Morgunblaðið - 18.09.2010, Side 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 2010
Lög um Vatnajök-
ulsþjóðgarð voru sam-
þykkt á Alþingi 17.
mars 2007. Í umboði
umhverfisráðherra
starfar stjórn garðs-
ins. Síðan eru fjögur
svæðisráð sem eru
ráðgefandi fyrir stjórn
og þjóðgarðsverði.
Þessi ráð eru skipuð
fulltrúum viðkomandi
sveitarfélaga ásamt fulltrúum ferða-
þjónustu, náttúruverndarsamtaka
og samtaka útivistarfélaga (SAM-
ÚT). Innan þeirra síðastnefndu eru
ferðafélögin, Útivist og Ferðafélag
Íslands, Ferðaklúbburinn 4x4,
Landsamband hestamannafélga o.fl.
Undirritaður er fulltrúi SAMÚT í
svæðisráði fyrir vesturhluta garðs-
ins. Þar undir eru Lakagígar og
svæðið frá Jökulheimum í suðri
norður gegnum Vonarskarð á milli
Tungnafellsjökuls og Bárðarbungu í
Vatnajökli. Þau rúmu þrjú ár sem
liðin eru hafa að mestu farið í að
setja saman verndar- og nýting-
aráætlun fyrir garðinn. Þar er um
að ræða skjal upp á nærri 130 síður.
Það er nú í höndum umhverf-
isráðherra til samþykktar eða synj-
unar að hluta eða öllu leyti.
Í grein í Morgunblaðinu 10. sept-
ember sl. var ítarleg umfjöllun um
málið. Þar kom fram að á fyrri hluta
þessa árs hefði almenningi gefist
kostur á að koma athugasemdum á
framfæri. Meginathugasemdirnar
komu frá Ferðaklúbbnum 4x4 og
Landsambandi hestamannafélaga.
Þeir síðarnefndu halda því fram að
ekki hafi verið tekið tillit til eins eða
neins hvað þeirra hugmyndir varð-
ar. Það er því ljóst að þó ríkt hafi
nokkur einhugur um málið í stjórn-
inni er ekki svo í samfélaginu öllu.
Meðal þess sem tekist var á um,
var hvort leyfa ætti akstur norður í
gegnum Vonarskarð á milli Bárð-
arbungu í Vatnajökli og Tungna-
fellsjökuls. Niðurstaðan varð sú að
banna þar alfarið umferð vélknú-
inna ökutækja. Ég sem fulltrúi
SAMÚT í svæðisráði vestur var að
sjálfsögðu fylgjandi því að akstur
yrði leyfður þar í gegn með tak-
mörkunum. Þær gengu út á að leið-
in yrði lokuð yfir hásumarið. Rökin
voru að þá hefði göngufólk frið. Um
þetta ríkti einhugur í svæðisráðinu.
Þessi tillaga var hinsvegar felld í
stjórninni. Persónulega skal ég við-
urkenna að þetta var mér ekkert
hjartansmál, sá bara ekki hvers
vegna ætti að banna þar akstur,
sem hefur viðgengist í áratugi,
miklu lengur en ferðir göngufólks á
svæðið.
Annað sem ég lagði
til fyrir hönd SAMÚT
var að komið yrði upp
aðstöðu fyrir göngufólk
miklu nær þeirri perlu
í Vonarskarði sem er
áhugaverð fyrir göngu-
fólk. Þar er hverasvæði
með rennandi vatni á
yfirborði sem göngu-
fólk nýtir til baða. Að-
stöðuna fyrir fólkið á
hinsvegar að staðsetja
á tveimur stöðum sunn-
an og norðan við, nálægt fimm kíló-
metrum í burtu í báðum tilfellum.
Mér er ljóst að þessa hugmyndir
SAMÚT kosta rask en verði það
ekki gert óttast ég að illa fari fyrir
svæðinu.
Mín skoðun er sú að nýta eigi þá
eiginleika sem landið býr yfir til að
búa í haginn bæði fyrir fólk og nátt-
úru. Á ég þar við heita vatnið. Máli
mínu til frekari stuðnings vil ég
nefna Laugavalladal norðan Kára-
hnúka þar sem fólk notar heitan
foss til baða en þar er ekki einu
sinni kamar. Ég gæti nefnt enn
fleiri staði.
