Morgunblaðið - 25.09.2010, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ekki þarf aðefast umað áfanga-
skýrsla starfshóps
um „breytingar og
umbætur“ á skatt-
kerfinu, sem kynnt var í gær,
hljómar vel í eyrum áhuga-
manna um aukna skattheimtu
ríkisins. Fullyrða má að þessi
fyrsta niðurstaða hópsins
valdi fjármálaráðherra ekki
vonbrigðum, því að þarna er
gengið enn lengra en hingað
til hefur verið gert. Hótun
hans eftir síðustu hrotu
skattahækkana, „you ain’t
seen nothing yet“, hefur ræst
með áfangaskýrslunni.
Starfshópurinn leggur til
margvíslegar breytingar á
skattkerfinu og allar snúast
þær um hækkun skatta eða
upptöku nýrra. Lagt er til að
bæði fjármagnstekjuskattur
og tekjuskattur lögaðila verði
hækkaðir þó að þessir skattar
hafi þegar verið hækkaðir
stórlega í tíð núverandi rík-
isstjórnar. Auðlegðarskattinn
svokallaða, sem er í raun nýr
eignaskattur, telur starfshóp-
urinn að megi hækka. Fullyrt
er að þennan skatt megi líta á
„sem viðleitni til að auka stíg-
anda í almennri tekjuskatt-
lagningu eða ígildi stighækk-
unar fjármagnstekjuskatts“,
en horft er framhjá því að
þennan skatt greiða ekki síst
þeir sem litlar tekjur hafa en
eiga nokkrar eignir eftir langt
ævistarf. Slíku fólki á nú að
refsa enn frekar en orðið er.
Starfshópur fjármálaráð-
herra sér ofsjónum yfir lágum
erfðafjárskatti og ræðir um að
æskilegt væri að tvöfalda
hann.
Loks má nefna, og er þó
ekki allt upp talið,
að starfshópurinn
finnur að því að
vörugjöld á áfengi
og tóbak skuli ekki
lögð á vörur í
komuverslunum fríhafna. Í
skýrslu hópsins kemur fram
að þessi gjöld hafi verið hækk-
uð um rúmlega 40% á síðustu
misserum og virðist hann telja
að komið sé að hærri mörkum
þessarar skattheimtu enda
hafi sala á þessum varningi
dregist saman. En þá er ráðið
til að kreista fleiri krónur út
úr skattgreiðendum að breyta
fríhöfnum landsins og taka
þar upp full vörugjöld. Með
þessari hugmynd væri í raun
verið að leggja niður fríhafnir
í núverandi mynd, þó að þann-
ig sé það ekki orðað í skýrsl-
unni.
Vinnu skattahóps fjár-
málaráðherra er ekki lokið
með þessari skýrslu. Hóp-
urinn mun halda áfram að
undirbúa frekari breytingar á
skattkerfinu, sem munu að
sjálfsögðu áfram bera þess
merki hver skipaði hópinn og í
hvaða tilgangi. Hugmyndir um
frekari skattahækkanir munu
því halda áfram að streyma úr
fjármálaráðuneytinu eftir að
ríkisstjórnin hefur lögfest þær
hækkanir sem nú hafa verið
lagðar til.
Nógu slæmt væri fyrir efna-
hagslífið að þurfa að þola þær
hækkanir sem nú eru boðaðar
ofan á allar þær sem þegar
hafa verið lögfestar. Vont er
að ríkisstjórnin ætli að láta
starfshópinn vinna áfram.
Með því bætist nagandi óvissa
ofan á þær byrðar sem stór-
hækkaðar álögur hafa þegar
valdið.
Ekkert lát er á
skattahækkunum
ríkisstjórnarinnar}
Auknar álögur boðaðar
Áður hefur veriðbent á, að
verði landsdómur
vakinn af ald-
arsvefni á þeim for-
sendum, sem birtar
hafa verið, sé ekki
hægt að gera ráð fyrir að hann
verði lagður til hvílu aftur í
bráð. Formaður Sjálfstæð-
isflokksins vakti athygli á því,
að forysta ríkisstjórnarinnar
mætti hæstaréttardómi um
gengislán algjörlega óviðbúin,
þrátt fyrir margvíslegar aðvar-
anir og að stórkostlegir hags-
munir væru í húfi. Öll rök sem
tínd eru til í landsdómsmálinu
eigi eins og jafnvel miklu frem-
ur við um augljósa vanrækslu
ráðherra í gengislánamálinu.
