SunnudagsMogginn - 13.06.2010, Blaðsíða 17

’
Það rökstuddi hann
með því að taka prufu
af skólamatnum,
kjötbollum, kartöflumús og
brúnni sósu og senda til
greiningar á rannsókn-
arstofu. Niðurstöðurnar
voru svo bornar saman við
innihald dósar af kattamat.
Hið síðarnefnda reyndist
vera næringarríkara.
foreldra að skoða matseðlana gagnrýnum
augum og kynna sér innihaldið og ef
spurningar vakna, að beina þeim til mat-
ráða eða skólastjórnenda.“
Að þeirra mati er skortur á reglum um
mötuneytin sem og eftirliti einnig stórt
vandamál. „Með því að hafa engar reglur
er opnað á það að fólk leiti eftir ódýrum og
slæmum leiðum. Og af því að það er ekk-
ert eftirlitskerfi missum við algerlega
sjónar á því sem er gert í mötuneyt-
unum,“ segir Sigurrós og Sigurveig tekur
undir. „Við vitum að Lýðheilsustöð gefur
út einhverjar viðmiðanir sem róa alla
voðalega mikið en þau gagnast ákaflega
lítið ef fólk fer ekki eftir þeim.“
Að þeirra mati er skortur á eftirliti stórt
vandamál. Eina eftirlitið er á vegum heil-
brigðiseftirlitsins og snýr að mestu að
hreinlæti og réttu hitastigi á kælum. Gott
og gilt. Hins vegar virðist ekkert eftirlit
haft með innihaldi matarins sem á borð er
borinn og engar stikkprufur teknar til
rannsókna eins og ætti að gera væri rétt að
málum staðið. Við vitum að Lýðheilsustöð
gefur út einhverjar viðmiðanir sem róa
alla voðalega mikið en þær gagnast ákaf-
lega lítið ef fólk fer ekki eftir þeim. Lýð-
heilsustöð tjáði okkur einnig að þeir væru
ekki eftirlitsaðili heldur ráðgefandi. Í raun
er enginn eftirlitsaðili.“
Sigurveig heldur áfram. „Við erum
búnar að hitta þennan starfshóp, fólk hjá
Lýðheilsustöð og alls konar samtök og eft-
ir situr að það vantar alveg heildarsýn yfir
þessi mál. Það þarf að taka þetta kerfi al-
gerlega út; hvort verið sé að vinna á réttan
hátt, t.d. í sambandi við innkaupa-
stefnuna. Við virðumst aldrei læra af öðr-
um þjóðum heldur gerum sömu mistökin
aftur og aftur. Þetta er eins og að hringja í
þjónustuver þar sem manni er sagt að ýta
á einn takka og svo á annan og annan. Það
er alltaf verið að reyna að einfalda hlutina
svo mikið að þeir verða flóknari fyrir vikið
og enginn er með yfirsýn.“
Ekki er hægt að skella skuldina á eld-
húsin sjálf að þeirra sögn. „Þessi sk. upp-
hitunareldhús hafa fullkomna ofna álíka
þeim sem eru á veitingahúsum og í at-
vinnueldhúsum, og einhverjar eldunar-
hellur. Víða eru líka stórir soðpottar
þannig að aðstaðan er sú sama og ég hef,
þar sem ég elda fyrir 250 til 400 manns í
einu. Oft er því borið við að það vanti
pönnur í sumum eldhúsum. Ég nota aldrei
pönnur í minni vinnu,“ segir Sigurrós.
Foreldrar þakklátir framtakinu
Þær stöllur ákváðu að ganga skrefinu
lengra og bjuggu til tveggja mánaða mat-
seðil fyrir skólamötuneyti sem uppfyllir
þeirra kröfur um hollustu og næringu.
