SunnudagsMogginn - 01.08.2010, Blaðsíða 34

34 1. ágúst 2010
R
ithöfundurinn Janni Lee Simn-
er var stödd ein á Þingvöllum
með velkt eintak af Njálu í
bakpokanum þegar hún fann
fortíðina anda niður um hálsmálið á sér.
„Skyndilega varð hulan milli nútíðar og
fortíðar örþunn. Ég gekk á sömu grundu
og persónur Íslendingasagnanna höfðu
gert, og þær virtust meira lifandi en fýlu-
legu ferðamennirnir í kringum mig. Þeg-
ar ég heyrði Hallgerði tala við mig settist
ég og skrifaði niður orð hennar. Það varð
seinna opnunarkafli bókarinnar „Thief
Eyes“,“ segir Janni í samtali við blaða-
mann.
Þennan dag á Þingvöllum árið 2002
vissi Janni að hún yrði að skrifa bók
byggða á Íslendingasögu. Það var hins
vegar ekki fyrr en fimm árum seinna að
hún ákvað að hún væri tilbúin að skrifa
afganginn af bókinni. Hún kom því aftur
til Íslands, ferðaðist á slóðir Hallgerðar og
kynnti sér íslenska galdra, jarðfræði
landsins og fleira sem lesa má um í bók-
inni sem kom út í Bandaríkjunum seint í
apríl.
Hallgerður beitir göldrum
„Thief Eyes“ segir frá unglingsstúlkunni
Haley sem kemur til Íslands ásamt föður
sínum jarðfræðingnum til að leita að
móður hennar sem hvarf á Þingvöllum
árið áður.
Þegar Haley finnur gamla silfurmynt
með galdrastaf á tekst formóður þeirra
mæðgna, Hallgerði langbrók, að hneppa
Haley í álög. Hallgerður, sem er óham-
ingjusöm í hjónabandi sínu við fyrsta eig-
inmann sinn, Þorvald, beitir göldrum til
að reyna að skipta um stað í tíma, fyrst
við móður Haley, og síðan við Haley. Til
að losna úr galdraálögum Hallgerðar
leggur Haley af stað í för ásamt íslenska
ungmenninu Ara, sem reynist afkomandi
Skallagríms Kveldúlfssonar. Þau komast
að því að galdrar Hallgerðar eru tengdir
mun kraftmeiri öflum og að afleiðing-
arnar yrðu hrikalegar ef þau öfl næðu að
leysast úr læðingi.
Bókin er fantasía þótt Janni noti að
hluta til raunverulegt sögusvið og nokkr-
ar persónur úr Njálu. Þar má nefna Þor-
gerði dóttur Hallgerðar og Glúms, en hún
á að hafa ritað niður leiðbeiningar um
hvernig má verjast göldrum móður sinn-
ar. Einnig kemur Höskuldur faðir Hall-
gerðar fyrir, bróðir hans Hrútur, sem og
móðurbróðir Hallgerðar Svanur, en hann
á að hafa kennt Hallgerði galdrakúnstina.
Stór hluti bókarinnar gerist í ímynd-
uðum samhliða heimi, í svokölluðu
minningafjalli Munins, þar sem raddir
fortíðar íslensku þjóðarinnar óma í berg-
inu. Þar hitta lesendur fyrir hrafninn
Munin, refinn Freka og Svan, en fyr-
irmynd fjallsins er Kaldbakshorn á Vest-
fjörðum, sem Njála hermir að Svanur hafi
horfið til eftir dauða sinn. Hápunktur
bókarinnar er svo þegar Hallgerður neitar
Gunnari um hárlokkinn, engan skyldi því
undra að bæði eldur og hár eru sterkt
þema í bókinni. Eldinn tengir Janni svo
aftur á ævintýralegan hátt við galdur
Hallgerðar, skjálftavirkni landsins og
fornnorræna eldjötna.
Skemmtilegast að lesa um sterkar konur
Eftir að Janni kom aftur heim til Arizona
þar sem hún býr í Bandaríkjunum tók
hún til við lestur annarra Íslendinga-
sagna. „Ég varð háð þeim! Ég las Grett-
issögu, Laxdælu, Gísla sögu Súrssonar,
Egilssögu, Eyrbyggjasögu, Gunnlaugs
sögu Ormstungu, Völsungasögu, Græn-
lendinga sögu, Eiríks sögu rauða og
örugglega fleiri sem ég man ekki eftir í
augnablikinu. Í hvert skipti sem ég las
„Maður er nefndur …“ fór um mig sælu-
hrollur og ég var tilbúin að gleypa í mig
nýja sögu.“
Janni segir að á eftir Njálu sé Laxdæla
uppáhalds Íslendingasagan sín. „Í seinni
ferð minni til Íslands sumarið 2007 heim-
sóttum við maðurinn minn, Larry Ham-
mer, sem einnig er rithöfundur, Laugar
og Helgafell þar sem Guðrún Ósvíf-
ursdóttir ólst upp og bjó síðan sem gömul
kona. Hún fór þá einnig að vekja veru-
legan áhuga minn. Mér fannst líka mjög
gaman að lesa um Auði djúpúðgu og þeg-
ar hún settist að í dalnum. Mér þykja
skemmtilegastar Íslendingasögurnar sem
fjalla um sterkar konur.“
Janni segir að eftir að hún gerði sér
grein fyrir að hún yrði að vinna með
sagnaarfinn hafi ekki annað komið til
greina en að vinna með Njálssögu. „Hún
hreinlega togaði mig til sín alveg frá
fyrstu síðu. Þegar ég kom að því, að Hrút-
ur segir Hallgerði hafa þjófsaugu, varð
ekki aftur snúið. Fyrst voru það stemn-
ingin og frásagnarhátturinn sem heilluðu
mig. Ég hef lesið fantasíur allt mitt líf, og
þótt það sé ekki mikið um galdra í Njálu,
fyrir utan Svan og þokuna hans, þá fannst
mér hún eiga margt sameiginlegt með
fantasíubókmenntum. Reyndar eru allir
staðir Njálu til, þótt auðvitað sé óvíst
hvaða atburðir hafi átt sér stað. Þessi
fantasíuhlið hefði reyndar ekki átt að
koma mér á óvart þar sem ég vissi að Tol-
kien byggði á Íslendingasögunum og
Eddukvæðunum í sínum verkum,“ segir
Janni.
