SunnudagsMogginn - 05.12.2010, Blaðsíða 37

5. desember 2010 37
fyrr en núna seinustu árin en ég hef lengi
grúskað. Það er skemmtilegt hobbí. Ég
ólst upp á sögum frá blautu barnsbeini.
Ég heyri til síðustu kynslóð Íslendinga
sem óx úr grasi í myrkri, það var bara
skíma frá glóðinni þegar mamma sagði
okkur systkinunum sögur á kvöldin. Ég
lærði ekki að lesa fyrr en átta ára en hef
verið sílesandi síðan. Mér hundleiddist að
vísu í skóla og er löngu búinn að gleyma
öllu sem ég var látinn læra. En hef lært
sitthvað annað í staðinn.“
Talandi um myrkur, þá upplýsir Jón að
hann hafi alltaf verið myrkfælinn. „Það
hefur ekki rjátlast af mér með aldrinum.
Það var mikil skrímsla- og huldufólkstrú
í Akureyjum og enn þann dag í dag myndi
ég ekki þora að sofa þar einn.“
Því fer þó fjarri að Jón skammist sín
fyrir myrkfælnina. „Var ekki Grettir Ás-
mundarson logandi hræddur við myrkr-
ið? Og Einar Ben. Það er ekki leiðum að
líkjast.“
Getur bæði bætt og skaðað
Obbann af bókinni helgar Jón starfi sínu
en hann gekk í lögregluna árið 1958 – fyr-
ir tilviljun. Vegna íþróttanna þurfti hann
að fá betra og áreynsluminna starf en
járnsmíðina sem hann hafði lært til. Það
varð hans ævistarf.
„Starf lögreglumannsins er mjög
merkilegt starf,“ segir Jón með nokkrum
þunga. „Það getur bæði bætt mann og
skaðað. Það er margt ljótt og vont í
manninum, skal ég segja þér. Grimmd og
óeðli. Sem betur fer kynnist hinn almenni
borgari þessu ekki. En það er ekki alltaf
tekið út með sældinni að vera í lögregl-
unni og þeir tímar komu að mig langaði
að komast í burtu.“
Hann segir hryllinginn að mestu hafa
vanist með tímanum og rifjar upp sögu af
því þegar hann kom að illa leiknu líki en
fann að það snart hann ekki á nokkurn
hátt. „Í kjölfarið spurði ég lækni hvort ég
væri að drepast tilfinningalega en hann
svaraði því neitandi. Þetta væru eðlileg
viðbrögð eftir að hafa upplifað þessar að-
stæður ítrekað. Eitt vandist þó aldrei,
óhugnaður þegar börn áttu í hlut.“
Starfið átti sér þó sannarlega bjartari
hliðar. „Mikil ósköp,“ segir Jón. „Mest-
megnis var þetta ánægjuleg vinna. Við
vorum voðalega mikið í því að hjálpa
fólki, einkum fyrstu árin, opna dyr á bíl-
um, keyra fatlaða milli staða og svo fram-
vegis. Lengi var til siðs að hjálpa mönnum
að leggja bíl sínum hjá Dómkirkjunni við
jarðarfarir og ég var alltaf með Sigurbjörn
heitinn Einarsson biskup og svo annan
mann sem var örugglega blindur á öðru
auga, jafnvel báðum. Ég komst aldrei al-
mennilega að því. Það er mjög gefandi að
geta hjálpað fólki og lögreglumenn verða
að hafa þjónustulund og skilning á að-
stæðum. Sjálfur vann ég þetta meira á til-
finningunni en eftir laganna bókstaf.“
Hann segir starf lögreglunnar hafa
breyst mikið í áranna rás, þetta sé orðið
miklu harðari heimur sem reyni verulega
á menn andlega. „Það veit ég gegnum son
minn.“
Mannlífið í miðborginni
Starfsvettvangur Jóns var lengi miðborg
Reykjavíkur og minnist hann stemning-
arinnar þar með gleði í hjarta. „Borgin
var mjög skemmtileg, sérstaklega fram
undir 1970. Ég var í Stykkishólmi um
tíma og þegar ég kom aftur, 1973, fannst
mér hún hafa breyst. Áður fyrr var mið-
borgin bara niður frá – maður náði utan
um hana. Hún var iðandi af mannlífi,
troðfull frá morgni til miðnættis af fólki
af öllum stærðum og gerðum. Sumu
hverju skrítnu. Nú má ekki nokkur
maður stinga í stúf lengur – þá er hann
umsvifalaust settur á hæli.“
Hann segir þessa Reykjavík aldrei
verða endurskapaða, hvað sem menn
reyna. „Það má endurskapa hana í hús-
um en mannlífið og andrúmsloftið verð-
ur aldrei aftur eins. Það er ekkert óeðli-
legt við það. Þannig er bara lífið. Það
getur verið söknuður hjá þeim sem
muna þessa tíma en hann líður hjá. Þeir
sem ekki þekkja hafa einskis að sakna.