„Þar sem tvær okkar eru kokkar vitum við
vel hvað hægt er að gera miðað við að-
stöðuna sem er í eldhúsunum, tímann
sem kokkarnir hafa til að elda og
kostnaðarrammann,“ útskýrir Sigurveig
og Sigurrós tekur við. „Við setjum þetta
upp þannig að vinnan sé auðveld fyrir
kokkinn einn daginn svo hann geti notað
tímann til að undirbúa aðeins erfiðari
matseld daginn eftir og þannig koll af
kolli. Við gerum líka ráð fyrir fleiri bauna-
réttum og góðum, matarmiklum súpum
en hvorttveggja lækkar matarreikninginn
á móti almennilegum kjöt- og fisk-
máltíðum sem eru þá aðeins dýrari. Ágúst
Már Garðarsson sem er kokkur í Barna-
skóla Hjallastefnunnar í Reykjavík er bú-
inn að sanna í verki að þetta er hægt því
hann hefur starfað eftir svona kerfi. Með
því að vera alltaf með baunarétti og súpur
á mánudögum getur hann t.d. boðið upp á
lambalæri einu sinni í mánuði. Hann er
ekki með neinar unnar kjötvörur heldur
kaupir hreinar afurðir auk þess að nota
spelt, hrásykur og fleira í þeim dúr. Samt
er maturinn hjá honum þúsund krónum
ódýrari á barn á mánuði en maturinn sem
börnum er boðinn í skólum Reykjavík-
urborgar.“
En hvað skyldi þurfa til svo hægt sé að
breyta matnum í þessa átt? Sigurveig er
fljót að svara: „Númer eitt, tvö og þrjú
þarf hugarfarsbreytingu,“ segir hún. „Það
þarf að kaupa betra hráefni og mennta
fólk til að elda úr því. Svo held ég að það
þurfi einhverjar tengingar á milli mötu-
neytanna þannig að starfsfólk þeirra hafi
einhvern vettvang þar sem það getur
skipst á upplýsingum. Maður þekkir það
sjálfur að ef maður er í vinnu og fær engin
viðbrögð við því sem maður er að gera þá
deyr allur metnaður. Það er alveg sama í
hvaða grein það er.“ Sigurrós kinkar kolli.
„Ég held að það þurfi einfaldlega að taka af
skarið og setja þá reglu að ekki megi gefa
börnum í skólum unna kjötvöru. Punktur.
Síðan þarf eftirlitsmanneskju sem fer á
milli skólanna og athugar hvað kokkarnir
eru að elda og tekur stikkprufur af því
hráefni sem inn í eldhúsin er borið.“
Þær telja að það yrði til bóta ef skólarnir
fengju meira sjálfstæði um hvað þeir
keyptu í matinn. „Það eru gríðarlega
miklir peningar í húfi þarna því þetta eru
tugþúsundir barna sem borða fyrir 250
krónur á dag. Skólarnir hefðu líka gott af
svolítilli samkeppni og það væri t.d. frá-
bært ef einn skóli fyndi góða leið í mat-
armálum sem yrði síðan hinum skólunum
til eftirbreytni.“
Viðbrögð foreldra við þessari vinnu
þeirra þriggja hafa ekki látið á sér standa,
t.a.m. á íbúafundi með fulltrúum mennta-
sviðs sem haldinn var í Frostaskjóli í Vest-
urbæ. Þar dreifðu þær bréfi á fundargesti
með innihaldslýsingum á mat barnanna.
„Við uppskárum mikið klapp og hvatn-
ingu, bæði frá skólastjórum, kennurum og
foreldrum. Þetta var greinilega mikið
hitamál,“ segir Margrét. „Mér finnst allir
ótrúlega fegnir að einhver sé að vinna í
málinu.“ Sigurveig heldur áfram. „Það eru
allir að hugsa í sínu horni og margir hafa
reynt að minnast á þetta við sína skóla og
matráða en það hefur ekki breytt neinu.“
Sjálfar eygja þær þó breytingar í mötu-
neyti skóla eigin barna, Vesturbæjarskóla,
eftir að hafa rætt við skólastjórnendur og
matráðinn þar. „Niðurstaðan af því var að
næsta haust verður unnið markvisst að
því að taka út unnar kjötvörur í Vest-
urbæjarskóla. Síðan á að vinna í því að
bæta matseðilinn þannig að hann verði
góður og næringarríkur. Við vonum að
það verði öðrum skólum til hvatningar og
eftirbreytni.“
Rabarbari á skólalóðinni
Hvort það gengur eftir verður að koma í
ljós, ekki síst þar sem starfshópurinn sem
áður er vitnað til hefur komist að þeirri
niðurstöðu að fara af stað með 14 vikna
tilraunaverkefni í Vesturbænum í haust
þar sem allir leik- og grunnskólar hverf-
isins munu vinna eftir fyrirfram ákveðn-
um hráefnismatseðli. Í minnisblaði starfs-
hópsins kemur fram að þannig verði fest
niður grunnhráefni fyrir hádegismat
ákveðna daga í öllum skólum hverfisins,
en matreiðslumenn munu síðan ákveða
hvernig þeir elda úr því. Með þessu er
vonast til að hægt verði að lækka kostnað
við pantanir og dreifingu hráefnisins.
