Morgunblaðið - 18.08.2010, Side 16

K
unningi minn varð einu sinni fyrir
árás niðri í miðbæ síðla nætur
og skilaði sér illa leikinn heim
eftir viðkomu á slysadeildinni.
Hann man reyndar ekkert eftir
þessu sjálfur, en vitni segja að hann hafi verið
að ganga fram hjá skemmtistað, í átt að leigu-
bílaröðinni, þegar ráðist var aftan að honum,
hann laminn með flösku í höfuðið og svo
sparkað ítrekað í hann þar sem hann lá rænu-
laus í götunni. Árásarmaðurinn er ókunnur.
En kannski hafði árásarmaðurinn minnst
með þennan glæp að gera, því þannig vildi
nefnilega til að þessi kunningi minn var
drukkinn. Hann var að vísu búinn að segja
þetta gott og ætlaði að ná sér í leigubíl heim til
kærustunnar, en samt sem áður, hann var „út-
settur fyrir að lenda í einhverjum vandræð-
um“ og „ekki á ábyrgð neins nema viðkomandi“ að hafa
verið barinn. Hvað var hann líka að þvælast þetta einn,
drukkinn niðri í bæ? Hann mátti vita betur, ekki satt?
Óvíst er hvort þessi kunningi minn hefði haft það í sér
að kæra líkamsárásina ef það væri yfirlýst afstaða lög-
reglunnar að fórnarlömb ofbeldisglæpa ættu að „líta í
eigin barm“ og „reyna ekki að koma ábyrgðinni yfir á“
árásarmennina. Sem betur fer var ekki svo, hann leitaði
til lögreglu næsta dag og kærði glæpinn, án þess að finn-
ast hann þurfa að skammast sín fyrir að hafa verið
drukkinn eða óttast að hann yrði fyrst og fremst sjálfur
talinn ábyrgur fyrir því að ókunnugir menn réðust á
hann og beittu hann grófu ofbeldi. Yfirmaður
kynferðisbrotadeildar lögreglunnar á höfuð-
borgarsvæðinu lét á mánudag hafa eftir sér
óheppileg ummæli sem bentu til þess að við-
horfið til fórnarlamba ofbeldisglæpa væri
einmitt þetta. Lögregluembættið brást skjótt
við og á heiður skilinn fyrir það, en í kjölfarið
hafa vaknað upp gamlir draugar í umræðunni
um ábyrga og óábyrga hegðun kvenna gagn-
vart hugsanlegum ofbeldismönnum. Í þessari
orðræðu eru gerendurnir jafnan aukaatriði á
meðan kastljósinu er eingöngu beint að fórn-
arlömbunum og hvernig þeirra eigin hegðun
leiddi til þess að á þau var ráðist.
Sú almenna regla að hver beri ábyrgð á
sjálfum sér á ekki við þegar kemur að ofbeld-
isglæpum og fórnarlömbum þeirra. Við erum
flest sammála því að ofdrykkja sé óráðleg, en
við getum ekki samþykkt að með henni færist ábyrgðin
yfir á fórnarlambið, jafnvel þótt ástand þess geri ofbeld-
ismanninum með einhverjum hætti auðveldara fyrir að
ráðast á það. Sumar konur sem verða fyrir nauðgun eru
drukknar. Aðrar eru edrú. Sumar eru fáklæddar, marg-
ar eru fullklæddar. Sumar nauðganir gerast á skemmti-
stöðum, flestar í heimahúsum. Oft þekkja fórnarlömbin
árásarmanninn, stundum er hann ókunnugur. Svarið
felst því ekki í því að segja konum að hegða sér öðruvísi,
klæða sig með öðrum hætti eða vera annars staðar. Það
þarf að breyta háttalagi þess sem fremur glæpinn, ekki
þess sem verður fyrir honum. una@mbl.is
Una
Sighvatsdóttir
Pistill
Að útsetja sig fyrir ofbeldi
16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. ÁGÚST 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ríkissjón-varpiðsýndi eitt
sinn framhalds-
þættina „Já, ráð-
herra“ og síðar „Já,
forsætisráðherra“.
Breskt sjónvarps-
efni eins og það gerist best. Í
einum slíkum var fjallað um
„góðviljaða samfélagið“, sem
allir sannir nútímastjórn-
málamenn vilja tengja sínu
nafni. Rósin í hnappagati
breskra stjórnmála það sinnið
var hinn splunkunýi Sankti-
Játvarðarspítali, sem þá hafði
starfað í 15 mánuði. Athugun
sýndi að hreinlæti var þar með
besta móti, spítalinn stóðst
rekstraráætlanir betur en aðrir
spítalar og starfsandi á stofn-
uninni var miklu betri en á sam-
bærilegum stofnunum öðrum.