Sjálfur kann ég vel að meta nýjan hugs-
anagang. Hef aldrei litið svo á að allt hafi
verið betra í gamla daga.“
Jón kynntist mörgum mætum mönn-
um í lögreglunni og gefur þeim sumum
gott rými í bókinni. Ein er sú tegund
manna sem er honum sérstaklega að
skapi, sagnamenn. „Þarna kynntist
maður mönnum sem kunnu að segja frá.
Þá var það ennþá listgrein. Hana þarf að
endurvekja. Það er ekki nóg að segja
góða sögu, það þarf að kunna að krydda
og herma eftir. Það er tvennskonar nátt-
úra að segja sögu og setja hana á blað.“
Kannski bara stórgáfaður?
Frá sagnanáttúru berst talið að pólitík og
Jón viðurkennir að hafa skoðanir. „Ég lít
á mig sem hægrimann og hef kosið Sjálf-
stæðisflokkinn þótt ég sé að mýkjast
með aldrinum. Hef tilhneigingu til að
vera sammála síðasta ræðumanni. Sama
máli gilti um tengdamóður mína, Ragn-
heiði Einarsdóttur, sem var stórgáfuð
kona. Kannski er ég bara stórgáfaður
líka?“
Jón kveðst geta flutt stemningsræður
en er sannfærður um að innra eðli hans
hefði ekki hentað í pólitík. „Ég er ekki
með þvargnáttúruna sem er nauðsynleg
á þeim vettvangi. Svo er ég gefinn fyrir
samstarf og samvinnu og maður fer ekki
út í pólitík með þann hugsunarhátt!“
Jón gerir ekki lítið úr kreppunni en er
sannfærður um að íslenska þjóðin muni
fljótlega rétta úr kútnum. „Þetta eru
þrengingar til skamms tíma. Auðvitað á
fólk bágt en við megum ekki láta hug-
fallast. Að mínu viti er það glapræði að
ætla að æða inn í ESB. Ég var bara átta
ára þegar lýðveldið var stofnað en man
vel eftir löngun fólksins til að komast
undan Dönum. Þá var mikil hátíð í Ak-
ureyjum, eins og á Þingvöllum. Núna,
tæpum sjötíu árum síðar, á bara að fara
aftur undir Dani, eins og ekkert sé sjálf-
sagðara. Ég hef keppt fyrir Íslands hönd
á mótum, hef alltaf verið ákaflega stoltur
af því að vera Íslendingur og vil vera það
áfram. Að þykja vænt um þjóð sína heitir
allt í einu þjóðremba. Hverslags með-
höndlun er þetta eiginlega á manni?“
Hann hristir höfuðið.
Jón fær sér í nefið áður en hann lýkur
máli sínu – með ríkri áherslu:
„Sem þjóð eigum við að leysa okkar
vandamál sjálf. Ég sé ofboðslega marga
möguleika hér heima. Þá skulum við
nýta. Það er gömul saga og ný að menn
haldi að grasið sé grænna handan við
lækinn, fyrir lýðveldistímann voru til
Össurar sem vildu ekki að Ísland yrði
sjálfstætt – beita þurfti þá fortölum. Þeir
verða eflaust alltaf til en í guðanna bæn-
um látum þá ekki hafa vit fyrir okkur!“
Morgunblaðið/Eggert
’
Þetta greip Hallgrím svo að hann vildi gefa bókina
út. Merkilegur maður, Hallgrímur. Hann er með
rollur og mér hefur alltaf þótt þeir menn skynsam-
ari en aðrir menn. Þeir hafa alltént vit á því að éta gælu-
dýrin sín. Ég vona bara að hann beri ekki skaða af þessu,
blessaður.