Hann segir:
„Til að ýtrustu sanngirni sé
gætt, jafnræðis í
framkvæmd laga og
því fordæmi fylgt,
sem í uppsiglingu
er, er þá rétt að í
upphafi haustþings
verði lögð fram
ákæra á hendur Jóhönnu Sig-
urðardóttur forsætisráðherra
og Steingrími J. Sigfússyni fjár-
málaráðherra til embætt-
ismissis og eftir atvikum sekta
og fangelsisvistar, gegn Gylfa
Magnússyni, fyrrverandi við-
skiptaráðherra, til sekta eða
fangelsisvistar, í öllum tilvikum
vegna embættisbrota sambæri-
legra þeim sem tillögur liggja
fyrir um í þinginu.“ Þetta er
rétt athugað hjá Bjarna Bene-
diktssyni og nefnir hann þó ekki
Icesave-málið til sögunnar, sem
er enn augljósara.
Aðvörunarorð
Bjarna Benedikts-
sonar sýna alvöru
málsins}
Sláandi samanburður
G
etur verið að Íslendingurinn sé
sallarólegur og yfirvegaður yfir
sumarið, þegar veðrið er gott og
hann sjálfur í fríi, en æsist svo á
ný er líður að hausti og hann er
farinn að vinna baki brotnu aftur?
Spurt er að gefnu tilefni.
Fólk sem ég þekki var óvenjumikið á ferðinni
á þjóðvegum landsins í sumar. Það dásamaði
ferðalanga á vegum úti; landinn væri orðinn
óvenjurólegur og hamingjusamur að því er
virtist. Lítið væri um framúrakstur þrátt fyrir
góðar aðstæður, menn brostu og virtu landið
sitt fyrir sér. Já, nú væri orðið dásamlegt að
aka um Ísland.
Ég velti því fyrir mér hvort kreppan hefði
hugsanlega þessi áhrif á fólk; að fleiri ökumenn
en áður gæfu sér tíma til þess að draga andann
á eðlilegum hraða og njóta útsýnisins? Jafnvel fræða börnin
um það sem fyrir augu ber. Færi ef til vill í spurningaleik úr
landafræðinni eða Íslandssögunni eða Íslendingasögunum.
Að það myndi að ökumaður kæmi sjaldnast mikið fyrr á
leiðarenda þótt hann kitlaði pinnann?
Á dögunum þurfti þetta sama fólk að bregða sér frá Ak-
ureyri til Reykjavíkur. Leiðin lá um þjóðveg 1 sem fyrr en
þá var eins og önnur þjóð en sú íslenska frá því í sumar væri
sest undir stýri. Allir að flýta sér, taka þurfti fram úr á ólík-
legustu og óheppilegustu stöðum og ökumennirnir búnir að
finna flautuna aftur og rifja upp hvernig ætti að kreppa
hnefann.
Getur þetta verið rétt eða er það ímyndun
vinafólks míns?
Er það veðrið sem hefur róandi áhrif? Fara
menn varlegar vegna allra aftanívagnanna?
Eða gleyma þeir því um leið og haustar hve
akstur er mikil dauðans alvara?
Í hreinskilni sagt langar mig ekki til þess að
deyja í umferðinni og leyfi mér að halda að það
sama megi segja um aðra. Ekki einu sinni
verstu ökufantar hafa áhuga á því en telja
sjálfsagt útilokað að nokkuð hendi þá. Bara
einhverja aðra.
Það var í vikunni að ég braut heilann um
aksturinn og góða skapið sem var allsráðandi í
sumar að önnur vinahjón sögðu frá reynslu
sinni. Maðurinn með ljáinn sótti nefnilega að
þeim en missti naumlega marks. Þar skildu
líklega millimetrar á milli lífs og dauða.
Þetta var í Hvalfjarðargöngunum. Flutningabifreið
með aftanívagn tók fram úr bíl þar sem aðeins ein akrein
er í hvora átt, vinur minn sem kom á móti trúði vart sínum
eigin augum en áttaði sig sem betur fer nógu fljótt á að-
stæðum og snarhemlaði. Þakkaði sínum sæla að enginn
var á eftir honum og andartaki eftir að minn maður stopp-
aði sveigði sá stóri aftur inn á réttan vegarhelming og
hvarf á braut.
Fólkið var svo undrandi og miður sín að því flaug ekki í
hug að hringja í lögregluna og greina frá atvikinu. Von-
andi sér hann þetta, ökumaðurinn með ljáinn, skammast
sín og hugsar sinn gang. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Dauðans alvara á þjóðveginum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Einangruð og „ósýni-
leg“ frá samfélaginu
FRÉTTASKÝRING
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
F
átækt og félagsleg ein-
angrun eru vandamál
sem haldast gjarnan í
hendur. Ýmsar að-
stæður, hindranir og
takmarkaðir möguleikar geta orðið til
þess að fólk geti ekki tekið fullan þátt
í samfélaginu.
Á morgunverðarfundi sem hald-
inn var í gær, í tilefni Evrópuárs gegn
fátækt og félagslegri einangrun, var
þessum einstaklingum lýst sem ósýni-
lega fólkinu, fólki sem býr á meðal
okkar og við kunnum ef til vill að sjá
en meðtökum ekki.