Nú má ekki skilja orð mín svo að
ekkert hafi verið gert í þessum mál-
um. Þar nefni ég alltaf Víkurnar á
Borgarfirði eystri. Vel stikaðar
gönguleiðir með góðum og skýrum
kortum og þremur fallegum skálum,
mátulega stórum, fyrir 15-20 manna
hópa. Þar er líka aðstaða fyrir fólk
til að þurrka föt. Þetta er vissulega
til fyrirmyndar því eins og við vitum
öll, rignir stundum á Íslandi.
En hvað svo? Eftir á að hyggja
tel ég að það hafi verið mistök að
reyna ekki að ná betri sátt við þá
aðila sem málið varða. Óháð því
hver verður endanleg niðurstaða í
málinu er mjög mikilvægt að fylgja
málinu eftir þannig að ferðafólk
þurfi ekki að velkjast í vafa um hvar
megi ganga/aka þegar það kemur
inn í garðinn. Það sem líka er nauð-
synlegt, er að koma upp aðstöðu og
í þriðja lagi að sjá til þess að fólk
fari eftir þeim reglum sem settar
verða. Því miður eru Íslendingar
ekki löghlýðnasta fólk í veröldinni
þegar kemur að umferðar- og um-
gengnisreglum.
Verndaráætlun
Vatnajökulsþjóðgarðs,
en hvað svo?
Eftir Leif
Þorsteinsson
Leifur
Þorsteinsson
» Því miður ríkir ekki
einhugur í samfélag-
inu um verndar- og nýt-
ingaráætlun fyrir
Vatnajökulsþjóðgarð.
Höfundur er líffræðingur og situr í
svæðisráði fyrir vestursvæði Vatna-
jökulsþjóðgarðs.
www.gisting.dk/gisting.html
sími: 499 20 40 (Íslenskt símanúmer)
Ódýr gisting í Kaupmannahöfn
Herbergi frá Dkk 300 Íbúðir frá Dkk 1200
Hótel í miðbænum. Góður aðbúnaður.
295 dkr. fyrir manninn í 2ja manna herb. með
wc og sturtu
Løven Hotel, Vesterbrogade 30, DK-1620 Cph. V.
Sími +45 33 79 67 20. www.loeven.dk
Sofðu vel! Í Kaupmannahöfn
Fordómar birtast
okkur víða en þeir
byggjast á hræðslu, fá-
fræði og vanþekkingu
á hinu óþekkta. Full-
yrðingar eins og
„svartir eru latir“,
„Pólverjar eru glæpa-
lýður“, „múslimar eru
öfgafullir“, og „gyð-
ingar eru nískir“ flokk-
ast því sem fordómar
þar sem einstaklingurinn sem lætur
slíkt út úr sér notar þar vanþekk-
ingu sína til að búa sér til fullyrðingu
um heilan hóp manna sem í eru
margar milljónir. Fæstir sem hafa
fordómana vilja hins vegar gangast
við því að hafa fordóma. Besta leiðin
til þess er að kynna sér fordómana
og þekkja þá til þess að geta bent
hinum fordómafullu á villu síns veg-
ar. Fordómarnir hafa í gegnum tíð-
ina oft náð að tvístra heilu samfélög-
unum og valdið ýmis konar óhugnaði
sem hefði verið hægt að koma í veg
fyrir hefðu ólíku hóparnir haft skiln-
ing hver á öðrum og sest niður ró-
lega og rætt málin. Fordómar eru
stundum notaðir meðvitað af mönn-
um og stjórnmálaflokkum til að ná
sínu fram í blekkingarleikjum þeirra
við að ná atkvæðum fólks sem ekki
veit betur og er nasistaflokkur Hit-
lers sennilega þekktasta dæmið um
það. En slíkar aðferðir hafa líka ver-
ið notaðar af ýmsum flokkum í
seinni tíð sem sækjast eftir atkvæð-
um ákveðins hóps manna með því að
ala á fordómum gagnvart öðrum
hópi sem er þá persónugerður sem
hluti hins illa.
Frægasta dæmið um þetta hin
síðari ár er Jörg Haider og Frels-
isflokkur hans í Austurríki sem
komst í ríkisstjórn með því að ala á
fordómum fólks gagnvart útlend-
ingum og gyðingum. Líkt og með
baráttuna gegn rasisma ber okkur
skylda til þess að berjast gegn for-
dómum sem því miður eru mjög al-
gengir á meðal fólks í dag. Rasismi
eða kynþáttahatur er sú skoðun að
draga fólk í dilka eftir litarhætti
þess og að vera með fyrirfram gefn-
ar skoðanir á fólki í samræmi við
það. Rasismi hefur átt
sér langar sögulegar
rætur og hefur fundist
í öllum samfélögum
Evrópu í gegnum tíð-
ina. Birtingarmyndir
hans eru margar en
þær skelfilegustu án
vafa eru helför gyðinga
og aðskilnaðarstefnan í
Bandaríkjunum og
Suður-Afríku.