Jón Pétursson uppgötvaði
snemma að hann væri íþrótta-
maður af Guðs náð. „Ég fædd-
ist með mikinn stökkkraft.
Eða var það vinnan í sveitinni?
Alla vega hafði ég góða tilfinn-
ingu fyrir allri hreyfingu. Ég
náði ungur valdi á badminton
og var ekki fyrr búinn að
henda mér í hyl í Reykholtsdal
en ég var orðinn syndur,“ rifjar
hann upp.
Jón hafði yndi af öllum
greinum sem hann stundaði,
fyrir utan eina. „Ég sá alltaf
eftir því að fara að æfa lyftingar. Það voru mistök að bæta á sig einhverjum vöðvum – afskræma
líkama sinn.“
Leiðin lá í frjálsar íþróttir og Jón var jafnvígur á margar greinar enda þótt hástökkið yrði hans
aðalgrein. „Maður verður að hafa brennandi áhuga á íþróttum, annars gerist ekkert. Og ég
hafði brennandi áhuga. Fjölhæfnin var minn helsti styrkur. Fyrir utan stökkin var ég sleipur í
kastgreinum sem var merkilegt í ljósi þess hvað ég var grannur og léttur.“
Jón flutti til Reykjavíkur og fór að æfa með KR. Eins efnilegur og hann var þótti tíðindum sæta
hvað hann var óheppinn með meiðsli. Svo óheppinn raunar að Benedikt Jakobsson þjálfari var
sannfærður um að einhver fjandi fylgdi honum. Endanlega sannfærðist Benedikt þegar festing
uppi við loft slitnaði þegar Jón var að sveifla sér í kaðli í íþróttahúsi Háskólans með þeim afleið-
ingum að hann hentist stjórnlaus fram í salinn og skall í hart gólfið. Háðu þau meiðsli honum
lengi á eftir. „Ég varð aldrei var við þennan fylgdarmann,“ segir Jón sposkur, „en hvað veit mað-
ur svo sem“.
Hitti Ginu Lollobrigidu
Hápunkturinn á íþróttaferli Jóns en um leið mesta svekkelsið var Ólympíuleikarnir í Róm
1960, þar sem hann keppti í hástökki. „Það var einstök upplifun að vera með á Ól-
ympíuleikum en það urðu mér mikil vonbrigði að komast ekki í aðalkeppnina. Ég var
nokkuð frá mínu besta í undankeppninni og felldi tvo metra en þá hæð var ég nokk-
uð öruggur með að fara. Það tók sig eitthvað upp í stökkfætinum. Því fór sem fór.“
Margt merkra manna var í Rómaborg þetta sumar og hitti Jón þá suma.
Skemmtileg er frásögn hans í bókinni af fundi með einu helsta kyntákni kvik-
myndanna. „Ég sé á lítilli úrklippu úr Alþýðublaðinu frá þessum tíma, að ég hef
hitt að máli þá frægu ítölsku kvikmyndaleikkonu og bombu, Ginu Lollobrigidu, lík-
lega þennan dag, og fengið hjá henni eiginhandaráritun. Eina afrek mitt í þessari
ferð og því fréttnæmt. Þess ekki getið að ég hefði þegið lengri fund með kon-
unni.“
Það er til marks um getu Jóns að þetta ár, 1960, varð hann annar í kjöri
íþróttafréttamanna á íþróttamanni ársins á eftir Vilhjálmi Einarssyni.
Árið eftir fór Jón til æfinga í Malmö en leiddist þar þófið. „Ég féll ekki inn í
samfélagið í Svíþjóð og hvort sem það var af þeim sökum eða öðrum hvarf
íþróttaáhuginn nánast á einni kvöldstund. Ég hélt áfram að keppa en það
var aldrei eins.“
Jón Pétursson stökk fyrstur Íslendinga yfir tvo metra í hástökki. Á
þeim tíma tíðkaðist hinn skemmtilegi grúfustíll.
Hentist stjórnlaus fram í salinn
Gina
Lollobrigida