Þar voru þá 350 manns í stjórn-
unarstörfum auk 150 aðstoð-
armanna. Það hafði lengi verið
draumur heilbrigðisráðuneytis-
ins að komast af með færri
lækna og hjúkrunarfólk en al-
mennt gerðist og það hafði einn-
ig tekist á þessum spítala og var
því von að hann hefði fengið
æðstu verðlaun sem breska
stjórnsýslan veitti. Einstaka úr-
tölumanni fannst það aðeins
draga úr gildi þess augljósa ár-
angurs sem náðst hafði að eng-
inn sjúklingur hafði verið tek-
inn inn á spítalann þessa fyrstu
15 mánuði sem hann hafði starf-
að og það var ekki á starfs-
áætlun næstu missera.
Þessi þáttur kemur óneitan-
lega í hugann þegar
heyrist af sparnað-
arviðleitni Ríkis-
útvarpsins. Þar
hefur verið ákveðið
að fella niður hinn
best heppnaða inn-
lendra þátta,
Spaugstofuna, en sjálfsagt hafa
fáir dagskrárliðir aðrir halað
inn annað eins magn auglýsinga
og þátturinn sá. Á móti hefur
útvarpsstjórinn flutt áhorf-
endum og hlustendum þær
gleðifréttir að starfsmanna-
fjöldi innan húss verður sá sami
og áður. Miðað við þessar ráð-
stafanir og breytingar á dag-
skrá hlýtur að vera óhætt að
setja fram eins og eina tillögu.
Sjálfsagt hefur þegar verið
skoðað hvort hægt væri að
hætta útsendingum alveg og þá
auðvitað án þess að fjölga
starfsfólki að ráði vegna þeirra
breytinga. Því er hér önnur til-
laga: Gæti ekki verið vel til
fundið, að þegar eitthvað af hinu
endalausa norska sjónvarpsefni
hefur verið sýnt og endursýnt
nægilega oft, þá verði reglu-
bundið birt stillimynd af starfs-
mannahópnum, svo áhorfandinn
geti fullvissað sig um að þar hafi
ekki orðið nein breyting á? Lít-
ill vafi er á að slík birting myndi
fylla margan ríkri innri gleði,
svo hann myndi borga gjaldið,
sem hann heldur að enn heiti af-
notagjald, með enn meiri gleði
en áður. Þó að þar sé varla á
bætandi fá menn þó eitthvað til
að gleðja sig yfir í staðinn fyrir
Spaugstofuna sína.
Sparnaðaraðgerðir
Ríkisútvarpsins voru
reyndar á Játvarðar-
sjúkrahúsinu með
frábærum árangri}
Ríkisútvarpið sparar
Margur hefurreynslu af
opinberum kerfum,
sem lúta sínum eig-
in lögmálum og
virða ekki rétt
borgaranna eins og
er þó fyrsta skylda
þeirra. Þorsteinn
Sæmundsson skrifar nákvæma
og vel rökstudda grein um sam-
skipti sín við Bílastæðasjóð í
blaðið í gær. Hann segir rétti-
lega að sjálf sé saga hans lítil og
fjalli ekki um stórar fjárhæðir.
En hætt er við að dæmið snerti
marga og upphæðirnar verði
drjúgar þegar þær koma sam-
an. Bílastæðasjóður og lög-
mannsstofan sem nefnd er til
sögunnar hafa bersýnilega ekki
sín mál á hreinu. Látið er í veðri
vaka að andmælaréttur fólks sé
virtur af sjóðnum. En frásögn
Þorsteins sýnir að það er í
skötulíki, ef það nær því. Bæði
er það tæknilega óljóst og örð-
ugt að koma andmælum að og
reynist að auki vera í ólagi.
Þegar sá sem Bílastæðasjóður
rukkar lætur sig hafa að senda
andmælabréf með hefð-
bundnum hætti fær
hann bréf til baka
sem ber með sér að
ekki hefur verið lit-
ið á efni bréfsins.
Bílastæðasjóður
þykist hafa tekið til
rannsóknar efni
sem enginn ágrein-
ingur var gerður um í and-
mælabréfinu! Fróðlegt verður
að sjá hvernig þessi opinbera
stofnun gerir bragarbót á full-
komlega óframbærilegu kerfi
og hvort gefnar verði fram-
bærilegar skýringar á fram-
göngu starfsmanna sjóðsins.
Því miður er lítill vafi á að fjöldi
manna hefur gefist upp á að
leita réttar síns gagnvart sjóðn-
um, vegna þeirra erfiðleika,
sem lýst er í bréfi Þorsteins
Sæmundssonar. Sjóðurinn hef-
ur nefnilega beitt vopn. Í
hverju skrefi hans herðist á
þumalskrúfu innheimtunnar,
uns hún er komin úr öllu sam-
hengi við upphaflegt brot.
Sjálfsagt reyna margir að kom-
ast hjá að greiða stöðusektir.
En sú staðreynd hefur ekkert
með þetta dæmi að gera.
