SunnudagsMogginn - 05.12.2010, Blaðsíða 24

24 5. desember 2010
Köttum til varnar
Gunnar Theódór Eggertsson
JPV útgáfa
Þar sem Gunnar segir í
inngangi að hann hafi verið
alinn upp með það að
leiðarljósi að bera virðingu
fyrir öðrum dýrum og að hann
hafi ævinlega skynjað sig sem
hluta af heimi katta, skal engan undra að
hann standi upp þeim til varnar og er það vel.
Eflaust veitir ekki af að einhver geri það,
þegar þrengt er að köttum.
Kristín Heiða Kristinsdóttir
Sigurðar saga fóts
Bjarni Harðarson
Sæmundur
Sigurðar saga fóts hefur
sögulegan kjarna. Höfundur tínir
til ýmislegt sem gerst hefur –
eða gæti hafa gerst, lagfærir, ýkir
og bætir við og spinnur úr því
eigin sögu um ris og fall
viðskiptaveldis. Kunnuglegir drættir eru
fengnir að láni hér og þar frá útrásarriddurum
Íslands. Sumir þeirra koma meira við sögu en
aðrir en þó ekki í einni sögupersónu því þær
eru blandaðar. Höfundurinn er fundvís á ýmis
skondin atvik úr lífi venjulegs fólks sem flestir
ættu að kannast við og jafnvel talið sína
persónulegu upplifun. Þá er sagan hlaðin
skemmtilegum lýsingum á atburðum og
samskiptum fólks og tilsvörum.
Helgi Bjarnason
Útlagar
Sigurjón Magnússon
Bjartur
Sigurjón Magnússon velur sér
athyglisverðan bakgrunn í sögu
sinni af ástum og örlögum ungs
Íslendings á sjötta og sjöunda
áratug liðinnar aldar: átök kalda
stríðsins, heitar hugsjónir
sósíalista um paradís á jörðu, ástina á
kenningunni. Sem fékk skell þegar hún mætti
gaddfreðinni lífslyginni í Þýska
alþýðulýðveldinu sáluga ... En þessi bók er
ekki sagnfræði heldur skáldsaga. Það sem
best er, afbragðs vel gerð. Hún er greinilega
byggð að verulegu leyti á æviferli eins
námsmannsins, Þorsteins Friðjónssonar, og
foreldra hans. En víða er hnikað til og
skáldað í eyðurnar.
Kristján Jónsson
Ein báran stök
Ólafur Haukur Símonarson
Skrudda
Ein báran stök hagar sér
stundum eins og bræðingur af
heimspekifylltum Gauragangi og
Hafinu. Sandvík er ekki máluð
neinum ömurðarlitum en ekki
ofurrómantískum heldur. Stíllinn
vegur örugglega salt, til vitnis um reynslu þá
og hið naska innsæi í hin mannlegu
vandamál, léttvæg sem þungbær, sem
höfundur býr yfir.
Arnar Eggert Thoroddsen
Allt fínt... en þú?
Jónína Leósdóttir
Mál og menning
Persónusköpun Jónínu
Leósdóttur er mjög góð. Nína er
vönd að virðingu sinni, vill hafa
alla góða en er samt algjörlega í
rúst sjálf. Hún hugsar um alla en
enginn um hana. Fyrir vikið
verður hún bæði virðingarverð og óþolandi.
Þetta er fyrstu persónu frásögn, við lesendur
fáum að skyggnast inn í huga Nínu þótt
fjölskylda hennar viti ekkert hvað býr þar. Við
sjáum veiku hliðina á henni ... Allt fínt... en
þú? er góð bók hjá Jónínu, oft er hún fyndin,
stundum er hún sorgleg og alltaf er hún
áhugaverð.
Ingveldur Geirsdóttir
Heimanfylgja Skáldsaga um uppvöxt
Hallgríms Péturssonar, byggð á heimildum
um ættfólk hans og samtíð
Steinunn Jóhannesdóttir
JPV
Steinunn nýtir sér margvíslegar
heimildir og skáldar í eyðurnar.
Um efnistökin segir hún í
eftirmála: „Sagan er tilgáta mín,
byggð á margra ára könnun
heimilda og vísbendinga sem ég
hef leyft mér að túlka með fyrirliggjandi
hætti“ (383). Túlkun Steinunnar bætir þó
ekki miklu við þá mynd af Hallgrími sem
þegar er orðin til í þjóðarsálinni og
spurningunni um hvað gerir mann að skáldi
er enn ósvarað.
