SunnudagsMogginn - 14.08.2011, Blaðsíða 4

4 14. ágúst 2011
Í tíð Saddams Hussein voru vinsælustu stjórn-
unartækin í Írak pyntingar, morð, nauðganir, mann-
rán, nauðungaflutningar, launmorð, efnavopna-
árásir gegn saklausum borgurum og eyðing vot-
lendis og uppskeru á svæðum þarsem pólitískir
andstæðingar nutu stuðnings. Frægastar eru lík-
lega efnavopnaárásir sem stundaðar voru gegn
saklausum borgurum á árunum 1986-1989, en á
þeim tíma eyddi Saddam um 4500 þorpum og bæj-
um með manni og mús. Í það minnsta 100–
200.000 kúrdar og 60–120.000 sjítar voru drepnir
í þessum árásum. Aðrar óháðar tölur sýna að á
bilinu 1–2 milljónir borgara hafi fallið í þessum árás-
um.
Á þessum tíma varð Abu Ghraib-fangelsið alræmt
í Írak. Í fangelsinu var sérdeild fyrir fangaverði sem
sáu um að nauðga föngunum, önnur um annarskon-
ar pyntingar og enn önnur sem sá um drepa þá.
Sú eðlilega krafa var gerð til Bandaríkjamanna
að siðferðisstigið í fangelsunum yrði það sama og
menn þekkja á Vesturlöndunum; því var það áfall
þegar fólk komst að því að um tíma hafði siðferð-
isstigið ekki verið hækkað um margar hæðir frá því
ógnarstjórn Saddams var við völd.
Illræmda fangelsið
Líklegast hefur
ekkert jafn slæmt
komið fyrir íraka
og valdataka
Saddams Hussein
síðan í innrás
Mongóla á 13. öld.
B
orgin Abu Ghraib, rétt vestan við Bagdad,
er líklega frægust fyrir fangelsi sitt. Borg-
in er í alfaraleið, en þjóðvegurinn sem
liggur til Jórdaníu liggur í gegnum hana
auk þess sem flugvöllur Bagdad er mjög nálægt. En
fangelsi borgarinnar varð illræmt á valdatíma
Saddam Hussein. Á valdatíma Saddam voru póli-
tískir andstæðingar hans settir í þetta fangelsi og
þeir pyntaðir, þeim nauðgað og þeir teknir af lífi í
þúsundatali.
Fangelsið hefur samt áreiðanlega fest sig í sessi í
sögunni fyrir annað en það. Því árið 2004 urðu
bandarískir fangaverðir í Abu Ghraib uppvísir að
því að hafa niðurlægt og pyntað íraska fanga þar og
jafnvel er talið að í einhverjum tilfellum hafi
nauðgun átt sér stað þótt það hafi ekki verið sann-
að. Fangelsisstjórinn og sá sem var talinn hafa haft
forystu í þessu framferði fangavarðanna, Charles
Graner, var í vikunni látinn laus úr fangelsi í
Bandaríkjunum eftir að hafa setið inni í sex og hálft
ár fyrir glæpi sína. Atferli fangavarðanna komst
upp á sínum tíma þegar Graner sjálfur afhenti fyrir
slysni disk með ljósmyndum af athæfinu til banda-
rísks ofursta sem var þar í eftirliti.
Það var almenningi á Vesturlöndum mikið áfall
að fangaverðir frá Bandaríkjunum gætu hegðað sér
með þeim hætti að þeir væru farnir að nálgast
hegðun íraskrar yfirstjórnar í tíð Saddam Husseins.
Flestar ljósmyndirnar voru gerðar opinberar, þó
ekki allar. Þar mátti sjá bandaríska fangaverði af-
klæða fanga sína, hlæja að nekt þeirra, stafla þeim
saman nöktum og setja hundaól um háls þeirra og
draga þá eftir gólfinu. Ómennskan virtist á stund-
um hafa verið algjör í fangelsinu. Einna verstar
voru myndir af herlögreglumanninum Lynndie
England, rétt rúmlegra tvítugri, lágvaxinni, banda-
rískri stúlku sem var að hlæja og niðurlægja fang-
ana. England, sem var á þeim tíma kærasta Graner,
fékk þriggja ára dóm fyrir þátt sinn í glæpnum.
Í vörn sinni fullyrti Charles
Graner að hann hefði verið að
brjóta niður fangana að fyr-
irmælum fulltrúa CIA, svo
þeir yrðu samvinnuþýðari við
yfirheyrslur. Slíkt var aldrei
sannað en fullyrðingar hans
skildu eftir óþægilegan efa í
huga almennings. Þannig að
ásakanir um að eitthvað svip-
að hafi gerst í öðrum fang-
elsum á sama tíma er ekki hægt
að útiloka.
Þegar upp komst um glæpina árið 2004 var yf-
irstjórn fangelsisins öll látin fara og ný stjórn sett
yfir það. Sautján manns tóku pokann sinn og sex af
þeim voru sóttir til saka fyrir herdómstól. Ellefu
hermenn voru dæmdir fyrir brot sín. Af þeim fékk
Charles Graner þyngsta dóminn, tíu ár, en honum
var sleppt núna í vikunni eftir að hafa setið sex og
hálft ár inni en hann verður undir eftirliti til ársins
2014.
Miklu fleiri en þessir ellefu fengu stöðulækkun
innan hersins og annarskonar refsingar. Þeirra á
meðal var herforinginn Janis Karpinski sem var
lækkuð í tign ofursta þar sem hún hefði verið yfir
öllum sveitum herlögreglunnar sem sá um öll
fangelsi í Írak á þessum tíma og bar því ábyrgð þótt
hún hefði varla stigið fæti inn í Abu Ghraib fang-
elsið.
Abu Ghraib hneykslið skók heiminn á sínum
tíma og gróf verulega undan trúverðugleika
bandaríska hersins. Þegar upp um glæpina komst
fór reiðialda um allan múslimaheiminn. Von-
brigða- og reiðibylgja fór líka um Vesturlönd þar
sem almenningur gerir þá kröfu að í engum til-
fellum falli hermenn þeirra niður í siðferðilega lág-
kúru sem jafnast á við það sem þykir sjálfsagt í ein-
ræðisríkjum manna á borð við Saddam Hussein.
Foringja Abu
Ghraib fangelsis-
ins sleppt lausum
Abu Ghraib hneykslið var
eitt versta áfallið í Írak
Graner er hér stoltur yfir pyntingum sínum, sýnir þumalinn einsog hann
sé nýbúinn að afreka eitthvað. Hann níddist á íröskum föngum.
Charles Graner
Vikuspegill
Börkur Gunnarsson borkur@mbl.is
Það er lofsvert fyrir Banda-
ríkjaher að bæði skuli málið
hafa komist upp innan hans
og ekki verið þaggað niður og
hitt að myndirnar skuli hafa
verið birtar. En það er trufl-
andi að ekki skuli þær allar
hafa verið birtar. Nógu ógeðs-
legar eru þær sem herinn gaf
leyfi til birtingar og það er jafn-
vel verra að þurfa að ímynda
sér hvað gæti verið ógeðs-
legra.
Birting
myndanna
22%afsláttur
Verð áður 898 kr. kg
Grísasíður, pörusteik
698kr.kg
FRÁBÆ
RT
VERÐ
fyrst og fremst ódýrt