Opinberar stofnanir
beita afli og því
verður að gera
til þeirra kröfur
um frambærileg
vinnubrögð}
Lítil saga um stórt kerfi
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Íbúum fer fækkandi
eftir fjölgun í 121 ár
FRÉTTASKÝRING
Skúli Á. Sigurðsson
skulias@mbl.is
Í
búum á Íslandi fækkaði um
1.240 frá 1. júlí 2009 til sama
mánaðardags í ár. Þetta
kemur fram í tölum um mið-
ársmannfjölda frá Hagstofu
Íslands. Eru íbúar á landinu nú
318.006.
Nemur fækkunin 0,4% og er
þetta snarpasta fækkun sem orðið
hefur á íbúum hér síðan árið 1888 ef
frá er talið árið í fyrra. Milli áranna
2008 og 2009 fækkaði íbúum um
0,54%. Árið 1888 fluttist margt fólk
til Vesturheims og nam fækkunin frá
fyrra ári þá 0,82%. Milli áranna þar á
undan fækkaði íbúum um 2,38%.
Er meginskýring fækkunar-
innar brottflutningur fólks en andlát
voru ekki fleiri en venjulegt má telj-
ast. Fjöldi brottfluttra yfirvinnur
þann fjölda barna sem hér hafa
fæðst en samkvæmt upplýsingum
frá Hagstofunni var fjöldi fæðinga í
fyrra mikill og mun árið 2009 hafa
verið metár í því tilliti. Það sem af er
þessu ári hafa fæðingar einnig verið
margar en þó ekki óvenjulega marg-
ar.
Endanlegar tölur um fæðingar
árið 2009 eru ekki enn til reiðu hjá
Hagstofu af tæknilegum ástæðum.
Eiginmennirnir fara úr landi
Ómar Harðarson, deildarstjóri
mannfjölda- og manntalsdeildar
Hagstofu Íslands, segir að af þeim
sem flytja af landi brott sé um helm-
ingurinn erlendur og er það í sam-
ræmi við það sem verið hefur. Þar
sem útlendingar eru mun fámennari
hér á landi en Íslendingar höggva
flutningarnir hlutfallslega stærra
skarð í fjölda þeirra.
Af þeim Íslendingum sem fara
héðan eru ívið fleiri karlmenn að
sögn Ómars en fast að helmingi fleiri
karlar en konur úr hópi útlendinga
flytjast héðan burt.
„Það er meira af giftu fólki en
áður sem fer út og þá oft á þann hátt
að karlinn fer og konan situr eftir
heima,“ segir Ómar og kveður þessa
gæta minna hjá útlendingunum. Þá
séu brottfluttir Íslendingar almennt
eldri en að jafnaði. Atvinnuástand
hér á landi í kjölfar bankahrunsins
fyrir tæpum tveimur árum kann að
skýra þessa tilhneigingu.
Mest íbúafækkun hefur orðið á
Suðurnesjum og nemur hún 1,6%. Á
Vestfjörðum og Suðurlandi hefur
íbúum fækkað um 1,5%. Minnst er
fækkunin á höfuðborgarsvæðinu eða
0,1%.
Tók vænan kipp fyrir hrunið
Fram til ársins í fyrra hafði fólki
fjölgað frá ári til árs síðan í búferla-
flutningunum á nítjándu öld. Fjölg-
unin var mismikil en stöðug á bilinu
hálft og rúm tvö prósent. Greinilegur
kippur varð í aðdraganda banka-
hrunsins 2008 en fólksfjölgun fór úr
0,96% árið 2004 í 2,08% árið eftir. Ár-
ið 2008 nam fjölgun íbúa 1,24%.
Árin 2006 og 2007 varð 2,62 og
2,53% íbúafjölgun á landinu. Er
þetta mesta fjölgun sem skráð er í
gögnum Hagstofu Íslands um íbúa-
fjölda hér en þær tölur ná aftur til
ársins 1734. Mesta fækkun sem orðið
hefur varð milli áranna 1784 og 1785
og nam 11,11%. Þá gengu móðuharð-
indin yfir landið en þau hófust 1783.
Fækkunin nú er í samræmi við
mannfjöldaspá Hagstofunnar. Í
henni er gert ráð fyrir enn frekari
fækkun íbúa og er því spáð að
317.630 manns muni búa hér í lok
árs. Frekari fækkun er spáð árið
2012 en árið 2013 er vonast til að þró-
unin snúist við. Samkvæmt miðspá
Hagstofu um mannfjölda verða íbúar
hér 325.015 árið 2015.
Morgunblaðið/Heiddi
Mannfjöldi Milli fyrsta dags júlímánaða áranna 2009 og 2010 fækkaði
íbúum á Íslandi um 0,4%. Milli áranna þar á undan nam fækkunin 0,54%.
1.240
íbúa fækkun varð á Íslandi frá 1. júlí
2009 til sama dags í ár.
0,4%
fækkun íbúa hefur þannig orðið hér
á einu ári.
0,54%
íbúafækkun varð milli áranna
2008 og 2009.
1888
fækkaði íbúum hér um 0,82%. Þá
stóðu yfir miklir fólksflutningar til
Vesturheims. Árið áður nam fækk-
unin 2,38%.
‹ STIKLUR ›
»