Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 102

Ármann Jakobsson og Ásdís Egilsdóttir
17 Sama rit, bls. 204.
18 Sama rit, bls. 197.
19 Sama rit, bls. 212.
20 Sama rit, bls. 214.
21 Sama rit, bls. 241.
22 Sama rit, bls. 247-48.
23 Sama rit, bls. 212.
24 Sverrir Tómasson, „Kristnar trúarbókmenntir í óbundnu
máli“, bls. 474.
25 Jón Böðvarsson, „Munur eldri og yngri gerðar Þorláks
sögu“, bls. 93.
26 Dæmi um lýsingarhátt nútíðar eru alls 13 í fremur stutt-
um texta. Sjá m.a. Ole Widding, „Jærtegn og Maríu saga.
Eventyr", Norr0n Fortœllekunst. Kapitler af den norsk-
islandske middelalderlitteraturs historie. Hans Bekker-
Nielsen, Thorkild Damsgaard Olsen og Ole Widding gáfu
út (Kaupmannahöfn, 1965), bls. 132-36. - Þorleifur
Hauksson og Þórir Óskarsson, íslensk stílfrœði (Reykja-
vík, 1994), bls. 177-78.
27 Þorgils saga ok Hafliða. Ursula Brown gaf út (Oxford og
London, 1952), bls. xv-xxix. - Guðrún Nordal, „Sagnarit
um innlend efni - Sturlunga saga“, íslensk bókmennta-
saga I. Vésteinn Ólason ritstýrði (Reykjavík, 1992), bls.
321-22.
28 Byskupa SQgur, bls. 249.
29 f bréfi Eysteins erkibyskups frá 1179 segir þannig: „eigum
vier under einum lðgvm at bva.“ Diplomatarium Islandic-
um. íslenzkt fornbréfasafn, sem hefir inni að halda bréf og
gjörnínga, dóma og máldaga, og aðrar skrár, er snerta ís-
land eða íslenzka menn 1,834-1264. Jón Sigurðsson gaf út
(Kaupmannahöfn, 1857-1876), bls. 259.
30 Jón Helgason. „Þorláks saga hclga“, bls. 390.
31 Byskupa sggur, bls. 269.
32 Sama rit, bls. 251.
33 S.st.
34 Sama rit, bls. 270.
35 í B-gerð Þorlákssögu er þannig sagt frá láti Jóns í Odda-
verjaþætti (28. kap. gerðarinnar) á undan láti Þorláks (35.
kap.)
36 Byskupa sQgur, bls. 258.
37 Islandske Annaler indtil 1578. Gustav Storm gaf út.
(Kristiania, 1888), bls. 124 og 183.
38 Jón Helgason, „Höfuðlausnarhjal", Einarsbók. Afmœlis-
kveðja til Einars Ól. Sveinssonar 12. desember 1969.
Bjarni Guðnason, Halldór Halldórsson og Jónas Krist-
jánsson ritstýrðu (Reykjavík, 1969), bls. 156. Það má
nefna að Jón sjálfur er í hópi þeirra sem hafa talið Odda-
verjaþátt hafa verulegt heimildargildi án þess væntanlega
að vera trúaður á jarteinir hans.
39 Byskupa SQgur, bls. 265. - Heilagra manna spgur. C.R.
Unger gaf út (Kristiania, 1877), bls. 42. - Þorvaldur Bjarna-
son hefur einnig bent á líkindi við frásögn úr Dialogum
Gregoríusar sbr. Leifar fornra kristinna frœða íslenzkra.
Þorvaldur Bjarnason gaf út (Kaupmannahöfn, 1878), bls.
xv og 121. I Þorlákssögu á í hlut Þorsteinn, sonur Jóns
Loftssonar, en sagan er einnig í byskupaannálum Jóns
Egilssonar, þeirri þjóðsagnanámu. Þar er það Jón Lofts-
son sjálfur sem ætlar að höggva byskup með sömu afleið-
ingum. Safn til sögu íslands og íslenzkra bókmenta að
fornu og nýju I. Jón Sigurðsson o.fl. gáfu út (Kaup-
mannahöfn, 1856), bls. 30-31. Hér er frásögnin færð yfir
á þekktari persónu sem er algengt í munnmælasögnum.
