Fréttablaðið - 29.10.2011, Blaðsíða 30

29. október 2011 LAUGARDAGUR30
Þ
ar sem þær sitja og stinga saman
nefjum á meðan ljósmyndarinn
smellir af þeim myndum skil-
ur maður vel að þær Margrét
Helga Jóhannsdóttir og Vigdís
Hrefna Pálsdóttir hafi í tvígang
verið fengnar til að túlka sömu manneskjuna.
Þær gætu verið náskyldar.
„Já, okkur finnst við dálítið líkar,“ segir
Vigdís Hrefna. Margrét Helga kinkar kolli
til samþykkis og bætir við: „Ég hef stundum
verið spurð að því hvort Vigdís sé dóttir mín.
Það eru sennilega kattaraugun og kinnbeinin
sem við höfum báðar. Ég er bara búin að fylla
dálítið vel upp í mínar kinnar!“
Þær eru ekki einungis áþekkar heldur
bera þær sig á einhvern hátt á líkan máta. Er
kannski skýringin á því að þær eru komnar
djúpt á kaf í sameiginlegan karakter sinn,
hina eistnesku Aliide, aðalpersónuna í leik-
verkinu Hreinsun?
Vigdís: „Stebbi [Stefán Jónsson leikstjóri]
vinnur mikla forvinnu og stillir leikhópinn vel
saman. Við höfum samt ekki unnið karakter-
inn saman að öðru leyti, en ég fylgist auðvitað
vel með Margréti í hennar senum …“
Margrét: … og ég með Vigdísi. En það er
auðvitað talsverður aldursmunur á okkur í
verkinu og fólk breytist með aldrinum. Þegar
Vigdís er á sviðinu er persónan mín að upplifa
sínar minningar.“
Vigdís: „En konan sem hún leikur er ekki
konan sem ég leik, í rauninni. Það sem kemur
fyrir mig gerir mig að þeirri manneskju sem
Margrét leikur.“
Margrét: „Já, hún er brennd af sínu lífi.“
Að standa með sínum karakter
Leikritið hefst stuttu eftir að Eistland öðl-
ast sjálfstæði á tíunda áratug liðinnar aldar.
Gömul kona, Aliide, finnur unga ókunna
stúlku í garðinum sínum, illa til reika og á
flótta. Koma stúlkunnar neyðir Aliide til
að horfast í augu við skelfilega hluti úr for-
tíð sinni, frá þeim tíma þegar kommúnistar
hertóku landið. Þetta verk er ekkert léttmeti!
Hvernig setur maður sig í spor persónu eins
og Aliide?
Margrét: „Í fyrsta lagi verður maður allt-
af að standa með sínum karakter. Réttlæta
gerðir hans og skilja hann.“
Vigdís: „Einmitt, því allir hafa einhverjar
forsendur fyrir gjörðum sínum, líka þeir sem
gera slæma hluti.“
Margrét: „Það er svo auðvelt að dæma fólk.
En hvað er þetta fólk búið að lifa við? Hvern-
ig væri maður ef maður hefði verið í þessum
sömu aðstæðum árum og áratugum saman?“
Vigdís: „Það finnst mér snilldin við þetta
verk. Um leið og Aliide gerir ófyrirgefanlega
hluti finnur maður til samkenndar með henni
og skilnings. Hún er í vonlausri aðstöðu.
Verkið tekur líka á því hvernig kúgun og
þöggun, burtséð frá stríðinu, eitra samfé-
lagið. Það er nokkuð sem við getum lært af
í dag. Það er nauðsynlegt að ræða fortíðina
til að geta haldið áfram. Hún hverfur ekkert
með því að sópa henni undir teppi. Þá gerum
við bara sömu mistökin aftur.“
Að nýta sér neyð annarra
Eistar hafa upplifað að vera undir hæl bæði
Þjóðverja og Rússa. Eftir að Rauði herinn
hvarf á brott þaðan kom annar skaðvaldur,
rússneska mafían, sem meðal annars hefur
auðgast af því að selja eistneskar stúlkur í
vændi. Sögur af slíkum stúlkum kynnti leik-
hópurinn sér, í undirbúningi fyrir hlutverk
sín.
