Morgunblaðið - 19.05.2010, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ráðherrar úrröðumVinstri
grænna hafa lýst
sorgum sínum og
hneykslan yfir því
að Íslandsbanki
skuli hafa í nafni Geysis Green
selt íslenskt orkufyrirtæki til
útlendinga. Þeir menn höfðu
svindlað sér inn á það svið í
gegnum gervifyrirtæki í Sví-
þjóð og eru uppi miklar efa-
semdir um lögmæti þess gern-
ings.
Um það hefur verið bærileg
sátt í þjóðfélaginu að orkufyr-
irtæki landsins skuli vera í ís-
lenskri eigu. Reyndar var það
fjármálaráðherrann, formaður
Vinstri grænna, sem kom Ís-
landsbanka í hendurnar á ein-
hverjum sem ekki hefur verið
hægt að upplýsa hverjir séu.
Eigandi bankans gengur undir
samheitinu „kröfuhafarnir“.
Grunur leikur á að sá eigandi
sé að stærstum hluta erlend-
ur. Því skyldi slíkur eigandi
hafa nokkuð á móti því að af-
henda útlendingum orku-
framleiðsluna á Reykjanesi til
að ráðskast með í áratugi? Nú
skal ekki fullyrt að hann
(kröfuhafarnir) hafi nokkuð
komið að málinu, því eiganda-
hlutverkið er enn svífandi í
lausu lofti í þeim banka. Því
var spáð á þessum vettvangi í
gær að lítið myndi
sjást til hinna
hneyksluðu og
sorgbitnu ráð-
herra og þing-
manna Vinstri
grænna þegar að
ákvörðunum kæmi. En viður-
kenna ber að ímyndunaraflið
náði ekki að draga upp þá úr-
lausn sem kynnt var að lokn-
um löngum ríkisstjórnarfundi
um málið í gær.
Það hefur stundum verið
vitnað til fjallsins sem tók jóð-
sótt en fæddi aðeins litla mús.
Seint myndi núverandi ríkis-
stjórn verða líkt við fjall. Nær
væru þústir eða kögunarhóll
eða annað það sem rislítið er.
En það væri argasti dónaskap-
ur við allan músastofninn að
líkja óværunni sem frá ríkis-
stjórninni kom eftir hennar
jóðsótt við mýs. Hún hefur
sem sagt ákveðið að óska eftir
viðræðum við hið erlenda félag
um að einokunarréttur þess á
Reykjanesi verði ekki bundinn
við 65 ár, heldur eitthvað
skemmri tíma.
Helsta afsökun fjármála-
ráðherrans fyrir úrræða- og
aðgerðaleysinu hefur verið að
ríkisstjórninni hafi verið neit-
að um frest til að fara yfir mál-
ið. Íslandsbanki hefur ekki
svarað þeirri ásökun. Það er
nauðsynlegt að hann geri það.
Sorgartal og
hneykslunarstunur
ráðherra reyndust
leikaraskapur}
Sýndarskapur
Óli BjörnKárason,þingmaður
Sjálfstæðisflokks-
ins, var meðal
þeirra þingmanna
sem í gær ræddu
störf þingsins. Greinilegt er að
þingmönnum þótti mikil þörf á
slíkri umræðu, enda hafa störf
þingsins síðustu mánuði verið
einstaklegra ómarkviss og
hafa engu skilað almenningi í
landinu.
Í gær var síðasti dagur fyrir
þinghlé vegna sveitarstjórnar-
kosninga, sem hefur líklega
orðið til þess að vekja þing-
menn til umhugsunar um hve
hægt hefur gengið. Óli Björn
Kárason vakti til að mynda at-
hygli á því að á sama tíma og
heimili og fyrirtæki í landinu
glíma við gríðarleg vandamál
kemur ríkisstjórnin ekki fram
með neinar lausnir. Það sem
verra er þá hefur ríkisstjórnin
beinlínis látið stöðva af-
greiðslu tiltekinna mála í
nefndum þingsins.
Óli Björn nefndi tvö þessara
mála, annars vegar svokallað
lyklafrumvarp og hins vegar
frumvarp um fyrningarfrest.
Lilja Mósesdóttir, þingmaður
VG, er fyrsti flutn-
ingsmaður lykla-
frumvarpsins, eða
frumvarps um
breytingu á lögum
um samningsveð,
en það gerir ráð
fyrir að sá sem veiti fasteigna-
veðlán geti ekki gengið að öðr-
um eignum lántaka en fast-
eigninni. Hugmyndin með
þessu er sú að losa þá sem búa
í yfirskuldsettum húsum und-
an því að vera nánast í skulda-
fangelsi. Í máli Óla Björns
kom fram að frumvarpið hefði
verið að velkjast í þinginu í sjö
mánuði án þess að það hefði
fengið efnislega umræðu í
þingsal.
Nú kann vel að vera, eins og
Óli Björn benti á, að frum-
varpið þarfnist einhverra
breytinga, en óneitanlega sýn-
ir frumvarpið viðleitni af hálfu
þeirra þingmanna sem það
leggja fram til að taka á vanda
yfirskuldsettra heimila.
