SunnudagsMogginn - 01.08.2010, Qupperneq 42

42 1. ágúst 2010
I
nhale mun vera spennudrama um hjón sem leggja
líf sitt í hættu við að finna líffæragjafa sem getur
bjargað dóttur þeirra sem er dauðvona sökum
lungnasjúkdóms. Berst atburðarásin m.a. suður
fyrir landamærin, til Mexíkó. Með hlutverk foreldranna
fara Diane Kruger og Dermot Mulroney, auk þess sem
nokkrir skapgerðarleikarar koma við sögu eins og og Ros-
anna Arquette, Sam Shepard og David Selby. Þess má geta
að Baltasar er með fleiri járn í eldinum þar vestra.
Af þeim sem gert hafa garðinn frægastan af leikstjórum
frá Norðurlöndum síðustu áratugina er Finninn Renny
Harlin sjálfsagt frægastur, en hann vakti á sér athygli í
Hollywood fyrir Born American, snaggaralega B-
spennumynd (gerða í Finnlandi), um Bandaríkjamenn
sem villast austur fyrir járntjald á vetrarfreranum. Harlin
þáði boð um vesturför og byrjaði á Prison, smámynd með
Viggo Mortensen. Meiri athygli vakti Nightmare on Elm
Street 2., sem þótti það röggsamleg að Fox fékk hann til
að gera aðra myndina í Die Hard-bálknum. Þar með var
Harlin komin út í alvöruna, myndin kostaði stórfé, var
feikivinsæl og tók inn hátt í 300 milljónir dala árið 1990
(kostnaðurinn var 70 m.).
Harlin gerði einnig Cliffhanger, ágæta spennumynd
með Sylvester Stallone árið 1993, en tveim árum síðar
harðnaði á dalnum, hin gjörsamlega mislukkaða sjóræn-
ingjamynd, Cutthroat Island, kom og fór án þess að
nokkur gæfi þessari fokdýru mynd gaum. Hún var greini-
lega á undan tímanum, með eiginkonu Harlins, Geenu
Davis, og hinum löngu gleymda Matthew Modine. Ekki
tók betra við, árið eftir (́95) var frumsýnd spennumyndin
The Long Kiss Goodnight, sem státaði af Davis og Samuel
L. Jackson. Þó aðsóknin brygðist er um góða mynd að
ræðs, njósnatrylli úr dulheimum CIA, og nú tók að syrta í
álinn hjá Harlin. Á meðal þeirra verka sem áttu að koma
fótunum undir Finnann á nýjan leik var The Excorsist:
The Beginning (́04), hún hélt manni við efnið fyrstu 15
mínúturnar. Harlin hefur haft ærinn starfa þrátt fyrir allt
og er að gera tvær
myndir um þessar
mundir: Georgia, sem
verður frumsýnd í
haust með fyrrverandi
stjörnunum Val Kil-
mer og Andy Garcia,
og Mannerheim, sem
fjallar um finnsku
stríðshetjuna og verð-
ur tekin í vetur og er alþjóðleg framleiðsla.
Stórfengleg og fyndin
Sá norræni leikstjóri sem hefur gert bestu myndina í
Vesturheimi er hins vegar Svíinn Lasse Hallström, höf-
undur hinnar sígildu What́s Eating Gilbert Grape, sem
fyrir utan að vera stórfengleg, fyndin og hádramatísk, var
veigamikill stökkpallur fyrir tvo af stærstu stjörnum sam-
tímans, Leonardo Di Caprio og Johnny Depp.
Farseðill Hallströms vestur yfir Atlansála var hin snjalla
Mit liv som hund, sem færði Hallström Óskarstilnefningu
bæði fyrir leikstjórn og handrit (byggt á áður birtu efni).
Fyrsta myndin sem Svíinn lauk við í Hollywood var hin
stjörnum prýdda (Richard Dreyfuss, Holly Hunter,
Danny Aiello, Gena Rowlands, o.fl.), en auðgleymda
Once Around. Háskandinavískt drama í Hollywood-
pakkningu. Það gekk ekki í fjöldann. Þá var röðin komin
að meistaraverkinu What́s Eating Gilbert Grape, og hefur
Hallström haft nóg á sinni könnu æ síðan, þó árangurinn
sé upp og ofan.