Steinunn Inga Óttarsdóttir
Tregðulögmálið
Yrsa Þöll Gylfadóttir
Sögur
Lesandinn kemst fljótt að því að
Úlfhildur og vinir hennar eru vel
lesin því sífellt er vitnað í skáld
og kennismiði. En þetta verður
óskaplega þreytandi. Flest
samtöl eru í raun langir
heimspekilegir fyrirlestrar, sum hver í líkingu
við langdregna Morfís-keppni ... Ég var alltaf
að bíða eftir að kynnast stúlkunni Úlfhildi, að
bókmenntafræðineminn viki fyrir
manneskjunni. Það gerist aðeins einstaka
sinnum, t.d. þegar Úlfhildi er synjað um
skólavist og brotnar niður. Við það öðlast
persóna hennar jarðtengingu og sá kafli er sá
besti í bókinni.
Sunna Ósk Logadóttir
Snjóblinda
Ragnar Jónasson
Veröld
Glæpasögur virðast njóta mikilla
vinsælda um þessar mundir og
því kemur ekki á óvart að margir
reyni fyrir sér á þessu sviði. Það
er vel en ekki er auðvelt að finna
réttu formúluna að slíkum
skrifum og enginn verður óbarinn biskup.
Arnaldur Indriðason og Árni Þórarinsson hafa
til dæmis í nýjustu bókum sínum sýnt hvers
þeir eru megnugir en Ragnar Jónasson er
töluvert neðar í stiganum.
Steinþór Guðbjartsson
Skáldskapur Jólabækurnar
Bók Láru Bjargar Björnsdóttur bygg-
ist á pistlum sem hún skrifaði frá
sumrinu 2009. Spurt er: Varstu
með það í huga frá upphafi að gefa
skrifin síðar út á prenti?
„Ég hef reyndar aldrei bloggað en
bókin mín byggist að hluta til á pistl-
um sem ég skrifaði á Midjan.is. Ég
hafði aldrei í huga að gefa út bók
þegar ég fór að skrifa á Miðjuna haustið 2009. Ég
skrifaði um það sem mér datt í hug þá stundina og í
raun hvarflaði aldrei að mér að eitthvað meira yrði úr
þessum skrifum. Meira að segja þegar ég fór að skrifa
bókina mína ímyndaði ég mér aldrei að hún kæmi
nokkurn tímann út. Það hjálpaði mér kannski í skrif-
unum að ég var ekki meðvituð um viðbrögð fólks. Á
móti kemur að mér bregður dálítið núna að fá öll þessi
viðbrögð við bókinni, þótt flest séu góð, því hún er
auðvitað dálítið persónuleg og prívat. Og ég, verandi
lokuð og smábæld, á dálítið erfitt með að venjast at-
hyglinni sem fylgir því að gefa út bók. Enda ætlaði ég
aldrei að gera þetta. En ég gerði þetta víst. Svo. Takk
útrásarvíkingar.“
Lára Björg Björnsdóttir
Persónulegt prívat
Í Ljóðum af ættarmóti eftir Anton
Helga Jónsson skyggnist lesandinn
inn í kollinn á ólíkum persónum –
heyrum 82 raddir. Spurt er: Hyggstu
gæða þær meira lífi, til að mynda
snúa þeim í leiktexta?
„Þegar ég var yngri langaði mig
ákaflega mikið til að setja saman
leikrit sem væri eitthvað í líkingu við
Under Milk Wood eftir Dylan Thomas. Ég er ekki frá því
að sú löngun hafi á einhvern hátt haft sín áhrif þegar
ég var að setja saman Ljóð af ættarmóti og þótt ég
hafi ekki planað neitt ennþá þá gæti það vel gerst að
ég sneri bókinni í leiktexta. Ég gæti vel séð persón-
urnar fyrir mér á sviði. Þetta yrðu fimm eða sex leik-
arar sem tækju að sér tíu til tólf persónur hver og
kæmu síðan saman í kór þegar það ætti við.
