Skólablaðið - 01.12.1966, Blaðsíða 4

70 -
ast til mennta. Að fá þvi framgengt
kostaði langa og skelegga baráttu. En
hvað tok við ? Engin almenn ánægja með
þessi breyttu viðhorf. Öllu heldur finnst
mörgum æskumanninum, að hann se að
leggja a sig mikla pínu og kvöl fyrir
þjoðfelagið þar sem námið er. Og ef
hann hefur lagt þetta á sig, þá vill hann
þóknun - ríflega þóknum. Dugnaðarmað-
urinn, sem brýzt til mennta, er úr sög-
unni.
Æskumaðurinn er frakkur. Ef til vill
hefur margur hver neista, en með ofó-rsi
og látum er neistinn slokknaður áður en
æskan er úti. Einnig þá vaknar lifs-
leiði. Og æskumaðurinn er illa upplýst-
ur. Fæstir hafa nokkra ánægju af þvi að
fylgjast með hvað er að gerast mark-
verðast 1 þjóðmálum eða menningarmal-
um, í þessu tilviki hefur átt sér stað
mikil breyting á skömmum tíma. Það,
að vilja prófa allt og athuga, áður en
hans tími er kominn, fylgir æskumann-
inum. Og þegar hans timi kemur svo
loksins, hefur hann ekkert til þess að
láta 1 té, nema áhugaleysi og leiða hvers
konar. Hann er orðinn gamall fyrir aldur
fram.
Enn annað er það, hversu lítt æskan
kemur til móts við ný vandamál, er ó-
hjákvæmilega hljóta að skapast við hinar
nýju aðstæður, sem hún býr við. Tauga-
veiklun hvers konar hefur gert vart við
sig, drykkjuskapur færzt i vöxt, og sið-
ferðiskennd einstaklingsins fer rénandi
með eftirfylgd nýrra vandamála. Þrátt
fyrir það, að nýtur prestur telji allt 1
lagi og ekkert að óttast, þá getur allt
keyrt um þverbak, einnig þessir hlutir.
Þegar hugað er aftur, þá er allt annað
en skemmtilegt að hugsa til skemmti-
staða eða skemmtana undir beru lofti,
hverra útlit bera augljóst merki vel-
ferðarríkisins. Enginn getur glaðzt yfir
slíku.
En þarna er komin ný hætta. Þvi
vissulega á það ekki við um alla, að
þeir verði velmegunarríkinu svo að bráð.
Og þarna getur farið að myndast bil á
milli, nýtt bil og óbrúanlegt.
III .
Við hér i Menntaskólanum erum á
margan hátt engir eftirbátar þeirrar
æsku yfirleitt, sem þessu landi tilheyr-
ir. Lufsleiðinn og virðingarleysið hefur
sagt til sin. Leti, sljóleiki og áhuga-
leysi sömuleiðis.
Undir niðri virðumst við harma að
þurfa ekki að hafa meira fyrir lifinu en
raun ber vitni. Velmegunin hefur ekki
verið tekin réttum tökum. Engin verð-
mæti önnur vaxa í réttu hlutfalli við
hin jarðnesku verðmæti, - peninga, fast-
eignir og metnað. Þau öllu heldur
réna, - og eru á góðri leið með að
verða að engu.
Skýrt dæmi er útgáfa ljóðabókar
þeirrar, sem gefin var út hér i skólan-
um í fyrra, og var í sjálfu sér þarft og
gott framtak, sem að minnsta kosti eng-
inn þorði að amast við. En er það víst
að þekking allra þeirra skálda ( undir-
ritaður svo sannarlega meðtalinn ), sem
þarna birtu hugverk sín, hafi verið
nægileg til þess að vera ófeimnir við
að gefa út kver, og fá svo nóbelsskáld-
ið ljúfa til að rita formála? Er þetta
ekki full djarft fyrirtæki, sem svo eyði-
leggur alla ánægju, þegar hún siðan
gæti kviknað að einhverju gagni ?
Verður ekki að gera einhverjar lág-
markskröfur um vinnu, sem svo merkir
menn sem ljóðabókaútgefendur hafa nennt
að leggja á sig, í þvf skyni að kynna
sér svokallaðar bókmenntir? Þetta á
við um allflesta, hve lítil löngun er fyr-
ir hendi að kynna sér og vita einhver
deili á þvi, sem hefur gerzt og er að
gerast allt í kring. Við þau ágætu skil-
yrði, sem nú eru fyrir hendi, er ungt
fólk farið að reskjast löngu áður en það
hefur nokkra hugmynd um hvað það vill.
Stefán Zweig hefði eflaust kallað
þetta frjálslega framgöngu. Hann hafði
nú sínar skoðanir á þessum málum, mað-
urinn sá, en barasta rangar. Hann ritaði
langa bók og merka um aldamótalífið í
Vínarborg, og allar þær hörmungar, sem
fylgja þvi, þegar æskan er bæld niður,
svo sem andlegar hvatir hvers konar,
hóruhús og fleira þvi um líkt. Hann veg-
samaði það, sem hann þekkti ekki, hina
frjálsu og blómlegu æsku, hinn frjálsa
æskumann, sem þó fyrirlítur ósómann,
hinn sjálfstæða og siðferðilega sterka.
En hann misreiknaði sig, þvá siðferð-
ið hefur ekki vaxið með frjálsræðinu,
síður en svo.