Með bestu verkum leikstjórans eru tvímælalaust The
Cider House Rules, byggð á margslunginni bók Johns Irv-
ings. Hún fjallar fyrst og fremst um yndisleg vináttubönd
munaðarleysingja (Tobey Maguire), sem komið er fyrir á
hæli í Maine. Yfirlæknirinn (Michael Caine) sér hvað
drengurinn er ríkulega kostum búinn og kemur honum í
gegnum læknanám. Dökkir fletir eru einnig á myndinni,
sifjaspell, einelti, o.fl., en hlýjan og manngæskan skyggir
á kalblettina. The Cider House Rules hlaut gnótt Ósk-
arstilnefninga, en þeir sem stóðu uppi með verðlaunin
voru Caine og handritshöfundurinn Irving.
Næsta verk Hallströms, Chocolat (́00), gerist í frönsk-
um smábæ og segir af ástum sælgætisgerðarkonu og
þorpshöfðingjans. Hin hrífandi eiginkona Hallströms og
landi, Lena Olin, og Alfred Molina fóru myndarlega með
aðalhlutverkin í vandaðri afþreyingarmynd sem hlaut
fjölda tilnefninga. Þá var komið að stóra skellinum, The
Shipping News (́01), byggð á rómaðri metsölubók Annie
Proulx, með gæðaleikurunum Julianne Moore, Kevin
Spacey, Judi Dench, Cate Blanchett, Pete Postlethwait,
ofl. Allt kom fyrir ekki og gengi Hallströms hríðféll eins
og krónan okkar á krepputímum. Casanova, The Hoax,
Dear John o.fl. hafa komið og farið mjög hljóðlega. Engu
að síður er Hallström með margt forvitnilegt á prjónunum
Daninn Bille August hlaut heimsfrægð fyrir sjöundu
mynd sína, Pelle erobreren (́87), og Hús andanna (́93),
byggð á metsölubók Isabelle Allende, Casa De Los Espiri-
tus, kom honum á alheimskortið. Stóra tækifærið kom
1997, þegar August var valinn til að leikstýra aðlögun Les-
ið í snjóinn – Fröken Smillas fornemmelse for sne, en
þessi danska skáldsaga seldist eins og heitar lummur um
allan heim. Myndin fékk dapra dóma og dræma aðsókn.
Val hinnar hæfileikasnauðu Juliu Ormond í titilhlutverkið
þótti óbætanlegt tjón. Alþjóðleg gerð Vesalinganna, Les
misérables (́98), þótti takast mun betur.
Þó svo að alþjóðlegt gengi Augusts hafi verið upp og of-
an, þykir hann bráðflinkur leikstjóri sem hefur jafnan í
nógu að snúast. Þess má til gamans geta að ein þeirra
mynda sem eru á dagskrá leikstjórans er The Journey
Home, sem fjallar um íslenska stúlku sem verður frægur
matargerðarmeistari á tímum seinni heimsstyrjaldarinnar
í Bretlandi. Hún snýr aftur heim til að flýja hrylling
stríðsins en þá mætir henni nýtt og breytt Ísland. Hand-
ritið er skrifað af Leifi B. Dagfinnssyni.
Finnski leikstjór-
inn Renny Harlin
bregður á leik
ásamt Samuel L.
Jackson, Saffron
Burrows og fleiri
leikurum í Deep
Blue Sea.
Reuters
Norður-
landabúar í
Hollywood
Baltasar Kormákur frumsýnir
Inhale í næsta mánuði, fyrstu
kvikmynd íslensks leikstjóra í
Hollywood. Hún leiðir hugann
að þætti nokkurra norrænna
leikstjóra þar vestra.
Sæbjörn Valdimarsson saebjorn@heimsnet.is
Lasse Hallström Bille August
Þar sem undirritaður er ekki áskrifandi að
stöðvum 365 eða Skjá einum, er þessum
pistli beint að RÚV, þó mér skiljist að
ástandið sé lítið skárra á öðrum sjónvarps-
rásum landsmanna.