„Samfélagið ber ábyrgð á ein-
angrun einstaklingsins með því að
fjarlægja ekki hindranir úr veginum
eða jafnvel setja nýjar,“ sagði Guðrún
Hannesdóttir, verkefnastjóri Þjóð-
málastofnunar Háskóla Íslands.
Guðrún fór yfir könnun sem gerð
var á högum og viðhorfum öryrkja og
endurhæfingarlífeyrisþega veturinn
2008-2009 en samkvæmt henni upp-
lifir um 71% öryrkja félagslega ein-
angrun og eru konur mun líklegri til
þess en karlar.
Auk öryrkja eru atvinnulausir og
eldri borgarar einnig meðal þeirra
hópa sem eiga sérstaklega á hættu að
verða fátæktargildrunni og fé-
lagslegri einangrun að bráð og eykur
kreppan enn á áhættuna.
Varla farið út í þrjú ár
Nokkur verkefni hafa verið sett á
laggirnar til að hjálpa einstaklingum
að brjótast út úr félagslegri ein-
angrun. Sum voru til áður en önnur
bættust við eftir kreppu og hafa þau
gefið góða raun.
Eitt þeirra er nýtt úrræði í
Heimaþjónustu Reykjavíkur sem sett
var á laggirnar í sumar, en það er við-
bragðsteymi sem beint er að þeim
hópi sem hefur misst tökin á lífi sínu
og heimili vegna veikinda eða bágra
aðstæðna. Að sögn Sigrúnar Ingv-
arsdóttur, deildarstjóra hjá Heima-
þjónustunni, eru þetta einstaklingar
sem hafa margir hverjir lokað sig af,
heimilið drabbast niður og rusl og
drasl hlaðist upp.
Markmið viðbragðsteymisins sé í
fyrsta lagi að koma heimilinu í horf
þannig að fólk geti tekið á móti gest-
um með reisn. Í kjölfarið er reynt að
rjúfa félagslega einangrun ein-
staklingsins og aðstoða hann við að
tileinka sér aftur hluti sem kunna að
virðast hversdagslegir en eru mikið
mál fyrir fólk sem hefur einangrast,
s.s. fara í klippingu og til læknis.
Sigrún segir að virðing fyrir ein-
staklingnum sé lykilatriði í þessu
starfi enda séu starfsmenn sérvaldir
með tilliti til viðhorfa og sam-
skiptahæfni. Oft þurfi mikla hæfi-
leika til að vinna traust fólksins.
Ýmislegt getur orðið til þess að
fólk missir tök á lífi sínu með þessum
hætti að sögn Sigrúnar. Söfnunar-
árátta geti spilað inn í en fyrst og
fremst er það þunglyndi af ýmsum
sökum. Aðeins er komin tæplega
fjögurra mánaða reynsla á þjón-
ustuna en Sigrún segir hana hafa gef-
ist vel.
Hún nefnir sem dæmi konu á
áttræðisaldri sem vart hafði yfirgefið
heimili sitt í þrjú ár og hafði slitið
tengsl við börn sín og barnabörn.
Hún þurfti mikla hjálp og m.a. var
það margra daga verk að hreinsa
íbúðina. Í dag hefur ótrúlegur árang-
ur náðst og hefur konan m.a. sett sig í
samband við börnin sín aftur.
Eitt vandamál sem velferðar-
þjónustan glímir við í þessu sam-
bandi er hversu tíð starfsmannaskipti
eru gjarnan, en það finnst mörgum
notendum erfitt. Sigrún segir það
óneitanlega kost við kreppuna að
starfsfólk haldist lengur í störfum
sem þessum, en mikilvægt sé að
tryggja fyrir kreppulok að fé-
lagsþjónustan verði orðin samkeppn-
ishæf um starfsfólk.
Morgunblaðið/Golli
Einn Fátækt er hindrun sem getur leitt til félagslegrar einangrunar.
Annað úrræði sem gefist hefur
vel er Hlutverkasetur. Þangað
eru allir velkomnir sem misst
hafa vinnuna eða lent í öðrum
erfiðleikum og er markmiðið að
byggja upp jákvætt umhverfi og
koma reglu á lífið. Andrea Sif
Jónsdóttir talaði um reynslu
sína af Hlutverkasetri á fund-
inum og sagði það hafa hjálpað
sér að verða félagslega virkari.
„Það er gott að hafa opinn stað
þar sem ég get talað við fólk um
erfiðar tilfinningar þegar þær
koma upp, en ekki viku síðar.“
Opið án að-
greiningar
HLUTVERKASETRIÐ GOTT
Morgunblaðið/Frikki
Hlutverkasetur Er til húsa í Borg-
artúni 1 og er opið frá 8:30-16:00.