Frumvarpið fær hins vegar
ekki þinglega meðferð því að
það strandar á öðrum og
óleysanlegum vanda. Það
strandar á vilja- og getuleysi
ríkisstjórnarinnar til að koma
heimilunum til hjálpar.
Ríkisstjórnin kemur
í veg fyrir að hags-
munamál heim-
ilanna fáist rædd}
Störf þingsins
F
rjálshyggjumenn, alvöru frjáls-
hyggjumenn, tala þessa dagana
talsvert mikið um slæmsku rík-
isábyrgðar á starfsemi banka.
Þeir hafa nokkuð til síns máls.
Enginn skilur í raun hvers vegna handónýtum
stofnunum, sem hefur verið kafsiglt út um all-
an heim með herfilegri stjórnun og að því er
virðist lögbrotum er sífellt verið að bjarga,
með ærnum tilkostnaði og skuldsetningu
skattborgara, til þess eins að sama leiknum
megi halda áfram. Eins virðist það rökrétt að
bankastjórar taki meiri áhættu með fé ann-
arra, ef þeir búast sífellt við því að ríkið hlaupi
undir bagga þegar illa fer.
Frjálshyggjumenn, alvöru frjálshyggju-
menn, vilja þessa dagana ekki bara bjarga
kerfinu sem hrundi. Þeir vilja breyta kerfinu.
Gerbylta því. Það er ágætt hjá þeim.
Þetta er samt öðruvísi málflutningur en ég man eftir að
hafa heyrt fram til þessa. Ég minnist þess reyndar ekki
að hin banvæna blanda frelsis og ríkisábyrgðar, sem nú er
fersk í minni Íslendinga vegna bankahrunsins og ekki síst
Icesave-málsins, hafi verið mikið áhyggjuefni í góðærinu.
Að minnsta kosti ekki svo að menn hefðu mikla tjáning-
arþörf um hana á opinberum vettvangi.
Ætli málflutningur úr frjálshyggjuátt hafi ekki frekar
verið þannig að bent var á ýmis tækifæri til þess að af-
nema reglur, þegar þau komu í ljós. Afnema eina reglu
hér og eina þar. Jafnvel heila reglugerð. Fagna því þegar
skilyrði voru rýmkuð hér eða þar, eða op-
inbert eftirlit minnkað. Á heildina litið var
m.ö.o. talað fyrir frelsisvæðingunni í smá-
skrefum. Því var fagnað þegar reglur voru af-
numdar eða þær rýmkaðar. Því var fagnað
þegar ríkisstofnanir voru einkavæddar. Flest
ef ekki öll skref í átt til frelsis voru af hinu
góða og þeim var tekið fegins hendi. Frjáls-
hyggjumenn voru talsmenn þess frelsis sem
nú hefur verið misnotað í skjóli ríkisábyrgðar.
Kannski var það ekki skrýtið. Frjáls-
hyggjumenn eru yfirleitt framsækið fólk. Þeir
eyða ekki heilu vinnudögunum í að bera við-
arolíu á skrifborðið sitt, inni í einhverri rík-
isstofnun. Þeir eru úti á akrinum að plægja, sá
og vökva. Þeir fiska sem róa. Sveltur sitjandi
kráka en fljúgandi fær. Allur sá djass. Ef til
vill voru þeir bara uppteknir við að taka þátt í
einkaframtakinu sem þeir trúðu á.
En nú getur slík nálgun ekki gengið lengur. Ekki eftir
hrun. Í það minnsta ekki fyrir alvöru frjálshyggjumenn.
Þeir þurfa að láta af fögnuði sínum yfir öllum smáskref-
unum sem verða tekin í átt til frelsis, á næstu árum og
áratugum. Fordæma þau, ef þau byggjast ekki á réttum
forsendum. Opinbera sig sem byltingarsinna sem vilja allt
eða ekkert. Og um leið dæma sjálfa sig út á jaðar umræð-
unnar, til eilífrar baráttu gegn eigin hugmyndum, þegar
hægrikratar þessa lands halda hálfkákinu áfram á for-
sendum sem alvöru frjálshyggjumenn sætta sig ekki við.
onundur@mbl.is
Önundur Páll
Ragnarsson
Pistill
Byltingin lifi!
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Nemendur ljúki 60%
fulls náms til að fá lán
FRÉTTASKÝRING
Hlynur Orri Stefánsson
hlynurorri@mbl.is
H
ugmyndir um breyttar
útlánareglur Lánasjóðs
íslenskra námsmanna
(LÍN) mælast misjafn-
lega fyrir. Stúdentar
segja breytinguna, sem myndi þýða að
nemendur þurfa að ljúka fleiri ein-
ingum á ári til að fá námslán en nú er
krafist, koma illa við þá sem fara hæg-
ar yfir. Á móti benda stjórnendur
sjóðsins á að fyrir þá sem stunda fullt
nám, sem sé sá hópur sem sjóðurinn
eigi fyrst og fremst að styðja við, er
ekki í reynd um skerðingu að ræða.