Það er að heyra á þeim Sigurrós, Mar-
gréti og Sigurveigu að þær hafi ákveðnar
efasemdir um að þetta sé rétta leiðin og
eiga erfitt með að skilja hvernig eigi að
vera mögulegt að lækka kostnaðinn við
matarinnkaupin enn frekar. „Matarverð
hefur hækkað um 50% undanfarin misseri
þannig að allt tal um að lækka kostnaðinn
er alveg út úr kortinu, að minnsta kosti
meðan fólk er ekki opið fyrir nýjungum á
borð við baunir, sem eru ódýrt hráefni og
næringarríkt,“ segir Sigurveig. „Á þá bara
að minnka bjúgnaskammtinn eða setja
ennþá meira drasl í þau? Það er eins og
ekki mega hugsa hlutina upp á nýtt.“
Sjálfar eru þær meira en tilbúnar til
slíkrar hugmyndavinnu. „Við viljum til
dæmis árstíðarbinda matseðla skólanna
þannig að við getum nýtt uppskeruna sem
við fáum á Íslandi. Á haustin gætum við
því notað kartöflur, rófur, ber og annað í
þeim dúr en aukið svo við grænmeti á
borð við paprikur og tómata á vorin,“
segir Margrét og Sigurveig tekur við: „Það
mætti til dæmis koma upp grænum svæð-
um við skólana þar sem hægt væri að
rækta rótargrænmeti eða rabarbara.“
Margrét grípur boltann. „Börnin gætu
þá náð í rabarbara fyrir utan og búið svo til
sultu í heimilisfræðitíma sem yrði síðan á
boðstólum í mötuneytinu. Skólarnir eru
ekki bara menntastofnanir heldur líka
uppeldisstofnanir og það er þar sem börn-
in læra að borða nagga og bjúgu og annan
saltan mat. Þau þurfa hins vegar að læra
að meta góðan og hollan mat og þess
vegna þarf maturinn að verða hluti af
menntastefnu skólanna.“
13. júní 2010 17
Kjötbollur: Kindakjöt, trippakjöt, vatn, hveiti, kartöflumjöl, undanrennulíki, salt,
laukur, sojaprótein, krydd, rotvarnarefni E250, bindiefni E450/451.
Svikinn héri, foreldaður: Kindakjöt, nautakjöt, trippakjöt, vatn, hveiti, laukur,
blandað grænmeti (grænar baunir, gulrætur) kartöflumjöl, sojaprótein, salt,
þrúgusykur, krydd, rotvarnarefni E-250, bindiefni E-450/451.
Forsteiktir saltfiskstrimlar í orlydeigi: Léttsaltaður þorskur, brauðmylsna,
jurtaolía, vatn, hveiti, salt, maísmjöl, hveitisterkja, lyftiefni (E450, E500,
E503), sinnepsduft, undanrennuduft, dextrósi, bragðefni.
Bjúgu: Lambakjöt, vatn, nautakjöt, trippakjöt, hveiti, kartöflumjöl, sojaprótein,
salt, krydd, rotvarnarefni E250, bindiefni E450/451.
Kjúklinganaggar: Kjúklingakjöt, vatn, sojaprótein, hveiti, ger, salt, kartöflutre-
fjar, jurtaolía, krydd.
Allar innihaldslýsingar eru fengnar frá birgjum sem skólamötuneyti Reykjavíkur
versla við. Innihaldsefni eru tilgreind í röð eftir magni.
Hvað inniheldur maturinn?