Morgunblaðið - 25.09.2010, Síða 20

Ísland Noregur Færeyjar Danmörk Bretland Samanlagt
Auðlindarenta (milljarðar ISK)
Núverandi 6.231 6.572 2.504 1.423 5.361 22.104
Hámark m.v. óbreytta skiptingu veiða milli landa 6.267 8.218 3.080 3.704 10.370 31.639
Hámark ef kvótaviðskipti væru möguleg milli landa 16.260 0 0 0 17.248 33.508
Hlutfall af aflaverðmæti (%)
Núverandi 43 28 38 17 32 32
Hámark m.v. óbreytta skiptingu veiða milli landa 43 35 47 44 61 45
Hámark ef kvótaviðskipti væru möguleg milli landa 112 0 0 0 101 48
Breyting (Milljarðar. ISK)
Hámark m.v. óbreytta skiptingu veiða milli landa 35 1.646 576 2.281 5.009 9.535
Hámark ef kvótaviðskipti væru möguleg milli landa 9.994 -8.218 -3.080 -3.704 6.878 1.869
Breyting (% af aflaverðmæti)
Hámark m.v. óbreytta skiptingu veiða milli landa 0 7 9 27 29 14
Hámark ef kvótaviðskipti væru möguleg milli landa 69 -35 -47 -44 40 3
Alls 69 -28 -38 -17 70 16
Árleg auðlindarenta árið 2007 við bestu auðlindastýringu fyrir hvert land fyrir sig
og að gefnum frjálsum kvótaviðskiptum milli landa
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Daði Már Kristófersson, dósent við
hagfræðisdeild Háskóla íslands, kom
að gerð skýrslunnar hvað varðar ís-
lenskan sjávarútveg. Hann segir
skýrsluna sýna svart á hvítu að stjórn-
un uppsjávarveiða Íslendinga með
framseljanlegum aflaheimildum sé ár-
angursríkust. „Það er klárlega niður-
staðan að Íslendingar standa sig lang-
best,“ segir Daði.
Hann segir þetta ekki koma sér á
óvart, því spár hagfræðinga standi til
þess að ef einstakir aðilar geti stýrt
sókninni með kvótum þá lækki sókn-
arkostnaðurinn, veiðar verði skilvirk-
ari og verðmæti aukist.
„Niðurstaðan er að hér séu sköpuð
mestu möguleg verðmæti úr þessari
auðlind og meira að segja komast þeir
að þeirri niðurstöðu að það væri hægt
að bæta verulega afkomu hinna land-
anna með því að leyfa Íslendingum að
veiða stærri hluta af uppsjávaraflan-
um í Norðaustur-Atlantshafi gegn
gjaldi. Lykillinn að þessum árangri er
framseljanlegur kvóti útgerðarfyrir-
tækja.“
Daði segir að í Danmörku sé fram-
sal heimilt, en þar eru tímamörk á út-
hlutun þannig að framseljanleikinn
verði ekki að fullu skilvirkur. Fyrir-
tæki verði að geta skipulagt sig til
langs tíma til að þau ráðist í fjárfest-
ingar eins og íslenskar útgerðir hafi
gert til að bæta skilvirkni og nýtingu á
hráefni
Takmarkanir í Noregi
Útgerð norska uppsjávarflotans
kemur ekki vel út í þessari könnun og
segir Daði að meginástæða þess sé sú
að í Noregi sé kvótinn bundinn á skip
og aðeins framseljanlegur með skip-
inu. Takmörk séu á framsali á milli
svæða og hvatinn til að ná hæsta
mögulega virði úr hráefninu sé veikur.
Oft sé byggt á magnhugsun frekar en
arðsemissjónarmiðum.
Fram kemur í skýrslunni að auka
mætti rentu af veiðum í Noregi um
1.646 milljónir á ári með aukinni skil-
virkni. Samsvarandi tala fyrir Bret-
land er um 5.000 milljónir, þ.e. tvöfalda
mætti auðlindarentuna með skilvirk-
ari veiðum. „Þessi slaka útkoma hinna
ríkjanna skýrist ekki síst af takmörk-
unum á viðskipti með kvóta sem draga
úr hagkvæmni veiðanna. Niðurstöð-
urnar benda til að bætt fiskveiðistjórn-
un í uppsjávarveiðum við Norður-Atl-
antshaf gæti skapað um 9.500 milljónir
af aukinni auðlindarentu ár hvert,“
segir Daði. Í ljósi niðurstaðna skýrsl-
unnar var Daði spurður um um-
ræðuna hér á landi þar sem frjálst
framsal hefur einatt verið gagnrýnt og
einnig að aflaheimildir skuli ekki vera
tengdar byggðunum.
„Þarna er einfaldlega verið að
blanda saman byggðastefnu og auð-
lindastefnu,“ segir Daði. „Ég segi, og
ég á mér marga skoðanabræður, að
við eigum að leggja upp kerfi sem há-
markar auðlindarentuna, síðan getum
við haft byggðastefnu þar fyrir utan.
