SunnudagsMogginn - 23.01.2011, Blaðsíða 23

23. janúar 2011 23
folann og nefndi hann Sörla. Ásgeir Guð-
mundsson í Æðey sagði að aldrei myndi
Sumarliði hafa eignast folann nema fyrir
það hvað hann reyndist vel í vistinni í
Æðey. Sörli var stólpagripur en hvarf
með eiganda sínum fram af Bjarn-
arnúpnum. Á þessum tíma var póst-
ferðum þannig háttað að eftir að sunn-
anpóstur var kominn landleiðina að
Djúpi fór póstur frá Arngerðareyri út að
Snæfjöllum. Pétur Pétursson í Hafnardal
annaðist þessar póstferðir frá 1905 og
fóru synir hans Jón og Guðmundur, síðar
kaupmaður á Ísafirði, oft þessar ferðir og
eftir að Pétur dó 1915. Árið 1915 tók Guð-
jón Jónsson „vaktari“ að sér póstferðir
frá Ísafirði að Snæfjöllum, til Grunnavík-
ur og Hesteyrar. Gúðjón var fyrri maður
Hansínu Magnúsdóttur á Heklunni (hús
við Aðalstræti). Guðjón dreymdi illa fyrir
framhaldi í póstferðum og sagði upp
embættinu, en Sumarliði fékk starfið og
mun hafa byrjað póstferðirnar seint á
árinu 1919. Hann sótti póstinn til Ísa-
fjarðar á lítilli skektu sem hann átti og
var að koma yfir Snæfjallaheiði til baka úr
Jökulfjörðum í sinni síðustu póstferð
þann 17. desember 1920, eins og Jón
Kristjánsson lýsir vel.
Móðir mín Salbjörg Jóhannsdóttir
Engilbertssonar á Lónseyri missti föður
sinn þegar hún var á öðru ári. Hún var á
Sandeyri í nokkur ár því móðir hennar
Sigrún Jónsdóttir bjó með Guðmundi
Helga Jósefssyni formanni þar. Þau eign-
uðust tvíbura árið 1907 en Sigrún dó rétt
eftir barnsburðinn. Dóttir þeirra Sigrún
Jóna komst til fullorðinsára. Mamma fór
þá frá Sandeyri 11 ára gömul. Guðmundur
Helgi Jósefsson f. 1872, sem fórst við
Bjarnarnúpinn, var áður giftur Ragnhildi
Jakobsdóttur f. á Tirðilmýri 1871 d. 1900,
hún var systir Kolbeins í Unaðsdal og
Rakelar ljósmóður á Berjadalsá. Þau áttu
tvo syni. Sigurður Jósefs Guðmundsson
kvæntist Ingimundu Tryggveyju Bjarna-
dóttur á Leiti, þeirra afkomendur eru
margir. Móðir mín vissi af Sumarliða
Brandssyni og að hann var vinsæll á Snæ-
fjallaströndinni. Var ég látinn heita eftir
honum öðru nafni mínu.
Jón Kristjánsson fæddist 22. september
1890 í Neðri-Miðvík. Foreldrar hans voru
Kristján Jónsson og Kristín Sigurð-
ardóttir, en Jón var alinn upp hjá móð-
ursystur sinni Guðrúnu Sigurðardóttur í
Þverdal og Borgari Jónssyni yfirsetu-
manni. Jón kvæntist 5. nóvember 1927
Þorbjörgu Valdimarsdóttur Þorvarð-
arsonar í Hnífsdal. Þau eignuðust fjögur
börn. Jón andaðist 1972. Í minning-
argrein í Morgunblaðinu 29. nóvember er
sagt um Jón Kristjánsson: Hann var stór-
tækur athafnamaður sem ekki kunni að
hlífa sér.
Rakleiðis út með Núpnum
Jón Kristjánsson segir frá leitinni að líki
Sumarliða Brandssonar daginn eftir slys-
ið og var einn af átján leitarmönnum.
