SunnudagsMogginn - 01.08.2010, Qupperneq 32

32 1. ágúst 2010
Ung stúlka af-
greiðir í versl-
un Silla og
Valda árið
1976.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Í
áraraðir voru tvö óleysanleg ágrein-
ingsmál nánast fastir liðir á fundum
borgarstjórnar Reykjavíkur. Annað
var reglugerð um afgreiðslutíma
verslana, og hitt var um hvort auka ætti
eða minnka undanþágur frá banni við
hundahaldi í borginni sem þá var í gildi,
en einhverjar undanþágur höfðu verið
veittar og ekki voru allir ánægðir. Ýmsar
sögur gengu um undanþágurnar. Ein var
um Albert Guðmundsson. Hann átti
heima við Laufásveg og fullyrt var að hann
hefði komið því til leiðar að Reykjavík-
urflugvelli var lokað á næturnar, því und-
anþágutíkin hans, hún Lady, hafði ekki
svefnfrið fyrir hávaðanum í flugvélunum.
Verslunum átti að loka kl. 6, nema kl. 7
á föstudögum og á laugardögum kl. 12.
Töluvert var um „sjoppur“ eða söluturna í
bænum sem seldu aðallega tóbak, gos-
drykki og sælgæti. Sérstakt leyfisgjald
þurfti að greiða fyrir rekstur þeirra.
Meðfylgjandi frásögn um innheimtu
kvöldsölugjalds lýsir nokkuð vel hvernig
ástand þessara mála var fyrir um 40 árum.
Mér barst bréf frá Sigurði Grímssyni
hæstaréttarlögmanni í nóvember 1969,
þar sem borgarsjóður hafði falið honum að
innheimta kvöldsöluleyfisgjald vegna
Sunnubúðarinnar, Mávahlíð 26.
Forsendur brostnar
Ég á afrit af svarbréfinu, sem hljóðar svo:
Reykjavík 6. des.1969.
Hr. Sigurður Grímsson,
hæstaréttarlögmaður, (Stimpill Sunnu-
búðarinnar)
Snorrabraut 77
Rvk.
Hef móttekið bréf yðar dagsett 27/11 þar
sem þér fyrir hönd borgarsjóðs Reykja-
víkur krefjist greiðslu kr. 10.000.00 fyrir
kvöldsöluleyfi 1969 vegna verslunar
minnar Sunnubúðarinnar, Mávahlíð 26.
Ég hef tjáð innheimtumanni Reykjavík-
urborgar, að forsendur fyrir þessari inn-
heimtu séu ekki lengur fyrir hendi, enda
þótt ég hafi alltaf hingað til greitt gjaldið.
Til að skýra það sjónarmið mitt nánar,
leyfi ég mér að taka fram eftirfarandi.
Á sínum tíma úthlutaði borgarráð
Reykjavíkur nokkuð mörgum aðilum
kvöldsöluleyfum. Leyfi þessi voru háð
ýmsum skilyrðum, sem voru meðal ann-
ars.
1. Aðeins tilteknar vörutegundir mátti
selja í kvöldsölustöðunum. Ef útaf var
brugðið, var viðkomandi aðili sviptur
kvöldsöluleyfi.
2. Kvöldsölustaður mátti engan sam-
gang hafa við t.d. matvörubúð þótt hún
væri sambyggð og tilheyrði sama fyr-
irtæki.
3. Viðskiptavinir máttu ekki koma inn í
verslunina, fengu aðeins afgreiðslu út um
söluop.
4. Af allri sölu í kvöldsölustöðum varð
að greiða 1½% í aðstöðugjald fram yfir
aðrar matvöruverslanir.
5. Leyfisgjald kr. 10.000.00 á ári átti að
greiða til borgarsjóðs.
Að sjálfsögðu var óheimilt að selja vörur
á hækkuðu verði á þessum stöðum.
Hver voru svo réttindin?
Lögreglan treysti sér ekki
Leyfi til að hafa sölustaðina opna frá kl.
18-23½ á mánudögum til fimmtudaga, kl.
19-23½ á föstudögum, kl. 12-23½ á laug-
ardögum og frá kl. 9-23½ á sunnudögum:
Það er að segja, á þeim tímum sem allar
aðrar verslanir voru lokaðar.
Fyrir um það bil fjórum árum fór að
bera á því að einstaka kaupmenn brutu
reglur um lokunartíma sölubúða og héldu
búðum sínum opnum langt fram á kvöld,
einnig á laugardögum og sunnudögum.