Í mínum huga er þessi ljóðabók þó einhvers konar
leikrit nú þegar, svolítið skrýtið leikrit samt; það eru
ekki nein samtöl, mest einræður og nokkrir textar fyrir
kór. En ef til vill er það einmitt ættarmótið sem er með
persónunum; þær hlusta ekki á aðra, flytja bara ein-
ræður.“
Anton Helgi Jónsson
Ljóðabókin er leikrit
Að flestu leyti er þetta hefð-
bundið bókaár. Rétt er þó að geta
tveggja bóka sem slógu óforvar-
andis í gegn, Rannsókn-
arskýrslu Alþingis og Stóru
Disney matreiðslubókarinnar,
sem tylltu sér á toppinn á árinu
en lúta væntanlega í lægra haldi
fyrir Arnaldi þegar nær dregur
jólum. Þetta ár hefur líka verið ár
norrænu spennusögunnar; út
komu sænskar, norskar og
danskar spennusögur: Aldrei
framar frjáls, Barnið í ferða-
töskunni, Blóðnætur, Dans-
kennarinn snýr aftur, Dávald-
urinn, Hafmeyjan, Hvarfið,
Kallinn undir stiganum, Land
draumanna, Maðurinn sem
hvarf, Maðurinn sem var ekki
morðingi, Nemesis, Stelpurnar
mínar, Svívirða, Utangarðs-
börn, Vetrarblóð, Vitavörð-
urinn, Það sem mér ber og Póst-
kortamorðin. Þegar við síðan
bætum við íslenskum reyfurum
er ljóst að þetta var sannkallað
reyfaraár: Ég man þig, Furðu-
strandir, Fyrirgefning, Martröð
millanna, Morgunengill, Mörg
eru ljónsins eyru, Runukrossar,
Skaðamaður, Snjóblinda og
Önnur líf.
Miklar breytingar í bóksölu
Þegar bóksala er skoðuð aftur í
tímann sést hve gríðarlegar
breytingar hafa orðið á síðustu
árum. Það má meðal annars, að
mati Kristjáns B. Jónassonar,
formanns Félags bókaútgefenda,
lesa úr aukinni sölu á met-
sölubókum. „Þegar ég byrjaði að
vinna í bókabransanum fyrir
fimmtán árum þótti feikilega
mikið ef bók seldist í 5.000 ein-
tökum, en 10.000 eintök sérstök
metsala,“ segir Kristján. Til sam-
anburðar má nefna að mest selda
bók síðasta árs, Svörtuloft Arn-
aldar Indriðasonar, seldist í hátt í
þrjátíu þúsund eintökum og á
þessu ári hafa þrjár mest seldu
bækur ársins þegar selst af-
skaplega vel; Stóra Disney mat-
reiðslubókin í um 13.000 ein-
tökum, af Furðuströndum eru
um 14.000 eintök farin út af lag-
er útgefanda og Rannsóknar-
skýrsla Alþingis hefur selst í um
6.000 eintökum.
Meðal þeirra breytinga sem
orðið hafa á bóksölu á síðustu
árum er hve snar þáttur bók-
sölu hefur færst í stórmarkaði
fyrir jólin, en þó bendir Krist-
ján á það að fyrir þessi jól beri
mun minna á prósentuslag
markaðanna en áður, þ.e. að
þeir auglýsi bækur með mikl-
um afslætti. Þar ræður eflaust
miklu að útgefendur eru
margir hættir að gefa upp op-
inbert verð bóka, sem er
reyndar kallað „leiðbeinandi
verð“, og í Bókatíðindum 2010
má til að mynda sjá að ýmsir
útgefendur gefa ekki upp neitt
verð, þar á meðal um-
svifamesta útgáfan á þessu
sviði, Forlagið, sem spannar
meðal annars Mál & menn-
ingu, JPV útgáfu, Vöku-
Helgafell og Iðunni.
Allir tala um bækur
Kristján segir að þrátt fyrir
mikinn styrk stórmarkaða í
bóksölu fyrir jólin, sýni við-
horfsmælingar meðal almenn-
ings að fólk telji almennt að
bækur eigi heima í bókabúðum
þó það segi kannski ekki svo
mikið um hlutfallsskiptingu
bóksölu á milli bókaverslana og
stórmarkaða. „Það má líka
benda á að Samkaupskeðjan sér
til dæmis um bóksölu úti á landi
og sumstaðar er hún eina bóka-
búðin á staðnum.“
Þó ekki beri eins mikið á pró-
sentuslag og oft áður hafa menn
verið að slást með bókum og um
bækur undanfarið og nægir að
minna á innkomu N1 inn á
bókamarkaðinn. Kristján segir
að sú ákvörðun N1 að sækja inn
á gjafamarkað fyrir jólin með
bækur að vopni sýni betur en
margt annað hve staða bók-
arinnar sé sterk. „Úti í sam-
félaginu er fólk að tala um bæk-
ur, fjölmiðlar fjalla um bækur og
stjórnmálamenn og álitsgjafar
nota bækur til að koma sjónar-
miðum á framfæri, segja sína
sögu og birta þeirra mynd af ný-
liðnum atburðum. Það segir sitt
að þeir telja bókina betri leið til
þess en að koma fram í viðtals-
þáttum í sjónvarpi og útvarpi
eða ræða við dagblöð.“
Morgunblaðið/Kristinn