Þrettán menn fóru í Súrnadal en Guð-
mundur H. Jósefsson taldi sig vita hvar
Sumarliði hefði fallið fram af Núpnum
eftir lýsingu Jóns á staðháttum uppi á
fjallinu. Guðmundur fór því rakleiðis út
með Núpnum og með honum eftirtaldir
menn: Bjarni Halldór Bjarnason (29 ára)
Leiti, Halldór Marías Ólafsson (26 ára)
Berjadalsá, Gísli Jón Gíslason (19 ára)
Berurjóðri og Pétur Pétursson (28 ára) frá
Hafnardal, en hann var bróðir Ólafs Pét-
urssonar bónda á Smæfjöllum. Þegar lík
Sumarliða fannst var Gísli Jón sendur til
að láta mennina í Súrnadal vita. Þegar
nokkrir leitarmannanna komu frá
Súrnadal hafði snjóflóð sópað mönn-
unum fjórum á sjó út, eins og Jón segir
frá. Halldór Ólafsson hafði lært að synda í
Reykjanesi og gat kraflað sig í land úr
krapinu, staulaðist hann af stað og mætti
fljótt leitarmönnum. Krapið lónaði fljótt
út með landinu og þrír menn voru horfn-
ir. Þennan dag var kuldagjóla með þrett-
án stiga frosti svo föt Halldórs frusu yst
klæða en góð ullarföt munu hafa bjargað
lífi hans. Leitarmenn þurftu að leiða
Halldór en munu hafa verið með sleða og
gátu dregið hann þegar gangurinn var
erfiður. Næstu daga var hríðarveður og
ekki fært til leitar.
Bræðurnir Halldór og Þorgeir Ólafs-
synir áttu heima á grasbýli við Berjadals-
ána í landi Sandeyrar. Þeir reru saman á
árabáti og trillu eftir að þeir fluttu til Ísa-
fjarðar 1926, en þeir áttu lengi heima þar
með fjölskyldum sínum.
Bjarni Guðmundsson, kallaður Lón-
seyrar-Bjarni, átti lengi heima á Ísafirði
en síðustu árin búsettur í Hveragerði.
Þegar Bjarni var tólf ára veiktist hann af
berklum í mjaðmarlið og lá í fjögur ár
rúmfastur heima á Lónseyri. Sár opnaðist
og lærleggshnúta gekk út úr sárinu. Með
góðri umönnun Sigríðar Jensdóttur móð-
ur Bjarna fór sárið að gróa. Sigvaldi
Kaldalóns læknir mældi fótinn átta senti-
metrum styttri en þann heilbrigða. Bjarni
fór fljótt að heiman, til vinnu, eftir veik-
indin. Hann var fyrst við sjóróðra hjá Jóni
E. Ólafssyni í Bæjum, en ráðinn vinnu-
maður að Sandeyri 1920 og reri um
haustið á fimm manna fari. Rósinkar
Kolbeinsson var formaður og bjó þá í
gamla bænum á Sandeyri, en fór að búa á
Snæfjöllum árið eftir. Þann 22. desember
kom flutningaskipið Elí til að sækja salt-
fisk. Guðmundur Jónsson á Berjadalsá sá
um innkaup á fiski fyrir Hinar sameinuðu
íslensku verslanir, sem höfðu tekið við
eignum Ásgeirsverslunar á Ísafirði. Flest-
ir karlmenn á næstu bæjum fóru að vinna
við útskipun hjá Guðmundi. Um kvöldið
þegar vinnu var að ljúka komu Hafliði
Gunnarsson í Berurjóðri og Samúel Jóns-
son á Snæfjöllum og sögðust hafa fundið
lík Guðmundar Jósefssonar og Péturs
Péturssonar.
Líkunum varð að ná
Bjarni segir svo frá í bók sinni:
„Þótt menn væru þreyttir eftir erfiðan
dag, voru allir sammála um það, að lík-
unum yrði að ná, og það strax því að nú
var því nær alveg brimlaust við strönd-
ina.
Sett var niður fimm manna far, sem
þeir áttu Halldór og Þorgeir Ólafssynir,
var báturinn mannaður átta ungum
mönnum og vildu þeir allir að Halldór
kæmi með til leiðsagnar. Ég var einn í
þessum hópi. Nú var róið rösklega út-
undir Núp. Þegar þangað kom sagði Hall-
dór til um það hvernig verkum skyldi
haga. Hann sjálfur, Rósinkar og ég urðum
eftir í bátnum en fimm fóru í land. Einn
þeirra átti að hafa hönd á fangalínu báts-
ins, en hinir fjórir að sækja líkin. Áttu
þeir að vera tilbúnir að láta þau í bátinn,
þegar formaðurinn kallaði lag.