Vigdís: „Þetta verk og öll rannsóknarvinn-
an hafði mikil áhrif á okkur.“
Margrét: „Þetta kemur okkur öllum við.
Það þýðir ekki að draga fyrir gluggann og
hækka í sjónvarpinu þegar óþægilegir hlut-
ir eru að gerast. Við erum meðsek, þótt við
séum ekki þátttakendur. Að sýna fálæti og
þykjast ekki sjá hluti fyrir framan þig, það
er í rauninni glæpur.“
Vigdís: „Ef þessi sýning getur orðið örlítið
lóð á vogarskálar þess að fólk hugsi sig tvisv-
ar um, þegar kemur að hugmyndum þess um
mansal og afleiðingar stríðs, þá verð ég glöð.
Mér hefur til dæmis fundist með ólíkindum
hvað hún er lífseig þessi mýta um glöðu mell-
una. Það er búið að taka vændi niður á eitt-
hvert kasjúalt plan. Það er bara eitthvað
fyndið grín að prófa að fá sér hóru. Þetta er
ekkert grín. Þú ert að nýta þér neyð annarrar
manneskju. Ef þú ert til í það, vertu þá með-
vitaður um það!“
Margrét: „Það á ekki að vera neitt sport að
kaupa sér aðgang að annarri manneskju.“
Erfitt hlutverk í Eldfjalli
Margrét Helga leikur eitt aðalhlutverkanna í
kvikmynd Rúnars Rúnarssonar, Eldfjalli. Þar
leikur hún eiginkonu aðalsögupersónunnar,
ellilífeyrisþegans Hannesar, sem er í mikilli
tilvistarkreppu. Vigdís leikur eiginkonuna
unga og sést á myndskeiðum og ljósmyndum
sem eiga að túlka endurminningar Hannesar
frá því þau hjónin voru ung og ástfangin.
Vigdís: „Kvikmyndaferill minn finnst mér
alltaf svolítið fyndinn. Ég lék Julie Christie
unga í kvikmynd eftir Sally Potter, þegar ég
var þriggja ára. Seinna var ég statisti fyrir
Juliu Stiles fyrir A Little Trip to Heaven. Svo
núna er ég á ljósmynd hjá Rúnari í
Eldfjalli!“ segir Vigdís og hlær dátt.
„Ég spyr bara, hvað kemur næst?!“
„Vigdís mín, góðir hlutir ger-
ast hægt!“ segir Margrét og talar
af reynslu. En þrátt fyrir áratugi
í bransanum er hlutverk hennar í
Eldfjalli eitt það erfiðasta sem hún
hefur glímt við á ferlinum. „Ég hef
alltaf brosað út í annað þegar ég hef
lesið viðtöl við leikara úti í heimi,
sem lifa sig svo inn í hlutverk sín
að þeir þurfa helst að fara í þerapíu
eftir myndir, þær hafi tekið svo á.
En þetta er í eina skiptið sem ég var
í smá tíma að jafna mig.“
Aðdáendur úr fjarska
Leiðir þeirra Vigdísar og Mar-
grétar hafa ekki legið saman áður
á leiksviðinu sjálfu, þar sem Margrét hefur
verið fastráðin hjá Leikfélagi Reykjavíkur og
leikið á fjölum Borgarleikhússins, á meðan
Vigdís hefur verið í Þjóðleikhúsinu. Þær hafa
þó fylgst með hvor annarri úr fjarska.