Að blanda þessu saman gerir ekki
annað en að fela kostnaðinn af byggða-
stefnunni og sóa auðlindarentunni.Það
er nákvæmlega það sem niðurstaðan
úr þessari skýrslu sýnir. Ef Norð-
menn tækju til dæmis upp íslenska
kerfið þá gætu þeir náð miklu betri ár-
angri í arðsemi veiðanna, skapað
miklu meiri rentu, sem þeir gætu síðan
notað ef þeir vildu til að fjármagna hjá
sér byggðastefnu. Að blanda því sam-
an við auðlindanýtingarstefnu er
vondur kokkteill,“ segir Daði.
Mestu verðmætin
Núverandi auðlindarenta samanborið við mestu mögulega auðlindarentu sem ná mætti ef veiðarnar væru full-
komlega skilvirkar. Bornir eru saman tveir möguleikar; besta möguleg skilvirkni án viðskipta með kvóta milli
landa og besta möguleg skilvirkni ef kvótaviðskipti milli landa væru leyfð. Niðurstöðurnar benda til þess að ís-
lensku uppsjávarveiðarnar séu mjög nálægt því að vera fullkomlega skilvirkar. Myndin sýnir að auki þann mikla
mun sem er á skilvirkni uppsjávarflota ríkjanna. Ef ótakmörkuðu kvótakerfi yrði komið á í öllum veiðum og kvóta-
viðskipti leyfð milli ríkja þá mundi kvóti streyma frá Noregi, Færeyjum og Danmörku til Íslands og Bretlands og
rentan af veiðunum aukast um tæplega 2.000 milljónir á ári til viðbótar. Þessi viðbót skýrist af ólíkri hagkvæmni
flota ríkjanna. Rentan af veiðum íslenska flotans yrði um 10.000 milljónir á ári, ef marka má niðurstöðurnar.
 Vondur kokkteill að blanda saman byggðastefnu og auð-
lindanýtingarstefnu, segir Daði Már Kristófersson, dósent
Umfang þeirrar auðlindarentu sem uppsjávarveiðar við Norður-Atlantshaf
sköpuðu árið 2007. Taflan sýnir tekjur framleiðsluþáttanna, fjármagns og
vinnuafls, og fórnarkostnað þeirra. Tekjur að frádregnum fórnarkostnaði
gefa mat á auðlindarentunni.
Ísland Noregur Færeyjar Danmörk Bretland Samanlagt
Hlutur fjármagns 5.526 5.949 1.717 1.434 4.338 18.965
Hlutur launa 3.939 6.478 2.022 1.963 4.033 18.436
Samanlagt (I) 9.465 12.428 3.739 3.398 8.371 37.400
Fórnarkostnaður fjármagns 905 3.174 564 929 1.940 7.513
Fórnarkostnaður vinnuafls 2.328 2.681 670 1.046 1.058 7.783
Samanlagt (II) 3.233 5.855 1.235 1.975 2.998 15.296
Auðlindarenta (=I-II) 6.231 6.572 2.504 1.423 5.361 22.092
Hlutfall af aflaverðmæti 43% 28% 38% 17% 32% 32%
Stærð auðlindarentu árið 2007 í milljónum króna
(2007 verðlag) á ári og sem hlutfall af aflaverðmæti
Skipting auðlindarentunnar milli framleiðsluþáttanna og ríkisins og þjóð-
hagsleg renta, þ.e. renta að frádregnum eftirlitskostnaði. Neðar í töflunni
má sjá hlutfallslega skiptingu auðlindarentunnar milli fjármagns, vinnuafls
og opinberra aðila. Einungis beinar tekjur opinberra aðila eru teknar með.
Ísland Noregur Færeyjar Danmörk Bretland
Hlutur fjármagns 3.903 2.081 964 517 2.081
Hlutur vinnuafls 1.199 2.916 717 317 1.846
Beinar skatttekjur 1.517 1.587 835 588 1.434
Bein opinber útgjöld -270 -1.329 -376 -705 -999
Alls 5.961 5.244 2.128 705 4.362
Hlutfallsleg skipting:
Fjármagn 63 40 45 74 48
Vinnuafl 20 55 33 44 42
Hið opinbera (beint) 17 5 21 -18 10
Alls 100 100 100 100 100
Stærð auðlindarentu árið 2007 í milljónum króna
(2007 verðlag) á ári og sem hlutfall af aflaverðmæti
20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 2010
Milljónaútdráttur
Þar sem eingöngu er dregið úr seldum miðum þarf miðaeigandi bæði að
hafa rétt númer og bókstaf til að hljóta vinning í þessum útdrætti.
Birt með fyrirvara um prentvillur.
9. flokkur, 24. september 2010
Kr. 1.000.000,-
5825 E
7506 E
11965 B
23115 H
27901 F
28970 B
31034 F
32636 B
46892 B
50449 E
TIL HAMINGJU
VINNINGSHAFAR
Einar Örn Gíslason
einarorn@mbl.is
Sé einfaldri kostnaðargreiningu beitt
sést að réttast væri að hætta fisk-
veiðum í heiminum eins og þær eru
stundaðar í dag.