„Njálssaga er líka svo margslungin
saga. Í hvert skipti sem ég les hana aftur
sé ég eitthvað nýtt. Plottið í henni er líka
mjög þétt. Eftir þriðja lestur gerði ég mér
grein fyrir að atburðir sem ég áleit tilvilj-
anakennda við fyrsta lestur voru í raun
þétt hnýttir inn í atburðarásina og leiddu
allir að brunanum. Ég rakti mig því aftur
til að sjá hverjum mátti „kenna um“
brunann og var ótrúlega hissa á því
hversu margar persónur höfðu átt hlut að
máli, þ.e. komið að brunanum með ein-
um eða öðrum hætti.“
Hver skrifaði sögu Hallgerðar?
Hallgerður heillaði Janni líka meira og
meira við hvern lestur. „Í fyrsta sinn sem
ég las Njálu þoldi ég ekki Hallgerði, og
býst við að ég sé ekki ein um það. En
smám saman varð allt flóknara. Á vissum
tímapunkti gerði ég mér grein fyrir að þar
sem Hallgerður neitaði Gunnari um hár-
lokkinn kennum við henni meira um
dauða hans en mönnunum sem í raun
drápu hann með öxunum. Þá fór mér að
verða ljóst að hér væru mjög áhugaverðir
hlutir í gangi. Það eru líka fjölmargar aðr-
ar persónur í Njálssögu sem haga sér alveg
jafnilla og Hallgerður, samt umberum við
þær en ekki hana.“
Í seinni ferð sinni hingað til lands bar
Janni Hallgerði undir Íslendinga og spurði
landsmenn hvað þeim fyndist um hana.
„Ég fékk mjög misjöfn svör. Karlar
dæmdu hana sem illkvendi án umhugs-
unar, en konur hikuðu iðulega og sögðu
svo að hún hefði verið sterk kona, jafnvel
einstök kona. Þegar ég segi fólki söguna
hér í Bandaríkjunum eru viðbrögðin yf-
irleitt svipuð og hjá Íslendingum. Sumar
konur hryllir við henni en aðrar dá hana
fyrir að þora að neita Gunnari um hár-
lokkinn. Til að reyna að skilja betur hver
Hallgerður var ferðaðist ég til staða sem
hún hafði dvalist á. Ég held hún hafi verið
sterk kona en erfið, og þótt ég geti ekki
sagt að mér líki beint við hana, þá ber ég
virðingu fyrir henni.
Ég velti líka stundum fyrir mér hver
skrifaði sögu Hallgerðar, og hvað sá höf-
undur hafði í huga. Í lok bókarinnar
„Thief Eyes“ ímynda ég mér að morð-
ingjar Gunnars séu þegar byrjaðir að end-
ursegja söguna, breyta henni og rangfæra
atburði sér í hag. Ég veit ekki hver sagði
þessa sögu, en það var án efa ekki Hall-
gerður sjálf.“
– Þú tileinkar bókina sterkum konum í
fjölskyldu þinni. Er mikilvægt fyrir þig
sem höfund að draga upp mynd af sterk-
um konum?
„Það er mikilvægt fyrir mig því mér
þykja konur mjög sterkar, og ég vil að
sögur komi því til skila. Mér finnst einnig
áríðandi að konur séu minntar á það, því
sumar af sögunum sem við sem samfélag
segjum grafa undan þessum styrk, oft
jafnvel ómeðvitað. Þegar ég kom heim úr
seinni ferðinni, þar sem ég hafði eytt
tveimur vikum í að hugsa um Íslend-
ingasögurnar, og sá fyrstu bíómyndina
mína fannst mér mjög erfitt að njóta
hennar því að aðalkvenpersónan, þrátt
fyrir að vera kraftmikil og ákveðin, hafði
þegar allt kom til alls engin áhrif á fram-
vindu mála. Hún var dugleg að tjá sig um
hana, en það voru karlarnir sem gerðu
eitthvað í málunum. Kvenpersónur eiga
ekki bara að vera til staðar og hafa skoð-
anir, heldur hafa áhrif á gang mála. Það
sem er áberandi við konur í Íslendinga-
sögunum er að þótt þær grípi aldrei til
Njála togaði
mig til sín
Hallgerður langbrók er ein aðalpersónan í
bandarísku barna- og unglingabókinni
„Thief Eyes“ eftir Janni Lee Simner. Hug-
myndin kviknaði á Þingvöllum og í sögunni
bregður fyrir ýmsum persónum sem eru Ís-
lendingum að góðu kunnar.
Hildur Loftsdóttir
Rithöfundurinn Janni Lee Simner á Galdrasafninu á Ströndum, en hún byggir nýjustu skáld-
sögu sína á íslenska sagnaarfinum.
’
Til að búa til trúan-
legan galdur hafði ég
augun opin fyrir þeim
hlutum sem notaðir voru
við galdraiðkanir. Surtar-
brandur var nefndur
nokkrum sinnum og hann
notaði ég, einnig silfurmynt
– reyndar stolna frá fátækri
ekkju – og alla vega einu
sinni var minnst á
hrafnskló.