ólga af tilfinningum og bera kosti sína og
galla utan á sér. Maður veit yfirleitt hvaða
tilfinningar hrærast innra með þeim og
þess vegna kynnist maður þeim vel og veit
nákvæmlega hverrar gerðar þær eru. Þetta
er fólk sem syndgar og gerir mistök og
elskar á alveg sérstakan hátt. Það virkar
oft svo miklu meira lifandi en við raun-
verulega fólkið sem erum í eðli okkar
hversdagsleg og viljum helst ekki vera
öðruvísi því við vitum að líf sem byggist á
stöðugri dramatík verður lýjandi og of-
urþungt og okkur hreinlega um megn.
Allir þekkja þá tilfinningu að standa
frammi fyrir fallegu málverki eða hlusta á
góða tónlist og taka andköf af hrifningu.
Þessi hrifningartilfinning vaknar einnig
við lestur góðrar skáldsögu. Oscar Wilde,
sem var aldrei hversdagslegur og lifði eins
og skáldsagnapersóna, var örugglega ein-
mitt að lýsa þessari tilfinningu þegar hann
sagði að stundum fyndist honum að skáld-
sagnapersónur væru eina raunverulega
fólkið.
Sá sem les skáldsögur gerir það í og með
vegna þess að hann er að leita að sönnum
og tilfinningaríkum manneskjum, og tek-
ur þeim sem raunverulegum jafnvel þótt
þær séu tilbúnar.
Ekkert
venju-
legt fólk
Orðanna
hljóðan
Kolbrún Bergþórs-
dóttir
kolbrun@mbl.is
’
En í
heildina
taka
persónur í
góðum skáld-
sögum raun-
verulegu fólki
fram að því
leyti að þær
eru nær alltaf
stórbrotnar og
lausar við allt
sem hvers-
dagslegt er.
V
íst er það eftirsóknarvert að
ná árangri á einhverju sviði
og sá maður er lánsamur sem
nær því að hafa atvinnu af því
sem er hans yndi, eins og til að mynda
að skrifa bækur. Málið er aftur á móti,
að það getur líka vafist fyrir mönnum er
þeir ná langt á einhverju tilteknu sviði,
til að mynda að skrifa bókmenntalegar
sálfræðistúdíur, ef þá langar til að
skvetta aðeins úr klaufunum og skrifa
kannski spennusögu.
Á þessu hefur margur fengið að
kenna. Til að mynda Graham Greene,
sem naut aldrei þeirrar virðingar sem
mörgum fannst hann eiga skilið, fékk til
að mynda ekki Nóbelinn í bókmenntum,
meðal annars vegna þess að hann skrif-
aði svo mikið af reyfurum. Hann skipti
þó bókum sínum í skemmtirit og bók-
menntarit (The Ministry of Fear, Our
Man in Havana og Brighton Rock falla
til að mynda í fyrri flokkinn og Power
and the Glory, The Heart of the Matter
og The Quiet American í þann seinni),
en það dugði ekki til.
Ein leið út úr vandanum er að skrifa
undir dulnefni líkt og fjölmargir höf-
undar hafa gert, til að mynda John Ban-
ville sem kaus sér höfundarnafnið Ben-
jamin Black með góðum árangri. Það er
líka hægt að láta slag standa líkt og
William Boyd, sem sendi frá sér bókina
Ordinary Thunderstorms seint á síðasta
ári og hefur víða fengið bágt fyrir.
William Boyd fæddist í Gana og ólst
þar upp og í Nígeríu. Hann var mennt-
aður í Englandi og lauk námi í bók-
menntafræðum frá Oxford-háskóla.