Sanngjarnt er að taka fram í upphafi að
fjármagnsskorturinn á einhvern þátt í
þeim vesaldómi sem einkennt hefur kvik-
mynda- og annað efnisval RÚV und-
anfarin ár og var það þó ekki beysið fyrir
kreppu. Að undanförnu hefur það flokkast
undir kraftaverk ef RÚV hefur boðið
nauðbeygðum sem kampakátum áskrif-
endum sínum upp á annað en linnulausar
endursýningar og eru bíómyndir ekki
undanskildar. Til heiðarlegra undantekn-
inga teljast margar af hinum fersku
„sunnudagsmyndum“ RÚV, þær eru sótt-
ar að miklu leyti til meginlandsins og af
nógu að taka úr þeirri áttinni þar sem aðr-
ar myndir en engilsaxneskar eru harla
sjaldgæfar í bíóunum. Að mynd sé und-
antekningarlaust góð ef hún kemur úr
austri er hins vegar mesti misskilningur
sem ákveðnir aðilar vilja halda á lofti, þeir
um það. RÚV hefur hinsvegar borið gæfu
til að skilja hismið frá kjarnanum í lofsam-
legum mæli hvað þetta varðar.
Það er bersýnilega enginn barnaleikur
að halda úti slarkfærri dagskrá í núverandi
árferði, þegar við bætist að engu er líkara
en stjórnendur geri sér litla rellu þó end-
ursýningum sé dembt yfir neytendur, en
þar sem afnotagjaldið er hirt með hinum
langa armi laganna ofan í mjóslegin veski
landsmanna, dökknar útlitið til muna.
Það hlýtur að vera möguleiki á að setja
saman dagskrá á RÚV af meiri metnaði en
raun ber vitni, þó ekki væri nema um
helgar. Svo dæmi sé tekið má nefna að
dönsku sprelligosarnir eru einnota sam-
setningur, svo er um flest sjónvarpsefni.
Ég er ekki að gagnrýna það að margur
hafi yndi af þessari afþreyingu, það hefur
hver sinn smekk. Og það veit Herrra minn
trúr og góður að obbi kvikmynda er ekki
beysnari en svo að það er í lagi að sjá þær
einu sinni á lífsleiðinni en aldrei meir.
Endursýningar eru samt sem áður algengt
efni í öllum heimshornum, en má ekki
leita víðar en í þessu daglega meðalmoði
sem yfirgnæfir alla jafna framboðið? Þá er
ég kominn að kjarna málsins. Því er ekki
leitað fanga í kvikmyndavali til gullald-
aráranna sem ríktu frá því á sjöunda ára-
tug síðustu aldar, allt fram á þann níunda?
Þetta var sannkallaður gósentími vestan
hafs sem austan sem ég tel að sé mikið að
þakka öllum þeim frábæru handritshöf-
undum sem gátu vandalítið sett saman
efnisþráð sem hélt frá upphafi til enda.
Handritshöfundarnir og leikstjórarnir
voru sögumenn af stærðargráðu sem virð-
ist í bráðri útrýmingarhættu á 21. öldinni.
Ég er þess fullviss að brúnin myndi lyftast
á mörgum RÚV-neytandanum ef hann
fengi, þó ekki væri nema einn gullmola
um helgi frá ofanverðri síðustu öld. Ég
ætla ekki að fara út í nánari upptalningar,
en það er vansalaust að forvitnast, hvað
með allar perlurnar frá því á fyrri hluta
aldarinnar?
Sá spyr sem ekki veit.
Það væri ánægjulegt að fá svör við þess-
um spurningum, það má vel vera að þær
séu dýrari í innkaupum en okkur leik-
menn grunar, eða tiltækar aðrar skýringar
sem fróðlegt væri að vera upplýstur um.
saebjorn@heimsnet.is
Endursýningar og almenn leiðindi ohf.
RÚV: Mikið um endursýningar.
Kvikmyndir