Rasismi hefur verið
til staðar á Íslandi í
langan tíma og var þel-
dökkum m.a. meinað að starfa á her-
stöð NATO í Keflavík allt fram til
ársins 1971 og landið var ekki opnað
fólki af öðrum litarhætti fyrr en
seint á áttunda áratug síðustu aldar.
Rasistahreyfingar hafa verið starf-
ræktar á Íslandi, oft með millibili,
allt frá tímum nasista og hér á landi
fyrirfinnast nokkrar slíkar hreyf-
ingar enn þann dag í dag. Rasismi er
það versta þjóðfélagsmein sem til er
á Íslandi í dag og hefur hingað til
leitt til aðsúgs og árása á fólk vegna
litarháttar þess sem og ýmiskonar
útskúfunar vegna dulinna fordóma.
Rasismi er nokkuð innbyggður í fólk
á Íslandi sökum þess hve nýlega Ís-
land er orðið að fjölmenningarsam-
félagi og ber að minnast á viðhorf
fólks til svörtu fjallkonunnar sem
fékk ekki þjóðbúninginn leigðan fyr-
ir nokkrum árum sökum þess að hún
þótti ekki lýsa ímynd Íslands nægj-
anlega vel. Rasisminn á sér einnig
nokkra undirflokka svo sem útlend-
ingaandúð, menningarhatur, trúar-
hatur og eru þessi fyrirbrigði oft
mun meira áberandi en hinn hrein-
ræktaði rasismi hér á landi. Rasismi
á þó engan rétt á sér í raunveruleik-
anum enda er stefnan afsönnuð vís-
indalega og því aðeins heimska að
vera með fyrirfram gefnar skoðanir
á fólki eftir litarhætti þess. Á meðan
enn finnast rasistar í samfélaginu er
lítið annað hægt en að berjast gegn
því og kremja rasismann undir hæl
áður en hann nær að eitra út frá sér
og skemma samfélagið.
Fordómar eru ekki bara augljóst
hatur, við verðum að átta okkur á því
að við erum uppfull af fordómum
þegar við segjum setningar eins og.
„Ég er ekki haldin/n kynþátt-
arfordómum en ég myndi ekki vilja
að dóttir mín giftist svörtum manni.“
Fordómar eru ekki bara áróð-
ursfullar opinberar hatursaðgerðir.
Þeir eru ekki síður meiðandi og
skemmandi. Og er engum í hag að
bera þetta með sér.
Við erum hrædd við að upplifa áð-
ur óþekktar tilfinningar. Við erum
hrædd við viðbrögð okkar gagnvart
því sem er framandi.
Við óttumst að hið óþekkta raski
jafnvægi okkar eða umhverfi. For-
dómar vinna gegn okkur sjálfum.
Við þurfum ekki að vera hrædd við
útlit fólks.
Við þurfum ekki að vera hrædd
við framandi tungumál og menn-
ingu, ólíkar skapgerðir eða geð-
heilsubresti.
Fordómar hafa veruleg skaðleg
áhrif á heilsu og líðan, jafnt þeirra
sem þeir beinast gegn og hinna sem
bera þá. Það er því þjóðarhagur að
okkur takist að vekja sem flesta til
vitundar um eðli þeirra og orsakir,
hvernig þeir birtast og hvaða afleið-
ingar þeir hafa. Við þurfum að virða
allt fólk, því að allar manneskjur
koma okkur við. Við sýnum fólki
virðingu með því að gefa hverjum og
einum tækifæri til að kynna sig sem
einstakling og taka honum eða henni
með opnum huga án þess að dæma.
Fordómar eru hættulegir og það
felst í því þegar þeir fara að hafa
áhrif á hegðun okkar og leiða til mis-
mununar. Fordómar eru því ekki
skaðlausar skoðanir, heldur hafa
þeir bein áhrif á líf og líðan þeirra
sem fyrir þeim verða. En það er von,
því fordómar eru hvorki meðfæddir
né eðlilegt atferli mannsins. Þeir eru
lærðir. En það má líka læra að losna
við þá.
Skoðum okkar innri persónu
Eftir Akeem Cujo
Oppong »Rasismi er nokkuð
innbyggður í fólk á
Íslandi og ber að minn-
ast á viðhorf fólks til
svörtu fjallkonunnar.
