SunnudagsMogginn - 05.12.2010, Blaðsíða 55

5. desember 2010 55
T
veir kaffibollar og smákökur í skál sem mamma
bakaði og færði fjölskyldunni í Karfavogi.
Á borðstofuborðinu eru líka punktar og skiss-
ur á blöðum sem raðast hafa í kringum tölvuna.
Af ummerkjum að dæma er nýrrar bókar að vænta frá
höfundinum Andra Snæ Magnasyni þó að hún berist ekki
með bókaflóðinu fyrir jólin.
„Ég er að skrifa barnabók sem heitir í handriti Mjall-
hvítarkistan,“ játar hann. „Hún fjallar um konung sem
hefur sigrað heiminn, lagt undir sig allan hinn byggilega
heim og óbyggilega í raun líka. Hann er næstur Guði,
tignaður og dáður og menn hræðast hann – hann ræður
örlögum manna og þjóða. En honum finnst ósanngjarnt,
að hann fær bara jafnmikinn tíma og aumasti þræll. Og
hann syrgir það að hann mun aldrei fá að bragða öll vínin
sín, gista í öllum höllunum sínum, prófa alla hestana sína,
en mest af öllu að kóngsdóttirin fagra vex bara eins og
njóli og mun einn daginn verða gömul og hverfa, eins og
allt sem hann hefur byggt upp. Þannig að hann heitir því
að hver sem geti varðveitt fegurð konungsdótturinnar –
veitt henni meiri tíma, fái að launum hálft konungsríkið.
Þegar menn hneykslast á því segist hann hvort eð er ekki
munu nota það ef hann fái ekki lausn á þessu vandamáli.“
Andri er kominn á skrið í frásögninni.
„Það koma allskonar töframenn, lýtalæknar, tónskáld,
menn sem þykjast hafa fangað eilífðina, en allt kemur
fyrir ekki, þar til það koma dvergar frá fjarlægri nýlendu,
sem konungurinn hafði lagt undir sig, með kistu sem lítur
út eins og glerkista, en er ofin úr köngulóarsilki, svo þétt
ofin að tíminn sjálfur kemst ekki ofan í kistuna. Þegar
prinsessan er lögð ofan í kistuna og henni lokað í viku
finnst henni eins og eitt augnablik hafi liðið: „Ætlið þið
ekki að loka kistunni?“
Ef maður hugsar út í það eru febrúar og nóvember einn
sjötti af lífinu, mánudagar einn sjöundi, og ef raðað er
saman rigningardögum, skammdeginu, ónýtum dögum
og biðdögum kemur í ljós að maður eyðir fleiri dögum í
vitleysu en morðingi sem dæmdur er til refsingar og eyðir
20 árum af lífi sínu í fangelsi. En þjóðin getur gefið prins-
essunni dagana sem skipta máli, hátíðisdaga, sumardaga,
sólardaga, hún sóar því ekki í dagana á milli. Þetta endar
náttúrlega með tómri vitleysu!“
Hann hlær.
„Ég er ennþá að skrifa söguna og var lengi að hugsa
hana. Ég held að hún verði tvöfalt lengri en Blái hnött-
urinn, kannski í líkingu við Bróður minn Ljónshjarta, en
þó ekki eins löng og Harry Potter.“
– Það má ráða af Mjallhvítarkistunni,
að þú hugsir bækurnar í þaula áður en þú
skrifar þær?
„Það er misjafnt. Blái hnötturinn varð til
út frá því að ég var beðinn að lesa upp í
Þjóðleikhúskjallaranum árið 1998. Ég var
ekki byrjaður á bókinni, átti bara Bónus-
ljóð, smásögur og annað slíkt, og nennti
ekki að mæta á upplestur með tveggja ára
gamalt dót. Ég fór því með söguna Bláa
hnöttinn á kortéri, án þess að hafa skrifað
eina blaðsíðu. Ég átti bara rissur og teikn-
ingar. Svo fór ég heim, byrjaði á blaðsíðu
eitt og sendi vinkonu minni hvern kafla
þegar ég lauk við hann. Sagan er því skrifuð
í krónólógískri röð og þegar ég var búinn að
frumryðja mig í gegnum hana fór ég til Ítalíu og lá yfir
henni í tvo mánuði.“
Hann kímir.
