Morgunblaðið - 18.09.2010, Qupperneq 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 2010
Í kjölfar bankahruns
og rannsóknar á orsök-
um og afleiðingum þess
er mikið rætt og ritað
þessa dagana um um-
bætur í íslenskri stjórn-
sýslu og er það vel.
Lögð er áhersla á um-
bætur í stjórnsýslunni
með því t.d. að auka
gegnsæi og að skýra lög
og reglur um formfestu
samskipta, umboð, valdmörk og
ábyrgð. Víða má finna ákvæði um
ábyrgð og skyldur þeirra sem koma að
stjórnarframkvæmdum í íslenskri lög-
gjöf, m.a. í stjórnarskránni, lögum um
ráðherraábyrgð, starfsmannalögum og
fjárreiðulögum sem og í reglugerð
fjármálaráðherra um framkvæmd fjár-
laga og ábyrgð á fjárreiðum ríkisstofn-
ana í A-hluta.
Samkvæmt 42. gr. íslensku stjórn-
arskrárinnar skal leggja fyrir Alþingi
frumvarp til fjárlaga fyrir það fjár-
hagsár sem í hönd fer en nánar er
fjallað um þetta ferli í lögum um fjár-
reiður ríkisins nr. 88/1997. Fjár-
lagagerð íslenska ríkisins er flókið ferli
þar sem hið endanlega fjárveitingavald
liggur hjá Alþingi með samþykkt fjár-
laga ár hvert. Alls tekur ferlið um 12
mánuði og að gerð hvers fjárlagafrum-
varps koma mörg hundruð manns sem
starfa aðallega hjá ráðuneytum og Al-
þingi. Forstöðumenn ríkisstofnana
hafa undanfarin ár átt litla aðkomu að
þessu ferli.
Ábyrgð er hugtak sem hefur mikla
þýðingu í opinberri stjórnsýslu. Vönd-
uð stjórnsýsla verður að byggjast upp
á því að ljóst sé hver er ábyrgur í til-
teknu málefni og hver hefur vald til að
taka ákvarðanir. Forstöðumenn op-
inberra stofnana bera rekstrarlega
ábyrgð á sínum stofnunum. Ábyrgð
þeirra er skilgreind í 49. gr. laga nr.
88/1997 um fjárreiður ríkisins. Enn
fremur segir í 38. gr.
laga nr. 70/1996 um rétt-
indi og skyldur starfs-
manna ríkisins að for-
stöðumaður beri ábyrgð
á því að rekstrarútgjöld
og rekstrarafkoma
stofnunarinnar sé í sam-
ræmi við fjárlög og að
fjármunir séu nýttir á
árangursríkan hátt.
Talsvert hefur verið
gagnrýnt hversu lítil
þátttaka forstöðumanna
er þegar kemur að fjár-
lagaferlinu. Þó forstöðumenn beri
ábyrgð á daglegum rekstri stofnana er
þátttaka þeirra oftast aðeins bundin
við upphaf fjárlagaferlisins þegar þeir
senda fjárlagatilllögur til sinna ráðu-
neyta. Eftir það má segja að þátttöku
forstöðumanna í fjárlagaferlinu sé lok-
ið nema í undantekningartilfellum.
Þegar öllu er á botninn hvolft hvílir
meiri ábyrgð á herðum forstöðumanna
en ráðherra þegar kemur að fram-
kvæmd fjárlaga, þó svo ráðherrar taki
mun meiri þátt í gerð fjárlagafrum-
varpsins en forstöðumenn. Þessu þarf
að breyta, auka þarf gegnsæi í fjár-
lagaferlinu og efla faglega aðkomu for-
stöðumanna ríkisstofnana að því frá
upphafi. Breyting sem þessi er ekki
síst mikilvæg nú þegar auknar kröfur
eru gerðar um hagræði og góða nýt-
ingu opinberra fjármuna á tímum nið-
urskurðar.
Eftir Magnús
Guðmundsson
» Þó forstöðumenn beri
ábyrgð á daglegum
rekstri stofnana er þátt-
taka þeirra við gerð fjár-
laga lítil sem engin. Þessu
þarf að breyta.
Magnús Guðmundsson
Höfundur er formaður Félags forstöðu-
manna ríkisstofnana.
Forstöðumenn og
fjárlagagerð
Í september
halda íbúar Síle upp
á að tvö hundruð ár
eru frá því að land-
ið öðlaðist sjálf-
stæði. Fyrir tvö
hundruð árum tóku
landsfeðurnir, Bern-
ardo O’Higgins,
José Miguel Car-
rera og Manuel Ro-
driguez, fyrstu
skrefin í frelsun þjóðar, sem þá
þegar hafði í fyrirrúmi lög og
reglu, þjónustulund, heiðarleika
og siðavendni, þjóð sem stóð við
orð sín — einkenni sem enn
eiga við um persónuleika okkar
Sílebúa. Afmælið er stóráfangi
og tilhlýðilegur tími til að velta
fyrir sér þeim framförum sem
landið hefur náð á öllum sviðum
þjóðlífsins. Hér eru á ferðinni
tímamót sem hvetja okkur til
að þróa betri og skilvirkari
stofnanir, til að huga að stefnu-
mótun hins opinbera með það
að marki að ná hæstu stöðlum
þjóðfélagsþróunar og, sér-
staklega, að draga hvergi af
okkur í baráttunni gegn fátækt.
