Skólablaðið - 01.04.1981, Blaðsíða 29

Allt frá elstu tímum hafa menn
skreytt skildi sina. Riddaratimabilið, u.þ.b.
1200-1500, var blómatími skjaldarmerkjanna
og gjarnan þykir mest til beirra merkja koma,
sem rekja má aftur til þess tima. Skjaldar-
merki höfðu á timabili hagnýta þýðingu auk
táknrænnar og fagurfræðilegrar.Hin hagnýta
þýðing var samfara notkun lokaðs hjálms,- sem
olli þvi að ekki sást i andlit hermannsins,
sem að öðru leyti var einnig brvnjaður frá
hvirfli til ilja. Skjaldarmerkið var bvi hið
eina sem þekkja mátti hermanninn á. T’essi
hagnýta þýðing er grundvöllur skjaldarmerkja-
fræðinnar og þeirra reglna, sem uróu til inn-
an hennar. Litir voru fáir og ákveðnir og
raðað niöur eftir ákveónum reglum. Mikilvægi
þessara reglna er augljóst. Merkið verður
skýrara og þekkist betur úr fjarlægð.
Skjaldarmerkjafræðin er ein af hjálpar-
greinum sagnfræði og er einkum mikilvæg við
rannsóknir á miðaldasögu Evrópu. Saga
islenskra skjaldarmerkja hefur litið verið
rannsökuð og oft hefur vanþekking,
tilfinningasemi og tiska ráðið dómum,
skoðunum og ákvörðunum varðandi merkin.
Er liða tók á seinni hluta 19. aldar
tók að bera á óánægju islendinga á skjaldar-
merkinu með krýnda flatta þorskinum. Tillögur
fóru að koma fram um annað merki og bar á
meðal um fálkann, sem þótti glæsilegur fugl,
sem bera myndi sóma landsins út um viða
veröld á breiðum vængjum sinum.
Sigurður Gúðmundsson málari mun fyrstur
manna hafa vakið áhuga islendinga á þvi, að
islenski fálkinn væri betur fallinn til að
vera merki landsins en þorskurinn. Hugmynd
hans var að merkið yrði hvitur (silfraður)
fálki með þanda vængi á bláum grunni, og
gerði Sigurður frumdrætti að ýmsum fálka-
myndum. Þjóðvinafélagið sem var stofnað um
þessar mundir (1871), tók fálkann unp i bóka-
merki sitt. Stúdentar tóku hann upp sem
merki árið 1873, og latinuskólapiltar litlu
siðar. Við þetta tækifæri létu latinuskóla-
piltar sauma fána með fálkanum ( sennilega
eftir einun af frumdráttum Sigurðar að fálka-
merki) , sem var notaður fram til ársins
1906. Það ár var nýr fáni saumaður, en sá
var „hangandi" og einungis horft frarnan á
hann. Efst á fánastönginni var harpa
sams konar og er á einum af gömlu stimplunum
sem íþökusafnið hafði, og er ekki ósennilegt
að þar sé eitthvað samband á milli.
Er farið var að nota þetta nýja merki
þá týnist upprunalegi fáninn og vissi enginn
hvað af honum varð. 1 kring um árið 1940
glatast iherkið sem var útbúið 1906, og hefur
ekki fundist . Árið 1946 er nýtt merki saumaó
og hefur það verið notað við skólasetningar
og aðrar athafnir á vegum skólans. Sá galli
er á gjöf Njarðar að þegar þetta merki var
útbúið hafði hið eldra verið glatað það lengi
að menn mundu ekki alveg hvernig fálkinn
afði litið út i upphafi og breyttist þvi
töluvert.
Nú í vetur uppgötvaðist að hinn
upprunanlegi fáni,frá þvi um 1873, var i
vörslu Þjóðminjasafns Islands. Hafur hann nú
verið myndaður i bak og fyrir, og var hinn
kunni listamaður ÞÓrhallur Þráinsson, 6.-BD.,
fenginn til þess að teikna skjöld fyrir
skólafélagið með upprunanlega fálkanum.
Þórhallur hefur nú lokið verki sinu og leyst
það frábærlega vel af hendi, sem hans er von
visa.
Fram að vorum dögum hefur innsigli
Lærða skólans i Reykjavik verið ranglega
notað á auglýsingum Skólafélagsins. Komst sá
siður á fyrir einhver mistök , sennilega á
valdadögum Kristins heitins Armannssonar
rektors.Þar sem hinn upprunanlegi fálki, sem
tengist svo mjög sjálfstæðisbaráttu islendinga
á 19. öld, hefur komið i leitirnar er vel
við hæfi að taka á ný upp þetta upphaflega
merki nemenda.
í sjálfstæðisbaráttu Islendinga á 19.öld
botti þeim eiga vel við að merki beirra yrði
fálki að hefja sig til flugs, tilbúinn til
átaka, eins og þessi fáni nemenda frá
þvi um 1873. Fálki sá sem danski islands-