Samkvæmt núverandi úthlut-
unarreglum þarf nemandi að ljúka 20
ECTS einingum á skólaári, sem er
þriðjungur af fullu námi, til að fá náms-
lán. Ljúki hann til að mynda 10 ein-
ingum hvora önnina fær hann námslán
fyrir þeim einingum að vori. Ef nem-
andinn hins vegar lýkur t.d. 20 ein-
ingum á haustönn – þ.e. 67% af fullri
önn – er lán fyrir þeim einingum greitt
út strax að önninni lokinni.
Líst illa á hugmyndina
Innan stjórnar LÍN hefur undan-
farið verið rætt um að breyta regl-
unum á þá vegu, að nemandi þurfi að
ljúka 18 einingum á önn – eða 60% af
fullu námi – til að fá námslán. Gert er
ráð fyrir að ekki verði hægt að flytja
einingar á milli anna, eins og hægt er
samkvæmt núgildandi reglum. Að
sögn Auðar Lilju Erlingsdóttur, vara-
formanns stjórnar LÍN, er breytingin
hugsuð til að mæta hagræðingarkröfu
á sjóðinn.
Gabriella Unnur Kristjánsdóttir,
hagsmuna- og lánasjóðsfulltrúi stúd-
entaráðs Háskóla Íslands, gagnrýnir
tillöguna sem hún segir koma harðast
niður á þeim sem veikast standa.
Bendir hún á að margir eigi erfitt með
að stunda fullt nám, t.d. þeir sem eru
með ung börn á framfæri.
„Einnig er mikilvægt að hafa í
huga að ekki er um að ræða styrk,
heldur lán fyrir framfærslu sem nem-
endur greiða til baka með vöxtum.
Okkur hjá stúdentaráði finnst mik-
ilvægt að nemendur fái svigrúm til að
haga námi sínu eins og þeim hentar,“
segir Gabríella.
Úthlutunarreglurnar voru rýmk-
aðar talsvert árið 2008 þegar nýtt ein-
ingakerfi var tekið í notkun við há-
skólana. Fram að þeim tíma þurfti
nemandi að ljúka 75% af fullu námi á
önn til að fá námslán. Þó var hægt að
fá greitt út lán fyrir báðum önnum að
vori ef nemandi til að mynda lauk
70% námi á haustönn en 80% á vor-
önn.
Engin skerðing fyrir flesta
Guðrún Ragnarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri LÍN, bendir á að fyrir
þá nemendur sem eru í fullu námi fel-
ist alls engin skerðing í hinum nýju
hugmyndum. Flestir byrji í námi að
hausti, og þurfi að ljúka 20 einingum
þá önnina til að fá námslán greitt út
að henni lokinni, en fá ekki lán aftur
fyrr en þeir hafa lokið 20 einingum til
viðbótar.
„Sem fyrir flesta þýðir að þeir
þurfa að skila 20 einingum á önn til að
fá lán. Því er í raun verið að fara úr
kröfum um að nemendur ljúki 67% af
fullri önn til að fá námslán í kröfur
um að þeir ljúki 60%.
Einhverjir hafa auðvitað verið
að taka einn og einn kúrs og fyrir þá
hefði breytingin skerðingu í för með
sér. En við lítum svo á að þegar
þrengir að skipti mestu máli að
styðja við þá námsmenn sem eru í
fullu námi,“ segir Guðrún.
Þá munu sömu undanþáguheim-
ildir gilda áfram, segir hún, en þeir
sem t.d. eru lesblindir, veikjast eða
verða barnshafandi fá undanþágu frá
þeim fjölda eininga sem ljúka þarf til
að fá námslán.
Morgunblaðið/Ernir
Hvati Framkvæmdastjóri LÍN vonast til að auka skilvirkni með því að
hvetja nemendur til að ljúka fleiri einingum á hverri önn.
20
einingum þarf í dag að ljúka
á ári til að fá námslán
18
einingum þarf að ljúka
á önn skv. hugmyndunum
400
milljóna króna hagræðingar-
krafa er á sjóðnum
„Það er auðvitað mjög erfitt að
mæta aðhaldskröfum á svona
tímum,“ segir Katrín Jak-
obsdóttir menntamálaráðherra.
Hún segist þó vilja bíða með að
tjá sig um hugmynd að breytt-
um úthlutunarreglum þar til
stjórn LÍN hefur kynnt hana.
Um 400 milljóna króna hag-
ræðingarkrafa er á sjóðnum á
næsta ári. Útjöld sjóðsins verða
16,5 milljarðar það árið og er
helmingur fjármagnaður með
fjárlögum en restin með end-
urgreiddum lánum.
Mjög erfitt að
skera niður
LÍN ÞARF AÐ HAGRÆÐA
Morgunblaðið/Ernir
Skera á niður hjá LÍN eins og víðar.
‹ BREYTTAR REGLUR ›
»