Á þessum tvö hundruð árum
hefur Síle rekist á ýmsar hindr-
anir. Þjóðin hefur þó í hvert
sinn tekist á við þær áskoranir
sem á vegi hennar hafa orðið í
sameiningu, og ávinningur
framfara hefur náð til allra íbúa
Síle. Sebastian Piñera, forseti
landsins, sagði í ræðu í þingi
landsins 21. maí á þessu ári:
„Aldrei áður í 200 ára sögu
okkar sem sjálfstæð þjóð höfum
við verið jafn vel undir það búin
að ná að þróast fram á við,
sigrast á fátækt og koma á fót
þjóðfélagi tækifæra, öryggis og
gegnheilla gilda.“ Raunveru-
leikinn sem við búum við í dag,
þrátt fyrir alla hans galla og
veikleika, er mun betri en áður
í sögunni. Lýðræði í
landinu sýnir merki
þroska og styrks,
gegnsæis og
ábyrgðar og þátt-
töku þegnanna. Í
viðtali við News-
week nýlega sagði
Piñera forseti þetta
um forsendur hag-
vaxtar: „Við erum
að reyna að breyta
því hvernig við
höldum utan um op-
inbera geirann og
að búa til raunverulega, skýra
og skilvirka hvata. Við erum að
auka hvata til fjárfestingar og
nýsköpunar, í þeim tilgangi að
atvinnurekendur takist á við
vandamálin í stað þess að sópa
þeim undir teppið. Við höfum
lækkað skatta.“
Hann heldur áfram: „Ég trúi
á raunverulegt lýðræðiskerfi
með stjórnlögum og prentfrelsi.
Ég trúi á frjálst og opið mark-
aðshagkerfi, samþætt heim-
inum. Ég trúi á jöfn tækifæri.“
Þetta eru forsendur aðgerða
sem miða að því að Síle nái
hærri stigum efnahagsþróunar
og skilvirkari þátttöku í stjórn-
málum.
Nýjustu tölur sýna greinilega
aukningu iðnframleiðslu og
fjölgun ferðamanna, sem gera
okkur kleift að spá fyrir örari
efnahagslegum bata. Þetta er
skýrt dæmi um getu Sílebúa til
að aðlagast og yfirstíga hindr-
anir með dugnaði og hugrekki.
Því þrátt fyrir allt er Síle, eins
og fyrsti nóbelsverðlaunahafi
landsins í bókmenntum komst
að orði, „birtingarmynd vilja
þjóðarinnar til að vera“. Raunin
er að á öðrum ársfjórðungi 2010
óx verg landsframleiðsla um
6,5% í samanburði við sama
ársfjórðung 2009. Hér um að
ræða annan mesta vöxt á öðr-
um ársfjórðungi síðustu 10 ára.
Þetta er einnig mesti vöxtur
vergrar landsframleiðslu innan
eins ársfjórðungs síðustu 5 ár
og er meiri en markaðsspáin,
6,1%. Árssamanburður á fjár-
festingum á öðrum ársfjórðungi
sýndi mesta vöxt á öðrum árs-
fjórðungi undanfarinn áratug,
náði 28,6%. Vegna þessa öfluga
vaxtar hagkerfisins spá yfirvöld
5% hagvexti á árinu 2010. Innri
vöxtur hagkerfisins hefur leitt
til stöðugs vaxtar efnahags Síle
og trúar innanlands á eigin
framþróun. Fjárfestingar Ís-
lendinga í Síle hafa að mestu
verið í útgerð, fiskvinnslu og
landbúnaði. Hins vegar eru stór
fjárfestingartækifæri á öðrum
sviðum, t.d. í hreinni orku, end-
urnýjanlegri orku og sjálfbæru
laxeldi, svo fátt eitt sé nefnt. Á
þessum nótum vil ég minnast á
ómetanlegt framlag íslenska
fyrirtækisins HB Granda til
þróunar sjávarútvegs í Síle.
Við erum fullviss um við
munum viðhalda og bæta gagn-
kvæman ávinning þjóðanna
tveggja á grunni vináttu okkar
og óbilandi baráttuanda, aðal-
einkennis beggja þjóða.
Eftir Juan Aníbal
Barría » Á þessum tvö
hundruð árum
hefur Síle rekist á
ýmsar hindranir.
Þjóðin hefur þó í
hvert sinn tekist á við
þær áskoranir sem á
vegi hennar hafa orðið
í sameiningu, og
ávinningur framfara
hefur náð til allra íbúa
Síle.
Juan Aníbal Barría
Juan Aníbal Barría er lögfræð-
ingur og er sendiherra Síle í Nor-
egi og á Íslandi.
Síle – sjálfstætt í 200 ár
Hattífattar? Þeir minna einna helst á hattífattana úr Múmínálfunum þessir stóru sveppir sem hafa undanfarið kappkostað við að reka upp kolla sína á Laugarnesinu sem og víða annars staðar.
Ómar