„Ég fór auðvitað til eyju fyrir utan Sikiley af því að
þannig eiga skáld að gera!“
– Þú hefur gagnrýnt markaðsvæðingu frjálshyggj-
unnar, en líka hreintrúarstefnur í stjórnmálum.
„Það er fyndið í því samhengi að ég fékk frjáls-
hyggjuverðlaun SUS. Enda vinir mínir margir frjálshygg-
jusinnaðir evangelistar og öll partí fóru í rökræður um
það. Eitthvað hefur síast inn af þessum röksemdum –
hagfræðilegum skilningi á veröldinni.
Ég skrifaði mig að vissu leyti inn í Hayek í Draumaland-
inu, las hann eftir að ég skrifaði ákveðna kafla. Ástandið
kreisti út úr mér ákveðnar röksemdir. Þegar stjórn-
málamaður trúir því ekki að fólkið framleiði kerfið skap-
ast hætta á fasisma – þegar einn maður ætlar að skipu-
leggja atvinnulífið. Mér fannst við vera í því ástandi. Það
að ekki væri hægt að svara því hvað fólk ætti að gera,
þýddi ekki að svarið væri ekki til. En það leiddi út í rangar
metafórur um það hvernig mannkynið býr til atvinnulíf.
Í raun má segja að ég hafi skrifað bókina á tímum þar
sem orðræða frjálshyggjunnar var ríkjandi vald en orð-
ræða kommúnismans og sósíalismans dauð. Mér fannst
skemmtilegt að nota röksemdir frjáls-
hyggjunnar til að gagnrýna það vald sem
beitt var af þeim sem sögðust aðhyllast þá
hugmyndafræði. Þetta var ósköp venjuleg
viðskiptafrjálshyggja, að með því að reka
fólk væri verið að leysa úr læðingi vinnu-
afl til annarra verka en ekki ætti að líta á
þann veruleika sem það skapaði sem end-
anlega stöðu.“
Hann þagnar.
„Núna finnst mér þetta tungumál svo
dómínerandi að ég er orðinn dálítið leiður
á því. Listamenn voru að sanna að þeir
væru líka stoð atvinnulífsins, jafnstórir og
stóriðjan, að ef öll list færi úr landi hefði
það jafnmikil áhrif og ef einu álveri væri
lokað eða tveim. Ég held ekki! Þar er listin eflaust að van-
meta sig í samanburðinum. Ef krafturinn í menningunni
yfirgæfi landið – held ég að við yrðum eins og sumir staðir
úti á landi og úti í heimi sem hefur ekki tekist að skapa sér
sterka menningu, þar búa nákvæmlega jafn margir og
þarf til að flaka fiskinn eða smíða bílinn – en enginn um-
fram það.“
Enn þagnar hann.
„Ég veit satt best að segja ekki alveg, hvaða stefnu ég
trúi á.“
– Þarf maður að trúa á stefnu?
„Nei, ég held ekki.“
– Sumir bíða eftir leiðtoganum!
„Svo kemur leiðtoginn og þá fer fólk að hata leiðtog-
ann!“
Texti Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Ljósmynd: Kristinn Ingvarsson kring@mbl.is
Síðasta orðið …
Andri Snær Magnason
Þá skapast hætta á fasisma
’
Mér fannst
skemmtilegt
að nota rök-
semdir frjáls-
hyggjunnar til að
gagnrýna það vald
sem beitt var af
þeim sem sögðust
aðhyllast þá hug-
myndafræði.