Skólablaðið

Árgangur

Skólablaðið - 20.12.1966, Síða 15

Skólablaðið - 20.12.1966, Síða 15
Sæmilegur listamaður er enginn listamaður, þokkalegur ekki heldur, aðeins frábær. Og þeir eru ekki margir. Einn af tíu þusund? Það er neínilega ekki til önnur list en goð - já frábær list. Sæmileg list eða vond list er iekki- list. Og er ekki nema von þó hvarfli að ýmsum, að þeir hefðu getað varið ævinni til einhvers gagnlegra, sem væri vænlegra til árangurs en að föndra við listsköpun? Sumir álíta að þeir seu misskildir af þvi að þeir nýóta ekki almennrar viðurkenningar. Mer finnst ég ekki vera misskilinn þó ymsir skammi mig. ^Það er til fólk, sem mer er ekki um að vera sammála. Og meðan það er a móti mér, þá skilur það mig rétt. Flest fólk vinnur störf sín 1 félagi með öðrum, að einhverju leyti. En listamaðurinn verður að vinna starf sitt einn, hann getur ekki leitað stuðnings né ráða hjá starfsbræðrum sínum, þvi sköpun er eitthvað óskaplega persónulegt, eitthvað, sem aðeins ein manneskja gat gert og engin önnur, á ákveðnum tíma, við vissar aðstæður. Verk eins og Diabelli-tilbrigðin gat enginn annar gert nema Beethoven og að- eins einu sinni - á þvi herrans ári 18? ? =, og jafnvel þótt hann sjálfur hefði samið þau ári síðar, hefði verkið orðið allt annað. Það er ekki háð vilja Jistamannsins hvenær listaverk verður til. Það getur enginn sest niður og sagt : Ég ætla að gera listaverk, þ. e. a. s. snilldar- verk. Kannski læturverkið á sér standa, kannski snilldin, kannski hvoru tveggja. Listamaður vinnur ekki starf sitt 1 tímavinnu né uppmælingu. Listamaður^ræður ekki hvers konar verk hann vill gera eða hven-eer, hann ger- ir það. Tsekov ætlaði sér að skrifa gamanleiki en þeir urðu harmleikir. Listamenn vita oft ekki hvernig þeir gera verk sín. Þeir muna það ekki, geta ekki gert sér grein fyrir þvi. Þvi þeir voru uppteknir við allt annað en fylgj- ast með sjálfum sér, þegar verkið varð til. Það veit enginn, hvernig list verður til. Við vitum kannski hver fyrir sig hvað list er, en það hefur ekki tekizt að efnagreina hana né finna formúluna fyrir henni. Hæfileikar til listsköpunar eru í raun og veru mjög algengir. Allir eru snillingar í hugarheimi sínum. En hæfileikinn til að koma hugar snilldinni óbrenglaðri út í heiminn, á pappúrinn eða léreftið, er mjög sjaldgæfur og or=, sök þess, að allir eru ekki snillingar á listasviðinu. Ég vil kalla þennan hæfileika tækni. Ég álít, að tækni sé persónuleg, bundin stað og tíma og að hvert listaverk þarfnist sinnar eigin tækni, sem er samofin þvi og engu öðru. En þegar sagt er um einhvern listamann, að hann hafi mikla tækni, þá merkir það aðeins frá mínum bæjardyrum séð, að hann hafi ekki nógu mikla tækni, aðeins "svokallaða tækni’1. Tækni er enginn tilgangur 1 sjálfu sér og full- komin tækni afmáir sjálfa sig. Þegar við stöndum fyrir framan pislar- myndir E1 Grecos, eða heyrum h-moll messu Bachs, hvað varðar okkur þá um tækni? Við spyrjum ekki að þvi, hvort verkið sé vel eða illa gert. Þeir, sem ekki hafa upplifað þetta sjálfir, skilja kannski ekki hvað ég er að fara. Mér finnst að tækni, form og innihald sé eins konar heilög þrenning 1 listaverki - þrenning, sem er þríein, sjálfstæðir partar þess en þó eitt og hið sama. Og kannski nægir ekki tæknin ein ( það sem ég kalla tækni ) heppnin þarf að vera með til þess að skapa listaverk. Heppni er afleiðing þúsunda af hagstæð- um smáatvikum. Listamenn tala gjarnan um að þeim hafi heppnast eitthvað eða misheppnast, og ég held, að heppnin - þetta hugtak, sem er svo erfitt að skilgreina til hlítar - sem sé stærri þáttur í listsköpun en margan grunar. Listaverk eða tilraun til listaverks er árangur af tækni, heppni og ýmsu fleiru. Þar á meðal sannfæringu. Allir listamenn trúa á verk sin, annars hefðu þau orðið eldinum að bráð og enginn litið þau augum nema höfundurinn. Auðvitað er enginn listamaður fullkomlega ánægður með verk sitt, aðeins ánægður eftir atvikum, og næsta verk á að verða betra. Kannski sér lista- maðurinn um seinan ef hann hefur gert mistök, en það gerir ekkert til, þvi menn læra oft mest á sínum eigin mistökum. Mér finnst erfitt að fella dóm á listaverk. E r hægt að áfellast mann sem segir : Hér stend ég af þvi ég get ekki annað ?

x

Skólablaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skólablaðið
https://timarit.is/publication/782

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.