Hann starfaði síðan sem blaðamaður, en
hóf kennslu í bókmenntafræðum við
Oxford um líkt leyti og fyrsta bók hans
kom út. Þegar honum var boðin lekt-
orsstaða við háskólann ákvað hann að
tími væri kominn til að snúa sér að
skriftum eingöngu og hefur sent frá sér
sautján skáldsögur. Einna mest umtal
vakti bókin Nat Tate: An American Art-
ist 1928-1960, sem Boyd kynnti sem
ævisögu listamanns sem menn hefðu
gleymd en í bókinni voru meðal annars
dæmi um verk Tates. Ýmsir féllu fyrir
gabbinu, þar á meðal listsögufræðingar
sem sumir mundu vel eftir Tate og höfðu
jafnvel hitt hann en fljótlega komst upp
að ævisagan var uppdiktuð.
Ordinary Thunderstorms kom semsé
út í september síðastliðnum og var mis-
jafnlega tekið; margir kunnu illa að meta
bókina en þegar maður les þær umsagn-
ir stafar óánægjan yfirleitt af því að hún
er ekki dæmigerð Boyd-bók – lesendur
og gagnrýnendur eru óánægðir með að
hafa keypt bók sem þeir gerðu ráð fyrir
að félli að fyrri verkum, væri í samræmi
við vörumerkið, ef svo má segja, en
fannst þeir svo illa sviknir þegar annað
kom á daginn.
Bókin hefst í Chelsea-hverfinu í
Lundúnum á maímorgni. Ungur breskur
veðurfræðingur er þar mættur í at-
vinnuviðtal eftir að hafa starfað um hríð
í Bandaríkjunum. Eftir vel heppnað við-
tal fer hann á ítalskt veitingahús sem
hann rekst á á leið sinni og situr þar
skammt frá viðutan lyfjafræðingi. Eftir
það taka hlutirnir að gerast hratt og áð-
ur en varir stendur veðurfræðingurinn
okkar, Adam Kindred, með blóðugan
hníf í hendinni og illa útleikið lík lyfja-
fræðingsins fyrir framan sig. Það eina
sem er í stöðunni er að láta sig hverfa,
týnast, hætta að vera til og reyna að
byggja upp nýtt líf, því ekki er bara að
Lundúnalögreglan sé á hælunum á
Kindred heldur en hann líka eltur af
harðsvíruðum leigumorðingjum.
Þetta er ekki fyrsta spennusagan sem
Boyd skrifar og skemmst að minnast
Restless sem kom út 2007, seldist mjög
vel og var verðlaunuð (Costa-verðlaun-
in). Í henni var listfengið heldur meira
og stílbrögðin betri, en hún sagði frá
spæjaranum Evu Delectorskayu, Rússa
sem býr í París í upphafi heimsstyrjald-
arinnar síðari en er svo ráðin í bresku
leyniþjónustuna af dularfullum manni
sem síðar verður elskhugi hennar. Sú
var öðrum þræði eins og gamaldags
njósnasaga, upp full af gráum tónum þar
sem engu var treystandi og enginn
óhultur.
Í Ordinary Thunderstorms er meiri
hraði í framvindunni og líka meira beint
ofbeldi. Boyd lét þau orð falla í viðtali
fyrir skemmstu að eitt af því sem hefði
orðið honum að innblæstri hefði verið
þegar hann rakst á það í blaði að lög-
regla á Thames veiddi upp úr ánni um
það bil eitt lík á dag og eins sú staðreynd
að um 200.000 manns byggju á götunni
í Lundúnum og stór hluti þeirra væri
fólk sem lagt hefði á flótta undan ein-
hverju í lífinu og tekið upp nýtt líf með
nýju nafni eða jafnvel engu nafni.
Enski rithöfundurinn William Boyd er að vissu leyti fangi eigin velgengni því aðdáendur hans vilja helst sömu bókina aftur og aftur.
Basso CANNARSA/Opale
Ekki eftir bókinni
Enski rithöfundurinn
William Boyd, sem
þekktur er fyrir bók-
menntalegar sálfræði-
stúdíur, er skammaður
fyrir að skrifa spennu-
bók sem minnir á am-
eríska hasarmynd.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
Bækur