SunnudagsMogginn - 05.12.2010, Blaðsíða 52

52 5. desember 2010
Crude World - Peter Maas
bbbbn
Olía knýr heiminn og sá sem heldur um olíu-
kranann er ansi valdamikill. Olíunni fylgir hins
vegar ekki alltaf gæfa. Í bókinni Crude World fer
blaðamaðurinn Peter Maass á milli olíuríkja og
dregur upp upplýsandi mynd af flóknu samspili
og ólíkum örlögum. Mörg þessara ríkja búa við
„bölvun auðlindanna“. Á olíuleiðslu í Ekvador sá
Maass-áletrunina „Más Petróleo = Más Pobreza“
eða meiri olía jafngildir meiri fátækt. Ein af spurningunum, sem Ma-
ass veltir fyrir sér er hvernig á því geti staðið og niðurstaðan er að
„skyndilegum ávinningi er iðulega sóað af ríkisstjórnum, sem hafa
tilhneigingu til spillingar og vangetu. Olíudollarar kunna að gera
þær ríkari, en ekki heiðarlegri, skilvirkari eða snjallari; venjulega
gerist hið gagnstæða.“
The Prize - Daniel Yergin
bbbbn
Stórveldi heimsins telja öryggi sitt undir aðgangi
að olíu komið. Yfirvöld í Peking reyna um allan
heim að tryggja orku til að knýja eimreið kín-
versks efnahagslífs. Bandarísk stjórnvöld vilja
allt til vinna til að vera ekki háð duttlungum ol-
íuríkjanna við Persaflóa. Sveiflur í rússnesku
efnahagslífi fylgja sveiflum í olíuverði. The Prize
eftir Daniel Yergin er komin til ára sinna – hann
fékk Pulitzer-verðlaunin fyrir hana 1992 – en þar
er baráttan um „olíu, peninga og völd“ rakin frá
því byrjað var að framleiða steinolíu í lampa til
okkar tíma, stórveldapólitík, baktjaldamakk, tilurð viðskiptavelda
og hrun þeirra. Má segja að bókin sé inngangur – nokkuð rækilegur
– að Crude World, sem fjallað er um hér fyrir ofan.
Handling the Undead – John Ajvide Lindqvist
bbbnn
Hinir dauðu lifna við í bók John Ajvide Lindqvist
og taka að ráfa um. Þessi setning hljómar eins og
upphaf að handriti hryllingsmyndarinnar The
Night of the Living Dead. Slíkur hryllingur vakir
þó ekki fyrir Lindqvist og á löngum köflum snýst
bókin um það hvernig einstaklingar takast á við
það að látnar eiginkonur, mæður, dætur, feður
og afar snúa aftur til lífs í misheillegu ásigkomu-
lagi og bælda sál á fertugu dýpi. Inn í fléttast
fálmkennd viðbrögð stjórnvalda við vandanum.
Útkoman er glettilega skemmtileg og merkilegt nokk lífleg lesning.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Erlendar bækur
New York Times
1. Cross Fire – James Patter-
son
2. The Confession – John Gris-
ham
3. Hell’s Corner – David Bal-
dacci
4. Crescent Dawn – Clive Cuss-
ler & Dirk Cussler
5. Full Dark, No Stars – Steph-
en King
6. The Girl Who Kicked the Hor-
net’s Nest – Stieg Larsson
7. Towers of Midnight – Robert
Jordan & Brandon Sand-
erson
8. Squirrel Seeks Chipmunk –
David Sedaris
9. I Still Dream About You –
Fannie Flagg
10. Fall Of Giants – Ken Follett
Waterstone’s
1. Jamie’s 30–minute Meals –
Jamie Oliver
2. Last Sacrifice – Richelle
Mead
3. Awakened – P.C. Cast &
Kristin Cast
4. A Dance with Dragons –
George R.R. Martin
5. Diary of a Wimpy Kid: The
Ugly Truth – Jeff Kinney
6. One Day – David Nicholls
7. Sister – Rosamund Lupton
8. Prospero Burns – Dan Abnett
9. Guinness World Records
2011
10. Life and Laughing: My Story
– Michael McIntyre
Amazon
1. Decision Points – George W.
Bush
2. Diary of a Wimpy Kid: The
Ugly Truth – Jeff Kinney
3. Unbroken: A World War II
Story of Survival, Resilience,
and Redemption – Laura Hil-
lenbrand
4. Autobiography of Mark Twa-
in, Vol. 1 – Mark Twain
5. Life – Keith Richards, James
Fox
6. The Investment Answer –
Daniel C. Goldie, Gordon S.
Murray
7. The Girl Who Kicked the Hor-
net’s Nest – Stieg Larsson
8. Earth (The Book): A Visitor’s
Guide to the Human Race –
Jon Stewart
9. Decoded – Jay–Z
10. Broke: The Plan to Restore
Our Trust, Truth and Treas-
ure – Glenn Beck, Kevin
Balfe
Bóksölulisti
Lesbókbækur
F
átt er skemmtilegra en að heyra aðra henda
gaman að sjálfum sér, sjá þá skoða sig í spé-
spegli, enda er það einmitt oft að finna
mynd af okkur sjálfum líka. Bandaríski rit-
höfundurinn David Sedaris er lunkinn við þá iðju að
segja kímnisögur af sjálfum sér, að skreyta og færa í
stílinn; reyndar komast hann einmitt á kortið, varð
að stjörnu, vegna frásagna af spaugilegum uppá-
komum í lífi sínu. Í nýrri metsölubók, Squirrel Seeks
Chipmunk - A Wicked Bestiary, bregður hann
speglinum upp að okkur, segir dæmisögur af dýrum
sem eru öll búin mjög mannlegum eiginleikum;
hroka, öfund, reiði, leti, ágirnd, ofáti og munúðlífi.