Vigdís: „Ég hef fylgst með Margréti með
aðdáun úr fjarlægð í langan tíma en við höfum
aldrei unnið saman áður. Ég man meira að
segja eftir því hvenær ég sá Möggu fyrst. Það
var í kvikmyndinni Kristnihaldi undir jökli,
þar sem hún lék á móti afa mínum, Baldvini
Halldórssyni. Það hefur verið mjög gefandi að
vinna með Margréti og læra af henni.“
Margrét: „Baldvin kenndi mér líka í Leik-
listarskóla Þjóðleikhússins og ég vann stund-
um undir hans leikstjórn líka. En ég man fyrst
eftir henni Vigdísi þegar hún byrjaði sem
sætavísa í Borgarleikhúsinu. Og svo man ég
næst eftir því hvað ég var heilluð að sjá hana
leika með Nemendaleikhúsinu. Ég man sér-
staklega eftir því að hún söng eins og engill.“
Lent á vitlausum flugvelli
Margrét hefur verið fastráðin hjá Leikfélagi
Reykjavíkur frá því árið 1972. Nú er fast-
ráðningin hins vegar runnin út þar sem Mar-
grét er komin yfir sjötugt. „Eins og útrunn-
in jógúrt og fæ að ráða mér sjálf,“ eins og
hún lýsir því sjálf með stríðnislegu brosi á
vör. Ef til vill er hún heppin að vera útrunn-
in, því það gerði henni kleift að taka að sér
hlutverkið í Þjóðleikhúsinu, þar
sem hún hefur ekki stigið á svið
í 40 ár. Það var því stór stund
á fimmtudagskvöldið þegar
Hreinsun var frumsýnd. „Fyrst
þegar ég kom aftur fannst mér
ég hafa lent á vitlausum flug-
velli. Flestallir sem ég vann
með eru horfnir, svo þetta var
skrýtið og svolítið erfitt. En
mér fór fljótt að líða vel,“ segir
Margrét. „Þjóðleikhúsið var
mín vöggustofa. Pabbi var að
vinna þarna, þarna fór ég fyrst
í leikhús tíu ára gömul og þarna
hófst minn leikferill.“
Margrét hefur ekki beinlín-
is lifað rólegu lífi ellilífeyris-
þegans þetta árið. Þvert á móti
hefur það verið eitt það við-
burðaríkasta á hennar ferli og hún hefur
slegið í gegn í hverju hlutverkinu á fætur
öðru – í leiksýningunum Fjölskyldunni og
Gauragangi og í sjónvarpsþáttunum Heims-
endi, auk Hreinsunar og Eldfjalls. „Já, þetta
er stundum svona, safnast allt saman á sama
tíma og ég kvarta ekki yfir því. En ætli það
fari ekki að koma að því að ég taki frí. Ég
náði nefnilega bara sex dögum í sumarfrí,“
segir Margrét. En höfum það á hreinu að hún
er að tala um frí – ekki að setjast í helgast
stein. Hún sér fyrir sér að halda áfram að
leika, svo lengi sem hlutverkin bjóðast. „Ég
ræð auðvitað engu um það, enda stjórna ég
hvorki leikhúsunum né kvikmyndunum. En
„stara út um gluggann líf“, það er ekki fyrir
mig.“
Við erum
meðsek, þótt
við séum
ekki þátt-
takendur.
Að standa með sínum karakter
Í annað sinn á þessu ári setja Margrét Helga Jóhannsdóttir og Vigdís Hrefna Pálsdóttir sig í fótspor sömu persónunnar, en þær
túlka hina eistnesku Aliide á mismunandi aldursskeiðum í leikverkinu Hreinsun. Leikkonurnar sögðu Hólmfríði Helgu Sigurðar-
dóttur meðal annars frá mikilvægi þess að reyna að skilja sinn karakter, sama hversu ljóta glæpi hann hafi gerst sekur um.
MARGRÉT HELGA Fannst hún hafa lent á vitlausum flugvelli þegar hún kom aftur í Þjóðleikhúsið eftir 40 ára
fjarveru en fór fljótt að kunna vel við sig aftur.
VIGDÍS HREFNA Vonast til þess að leikverkið Hreinsun verði lóð á vogarskálar þess að fólk láti sig málefni á
borð við mansal og afleiðingar stríðs varða. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
STÆRRI
Meira af Maryland
fyrir sama verð
ENN