40 Byskupa SQgur, bls. 256 og 267. - Heilagra manna spgur,
bls. 36 og 42.
41 Byskupa SQgur, bls. 242^13.
42 Sama rit, bls. 250.
43 Orðið er allalgengt í ritum frá þessum tíma, ekki síst í
konungasögum og bókmenntum af því tagi. Sjá Johan
Fritzner, Ordbog over det gamle norske Sprog II. [4.útg.]
(Osló, 1973), bls. 479-80.
44 íslenzk fornrit XVII. Árna saga biskups. Lárentíus saga
biskups. Söguþáttur Jóns Halldórssonar biskups. Biskupa
ættir. Guðrún Ása Grímsdóttir sá um útgáfuna (Reykja-
vík, 1998), bls. 20-21.
45 Nokkra athygli vekur hér sögnin ,já‘ sem er fremur sjald-
gæf í miðaldaritum. Sjá Johan Fritzner, Ordbog over det
gamle norske Sprog II, bls. 217.
46 Byskupa SQgur, bls. 254.
47 Sturlunga saga I. Jón Jóhannesson, Magnús Finnbogason
og Kristján Eldjárn gáfu út (Reykjavík, 1946), bls. 125,
131-32, 139-40. Rétt er að hafa í huga að Þorlákur er al-
inn upp í Odda hjá Eyjólfi Sæmundssyni og gera má fast-
lega ráð fyrir því að hann hafi verið studdur til mennta og
frama af Oddaverjum.
48 Sturlunga saga I, bls. 112. - Sverrir Tómasson, „Kristnar
trúarbókmenntir í óbundnu máli“, bls. 478, bendir á að
þetta sé önnur mynd en dregin sé fram í Oddaverjaþætti
en dregur engar ályktanir af. - Sjá nánar: Guðrún Ása
Grímsdóttir, „Um afskipti erkibiskupa af íslenzkum mál-
efnum á 12. og 13. öld“, Saga 20 (1982), bls. 46-57; -
Sverrir Jakobsson, „Friðarviðleitni kirkjunnar á 13. öld“,
Saga 36 (1998), bls. 7-46.
49 Þessi orð Jóns hafa löngum vakið hrifningu fslendinga,
svo mjög að á spássíu eintaks Háskólabókasafns af bisk-
upasögum hefur verið ritað „bravó" sbr. Helgi Þorláks-
son, „Rómarvald og kirkjugoðar", Skírnir 156 (1982), bls.
51). Á hinn bóginn var Staða-Árni, sem sennilega ber í
raun ábyrgð á þessum orðum, lengi talinn „einhver versti
og skaðlegasti fslendingur, sem hefir lifað“ svo að notuð
séu orð Tryggva Þórhallssonar, „Brandur Jónsson, biskup
á Hólum", Skírnir 97 (1923), bls. 64, sem raunar and-
mælti þessu.
50 Magnús Stefánsson, „Kirkjuvald eflist", bls. 103-104.
51 Sama rit, bls. 104.
52 T.d. af Magnúsi Stefánssyni í „Kirkjuvald eflist", bls. 96
og Sverri Tómassyni, „Kristnar trúarbókmenntir í ó-
bundnu máli“, bls. 475-76.
53 Sjá: Sveinbjörn Rafnsson, „Skriftaboð Þorláks byskups",
Gripla 5 (1982), bls. 77-114.
54 Sjá Diplomatarium Islandicum I, bls. 258-64 o.v. -
Guðrún Ása Grímsdóttir, „Um afskipti erkibiskupa af
íslenzkum málefnum á 12. og 13. öld“, hefur fjallað um
efni þessara bréfa.
100