Kostnaðurinn við
að halda þeim úti
er meiri en tekj-
urnar sem af þeim
fást. Rannsóknir
hafa hins vegar
sýnt að sé réttri
fiskveiðistjórnun
beitt sé hægt að
ná auðlindarentu,
sem hlutfalli af
aflaverðmæti, allt að 50 prósentum.
Þetta kemur fram í nýrri
skýrslu alþjóðlegs hóps sérfræðinga,
sem unnin hefur verið fyrir Norræna
ráðherraráðið. Einn þeirra er Daði
Már Kristófersson, dósent við Há-
skóla Íslands. Rannsóknin nær til Ís-
lands, Noregs, Færeyja, Danmerkur,
Bretlands og Rússlands, en hópnum
var falið að leggja mat á það hvernig
arðbærast er að haga stjórnun fisk-
veiða, einkum á uppsjávarfiski, með
tilliti til auðlindarentu. Með auðlinda-
rentu er átt við hagnað, eftir að greitt
hefur verið fyrir fastafjármuni og
vinnuafl, umfram það sem gerist í
öðrum geirum.
Árið 2007 var hlutfall auðlinda-
rentu af aflaverðmæti á Íslandi 43%,
umtalsvert hærra en í öðrum löndum
sem rannsóknin nær til. Danir og
Færeyingar notast við kvótakerfi líkt
og Íslendingar, en þar eru framselj-
anleika heimilda settar þær skorður
að endurskoðun kerfisins er yfirvof-
andi. Þessi óvissa dregur úr fjárfest-
ingu í greininni, og þar með hag-
kvæmni. Í Noregi og á Bretlandi er
framsal heimilt, en tengt skipum og í
sumum tilfellum ákveðnum land-
svæðum. Því er ekki um að ræða
frjálst framsal líkt og á Íslandi.
Það er niðurstaða skýrsluhöf-
unda að hægt sé að ná aukinni hag-
kvæmni, einkum með bættri stjórnun
heima fyrir (8-14%), en einnig með
auknu alþjóðlegu samstarfi (3%).
Minnst svigrúm til umbóta er á Ís-
landi, þar sem framsal er að fullu
frjálst. Danir og Færeyingar geta
enn náð fram umbótum, þar sem fisk-
veiðistjórnunarkerfi þeirra eru til-
tölulega ný, án þess að ráðist sé í
breytingar. Hvað Norðmenn og
Breta áhrærir liggja möguleikar
þeirra helst í því að tryggja var-
anlegt, frjálst framsal aflaheimilda.
Beinn hlutur hins opinbera í
auðlindarentu árið 2007 var að með-
altali 11%. Stærstur var hann í Fær-
eyjum, 21%, en næststærstur á Ís-
landi, 17%. Einungis í Danmörku var
hluturinn neikvæður, en þar var
kostnaður, fjárframlög og nið-
urgreiðslur, meiri en tekjur og hlut-
urinn því neikvæður um 18%.
Aukin hagkvæmni
eykur skatttekjur
Ávinningur núverandi eigenda
aflaheimilda er mestur hafi þeir ekki
keypt kvótann af öðrum. Sé raunin
sú, hefur hlutur þeirra í rentunni í
raun verður borgaður „út úr grein-
inni,“ og til fyrri eigenda. Sé ráðist í
endurbætur á fyrirkomulagi fisk-
veiða, þannig að rentan eykst, bætir
það afkomu eigenda að sama skapi.
Hvort fyrri eigendur eða núverandi
njóta góðs af því, fer eftir því hvort
breytingarnar hafa verið fyrirséðar.
Hafi þær verið það má gera ráð fyrir
því að gert hafi verið ráð fyrir ávinn-
ingi í verðmati aflaheimilda. Hafi þær
hins vegar verið óvæntar, hefur ekki
verið gert ráð fyrir þeim í söluverði,
og núverandi eigandi hagnast. Aukin
hagkvæmni eykur jafnframt skatt-
tekjur.
Endurúthlutun aflaheimilda er
ekki eftirsóknarverð þar sem fisk-
veiðistjórnunarkerfi hefur verið
óbreytt til lengri tíma og mikil fjár-
festing í greininni. Endurúthlutun
getur haft það í för með sér að aðilar í
hagkvæmum rekstri hrökklast burt
úr greininni, og auðlindarenta dregst
saman. Tilfærslu rentunnar er einnig
hægt að ná fram með skattheimtu,
afnotagjöldum eða afnámi skattaaf-
slátta og niðurgreiðslna. Í tilfelli Ís-
lands, þar sem framsal hefur verið
leyft í nokkurn tíma, og upphaflegir
eigendur heimilda í mörgum tilfellum
horfnir úr greininni, er hætt við að
slík tilfærsla dragi úr hagkvæmni.
Auðlindarentan
mest á Íslandi
 Uppsjávarveiðar skila mestu hér
Daði Már
Kristófersson.