Eins og hann hefur lýst því sjálfur þá urðu ein-
hverjar sögurnar þannig til að hann langaði að svara
því sem honum fannst yfirborðs- eða heimskulegt í
fari fólks, en í stað þess að hella sér yfir viðkomandi
fékk hann útrás með því að skrifa sögu. Dæmi um
það eru tilraunarotturnar tvær; önnur langþreytt á
eitruðum innspýtingum og annarri pínu, banvæn úr
krabbameini, en hin er með skýringuna á hreinu:
Veikir geta engum um kennt nema sjálfum sér - þeir
eru bara of neikvæðir. Sedaris segist hafa heyrt á tal
fólks sem sammála var um þetta, sjálfsagt uppnumið
yfir dellumakeríinu í Leyndarmáli Rhonda Byrne, og
þá hafi hann fengið útrás með því að skrifa rottusög-
una í stað þess að skammast upphátt.
Sedaris er á sextugsaldri, fæddur í Binghamton í
New York fylki, en alinn upp í Raleigh í Norður-
Karólínu. Hann stundaði nám i Karólínu og síðar í
Kent í Ohio, en settist svo að í Chicago. Í viðtalið við
Morgunblaðið þegar hann kom hingað til lands á síð-
asta ári segist hann hafa glímt við skáldskap þegar
honum var boðið að lesa uppúr verkum sínum á út-
varpsstöð þar í borg, en þegar á reyndi komst hann
að því að ekki mátti lesa skáldskap, frásagnirnar
yrðu að vera sannsögulegar. Hann var þó ekki af baki
dottinn, heldur greip til dagbóka sinna, sem hann
hafði haldið samviskusamlega í þrjátíu ár, og þar var
nóg af skemmtilegum sögum, ekki síst þegar búið
var að færa þær aðeins í stílinn, skreyta lítillega og
prjóna við.
Óendanlega skemmtilegar óhappasögur
Alla jafna eru sögurnar af Sedaris óhappasögur,
sem gefur óendanlega skemmtun, en í dýrasög-
unum beitir hann öðrum aðferðum og feta þar í
fótspor ekki ómerkari höfunda en gríska þrælsins
Esóps, en dæmisögur hans hafa til að mynda komið
sex sinnum út á íslensku, í fyrsta sinn 1895, franska
rithöfundarins Jean de La Fontaine, indverska
fræðarans Vyasa, höfundar Fimmdægru, og
George Orwell, sem samdi Dýrabæ. Í þeim sögum
nota menn dýr til að draga fram það sem betur má
fara hjá mannfólkinu, gera þau svo mannleg að þau
verða táknmyndir sem nota má til að sýna fram á
gallana í fari okkar. Sedaris gerir slíkt hið sama og
tekur fyrir sjálfselsku, sem honum er reyndar sér-
staklega í nöp við, tillitsleysi, slúður og valdhroka.
Sem dæmi má nefna söguna af því þegar kartan,
skjaldbakan og öndin standa saman í röð og sam-
einast um að níða skóinn af náunganum þar til
kartan og skjaldbakan taka höndum saman um að
útiloka öndina með því að snúa útúr orðum hennar
og saka hana um kynþáttahatur (slíkri ásökun
verður trauðla varist). Áður er getið um rotturnar
tvær, en annað nagdýr kemur líka við sögu, mús
sem elur upp snák með fyrirsjáanlegum afleið-
ingum. Ein besta saga bókarinnar er af uglu sem er
sífellt í leit að fróðleik og sleppir þeim nagdýrum
sem hún handsamar ef þau ná að kenna henni eitt-
hvað nýtt. Þar kemur að hún hittir fyrir rottu sem
segir henni frá því að í endaþarmi flóðhesta lifi sér-
stök tegund sníkjuorma sem hvergi lifa annars
staðar. Ekki verður sú saga rakin frekar, en hún
tekur svo undarlega snúninga að trauðla verður
lýst.
Eins og getið er byrjaði Sedaris sinn höfundar-
feril með skáldskap, en sneri sér síðan að sjálfs-
ævisögulegri skreytni. Hann stígur fyrstu skrefin í
átt að skáldskap að nýju með Squirrel Seeks Chip-
munk og eins og bókinni hefur verið tekið, situr í
áttunda sæti metsölulista dagblaðsins New York
Times, má gera ráð fyrir að hann geri fleiri slíkar
tilraunir.
Bandaríski rithöfundurinn David Sedaris skrifar dæmisögur af dýrum.
Skreytið meinhorn
Bandaríski rithöfundurinn David Sedaris hefur notið mik-
illa vinsælda fyrir ýkjusögur af sjálfum sér og ótal mein-
legum uppákomum. Í nýrri bók sinni stígur hann skref í átt
að meiri skáldskap í smásögum af dýrum með óþægilega
mannlega eiginleika.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is