Bjart var af tungli, en dimmur skuggi
undir Núpnum, fór um mig hrollkenndur
beigur, þegar mönnunum var hleypt í
land og þeir hurfu inn í skuggann.
Skömmu seinna kölluðu þeir til okkar
og kváðust aðeins geta tekið annað líkið í
einu, rerum við að landi til að ná því og
svo strax fram aftur og biðum eftir næsta
lagi.
Þá kalla þeir til okkar og segja að lag sé
við klappirnar rétt örlítið utar en þar sem
við vorum.
Ég reri á tvær árar í hálsi, Rósinkar sat
á miðþóftu, hamlaði upp en reri fram, og
Halldór stýrði.
Þegar við erum rétt að koma upp að
klöppunum er kallað úr landi – ólag –
ólag.
Við rerum óðar frá, en eftir fá áratog
reis bára og braut yfir bátinn það kraft-
mikil, að hún keyrði mig fram í barka, ég
hélt þó báðum árunum. Rósinkar kings-
aði áfram ofan á mig en Halldór lá fram á
öftustu þóftuna.
Þegar við gátum risið upp aftur var
báturinn hálffullur af sjó. Halldór segir:
„Við skulum reyna að lenda í drottins
nafni.“ „Nei, fram, fram,“ segir Rósin-
kar. Ég hamlaði með honum og þá rís
önnur bára, sem brýtur fram á miðskip.
„Fram, fram,“ kallar Rósinkar og
ennþá brjóta tvær bárur, sú fyrri aðeins
yfir skutinn, en hin síðasta, fjórða báran,
vætlaði um borðstokkinn og vorum við
þá komnir fram úr brotinu.
Nú var tekið til við að ausa, Rósinkar
tvíhenti stóra trogið en Halldór einhenti
annað minna. Mig létu þeir andæfa með-
fram landinu, og kalla svo til mannanna í
landi, að þeir verði að bera líkið inn í
Súrnadal. En þar var ekki hægt um vik,
fjaran var bæði stórgrýtt og klökug. Ég
damla á tvær árarnar inn með fjörunni,
en þeir ausa bátinn. Stóð það á jöfnu, að
þegar því er lokið, eru landmennirnir
komnir með líkið þangað í fjöruna, sem
hægt er að lenda og taka það í bátinn, svo
var róið heim að Sandeyri. Þar var lík-
unum veittur umbúnaður og þau kistu-
lögð. Jarðarförin fór svo fram eftir ára-
mótin, jarðsett var í Dal.
Það var dapurt yfir ströndinni fyrst
eftir þessar skelfilegu slysfarir. Þetta
voru vinsælir ágætis menn. Sumarliði,
Pétur og Guðmundur Jóefsson roskinn og
orðinn einhleypur eins og hinir voru.
Bjarni Halldór var einkasonur Bjarna
Jónssonar og Þórdísar Arnórsdóttur á
Snæfjallaleiti, var hann aðalstyrkur
þeirra í lífsins önn. Jóna, systir Bjarna,
var kona Alexanders á Dynjanda, en
Ingimunda systir þeirra var ennþá í for-
eldrahúsum, og reyndist foreldrum sín-
um nú frábærlega góð og umhyggjusöm,
hún giftist seinna Sigurði syni Guð-
mundar Jósefssonar.“
Engilbert S. Ingvarsson frá Tirðilmýri hefur
skrifað þessar bækur:
 Undir Snjáfjöllum – þættir um búsetu og
mannlíf á Snæfjallaströnd.
Útg. Snjáfjallasetur 2007.
 Híbýli og húsbændur á Snæfjallaströnd
1930-1940. Útg. Snjáfjallasetur 2009.
 Þegar rauði bærinn féll – minningabrot frá
Ísafjarðarárum 1944-1953.
Útg. Sögumiðlun ehf. 2010.
Ljósmynd/Mats Wibe Lund
Sandeyri, hús byggt 1910 sem stendur enn.