Menn þurfa bara að
skoða eigin fordóma.
Akeem Cujo Oppong
Höfundur er framkvæmdastjóri
Ísland Panorama samtakanna.
Nýja menninga-
húsið Hof á Akureyri
markar upphaf nýrrar
menningar, ekki ein-
ungis á Akureyri held-
ur mun það hafa áhrif
á alla menningu held
ég á landsvísu og þótt
víðar væri leitað. Þessi
orð hljóma líkt og úr
ræðustól embættis-
manna við formlega
opnun Hofsins. Og ég
tek undir þessi orð og tala ekki um
þegar norðurevrópsk listahátíð
áhugaleikfélaga var haldin í fyrsta
sinn á Íslandi í ágúst sl. og það í
nýja Hofi. Bandalag íslenskra
áhugamanna í leiklist fékk þann
heiður að vera fyrst til að prufa að-
stöðu í nýju glæsihúsi og það sem
gestgjafar félaga sinna að utan,
viku áður en formleg vígsla hússins
fór fram.
Ég hef ekki undanfarin ár haft
heilsu eða fjárhag til
leikhúsferða. Hef ör-
sjaldan notið sýninga í
gamla samkomuhús-
inu, sem veldur mér
spennu með óþægileg-
um sætum og
þvingandi andrúms-
lofti. En þegar ég sett-
ist inn í stóra salinn í
nýja Hofi fann ég ör-
yggi mitt á allt annan
hátt, – stór salur með
mjög þægilegum sæt-
um sem munu vera
sérhönnuð. Sem sagt
Hof virkilega seldi mér þennan sal.
En mig langar að vekja athygli á
atriðum sem eru sjaldnast til um-
ræðu, vegna þess að við viljum öll
hvert og eitt eiga þau með sjálfum
okkur í friði án hjálpar og leiðsagn-
ar. Við þörfum öll að geta upplifað
sem mesta öryggiskennd fyrst og
síðast. Ég þurfti að bregða mér frá
á miðri sýningu, – þar sem var ekk-
ert hlé. Ég fór fram í von um að
finna frið þar rétt við dyrnar við
kaffiteríu/fatahengi, en engin var
aðstaða til friðarathafna. Það var
því gefið í framhjá fatahengi, og þar
fram á aðalgang, þar sem ég þurfti
að leita að WC-merki, sem vísaði
gestum niður í kjallara í leit að
friði.
Nú í þessum orðum, tveimur vik-
um síðar, sé ég sjálfan mig fyrir
mér í vettvangskönnun þarna inni á
miðjum degi í fyrirspurnum við
starfsfólk um allar aðstæður fólks
með sérþarfir. En ég óttast að gera
mig að fífli og fá ekki góð viðbrögð,
jafnvel þótt og ef ég væri formaður
Öryrkjabandalagsins. Það er því
spurning hvort það teljist til heppni
að ég gat hlaupið þetta, og var mér
því engin vorkunn.
Inni á leiksýningu í stóra sal sá
ég fáeina einstaklinga í hjólastólum,
en það sást ekki í fljótu bragði neitt
aðgengi fyrir þá þarna inn. Fáein-
um dögum síðar kom ég á aðra sýn-
ingu í minni sal, þar sem leiksýning
fór fram niðri á gólfi og hjólastóla-
fólk var þarna fremst og aðrir í
bekkjaupphækkunum. Þarna var
því aðgengi augljóst og prýðilegt, –
lítill salur við aðalgang og stutt í
snyrtingar. Mál hjólastólafötlunar
jafnt sem andlegrar fötlunar eiga
ekki að þurfa að vera feimnismál. Á
ég að trúa því að enn í dag hugsi
hönnuðir rándýrs menningarhúss
um skipulag fötlunarmála sem
aukaatriði í öllu þróunarferli? At-
hugið það kæru hönnuðir að þið
viljið sjálfir fá sem bestan frið til
ástundunar þungbærra athafna
kjallaramála til sóknar í sæluríki
léttari hugsunar með blómstrandi
fjöllistamenningu nýja Hofs.
Friðar-Hof frægðaröryggis
Eftir Atla Viðar
Engilbertsson »En þegar ég settist
inn í stóra salinn í
nýja Hofi fann ég öryggi
mitt á allt annan hátt, –
stór salur með mjög
þægilegum sætum.
Atli Viðar
Engilbertsson
Höfundur er fjöllistamaður.
mbl.is