Lögreglan, sem sjá átti um að reglunum
væri framfylgt, treysti sér ekki til að loka
þessum verslunum með valdi, nema að
fenginni heimild saksóknara ríkisins. Beð-
ið var eftir svari saksóknara í marga mán-
uði. Á meðan drógu þessir örfáu kaup-
menn til sín mikil viðskipti frá þeim, sem
enn virtu reglurnar. Þegar loks svar kom
frá saksóknara, var það á þá leið að reglu-
gerð um lokun sölubúða í Rvík hefði ekki
þá stoð í lögum, að ráðlegt væri að beita
lögregluvaldi til að fá henni framfylgt,
enda giltu aðrar reglur um lokunartíma í
næsta nágrenni við Rvík. Hvers vegna ætti
ekki kaupmaður í Reykjavík að njóta
sömu réttinda við sitt starf og kollegi hans
í Kópavogi? Þegar þessi málalok voru
kunn, sáu menn að í rauninni var engin
reglugerð um lokunartíma til lengur, eða
það sem verra var, reglugerðin var til en
ekki virt.
Eins og fyrr segir, er verslun mín í hús-
inu nr. 26 við Mávahlíð. Hinum megin við
götuna nr. 25 er önnur verslun, sem versl-
ar með sömu vörur og ég, þ.e. matvörur
og kjötvörur. Kvöldsöluleyfi fékk hún um
svipað leyti og með sömu skilyrðum.
Áður en langt um leið hafði verslunar-
eigandinn svo oft brotið reglurnar um þær
vörutegundir sem heimilt var að selja í
kvöldsölum og margsinnis opnað inn í
verslunina, að borgarlæknir, sem sá um
framkvæmd kvöldsölureglnanna, sá sig
tilneyddan að svipta verslunina kvöld-
söluleyfinu. Samdægurs (það mun hafa
Innheimta
kvöldsölu-
gjalds fyrir
árið 1969
Óskar Jóhannsson
matvörukaupmaður
í Sunnubúðinni.
Morgunblaðið/Kristinn
Öðruvísi var umhorfs í verslun og
viðskiptum hér á landi um og upp
úr miðri síðustu öld. Hætt er við
að margt sem þá tíðkaðist komi
fólki nú spánskt fyrir sjónir.
Óskar Jóhannsson
Árið 1951 var aðeins hægt að kaupa útvarpstæki hjá Viðtækjaverslun ríkisins. Ég keypti
gamalt viðgert tæki til notkunar í Sunnubúðinni, lét skrá það á nafn búðarinnar og greiddi af-
notagjald af því. Tækið var eingöngu notað í vinnuherbergi á bak við verslunina.
Tuttugu og fjórum árum seinna, árið 1975, fékk ég reikning, þar sem verslunin er krafin
um greiðslu STEF-gjalda (sem eru höfundarlaun tónskálda sem flytjendur og útgefendur
greiða af tekjum sínum af verkum þeirra).
Ég hringdi í innheimtustjóra STEFS og bað um skýringu á þessari innheimtu. Mér var sagt
að eftirlitsmaður hefði komið í verslunina og heyrt tónlist fram í búðina frá útvarpstæki í bak-
herbergi. Sunnubúðin hefði verið á skrá sem eigandi útvarps og ekki væri um neina tilslökun
á innheimtunni að ræða. Ég sagði honum að stúlka sem ynni í búðinni, kæmi stundum með
sitt eigið tæki og hlustaði eingöngu á útvarp ameríska hersins í Keflavík þegar hún var að
vinna á bak við. Það var engin afsökun og bráðum yrðu reiknaðir vextir og kostnaður settur á
reikninginn. Ég sendi eftirfarandi bréf til Sambands tónskálda og eigenda flutningsréttar:
Árið 1951 keypti Sunnubúðin gamalt notað útvarpstæki og greiddi tilskilin gjöld af því í
áraraðir. Ekki man ég lengur hvenær hætt var að nota tækið og greiða af því gjöldin. Nú
stend ég frammi fyrir vandamáli, sem er flóknara en ég á að venjast, og verð því að óska eft-
ir aðstoð ykkar til að ráða fram úr því. Stúlka sem vinnur í versluninni á útvarp, sem hún
kemur stundum með í vinnuna, og hlustar á í herbergi inn af búðinni, þegar hún er að vinna
þar. Hún hlustar eingöngu á útvarpsstöð ameríska hersins á Keflavíkurflugvelli og greiðir
ekkert fyrir það. Síðan kemur þriðji aðili, STEF, og krefst peningagreiðslu af þeim fjórða, eig-
anda verslunarinnar, sem ekkert kemur nálægt þessum samskiptum.
Ég reyni að gera dæmið einfaldara og þá kemur þetta út:
Jón gefur Gunnu blómvönd. Pétur heimtar að Páll borgi honum fyrir blómin. Ef þið getið
sýnt mér fram á, að Páli þyki það eðlilegir viðskiptahættir og borgi með glöðu geði, er ég
tilbúinn að ræða málið frekar. Með bestu kveðjum og einlægri von um góð ráð sem losa mig
við þetta flókna vandamál sem allra fyrst. Óskar Jóhannsson.
Ekki hef ég heyrt um þetta mál síðan.
Sagan endurtekur sig
Þegar ég rifja þessa sögu upp, sé ég að þetta er í raun alíslenskt þrjátíu og fimm ára gamalt
Icesave-mál sem er gleymt og grafið, því ég hef ekkert verið að ónáða rukkarana.
Íslenskt Icesave-mál fyrir 35 árum