Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 11

Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 11
Confessio turpissima leyti þýöing á lalneskum skrii'taspegli frá 13. öld.26 í honum eru taldar upp liöi'uðsyndirnar sjö, superbia (drambsemi), invidia (öfund), ira (reiði), accidia (leti), avaricia (ágirnd), gula (offylli) og luxuria (hór), en „þessar eru upphaf og rót allra synda meður þeiin ýmsum kvistum sem út af þeim renna og gjörast.“27 Eru syndirnar nákvæmlega flokkaðar og síð- an skilgreindar með tilliti til hve alvarlegar þær eru. Mest áhersla er lögð á „hóranarsynd- ir“28 sem greinast margfaldlega, og þarnæst ágirnd og drambsemi, en sömu áherslu má sjá í skriftamálum Ólafar.29 Að minnsta kosti tveir skriftaformálar eru til í íslenskum heimildum, „Syndajátning“ í Islensku hómilíubókinni frá því um 1200, og „Syndajátningarformáli" í skriftaboðum Árna biskups Þorlákssonar frá 1269.30 Þetta eru for- málar opinberra skriftamála sem prestur fer með fyrir söfnuðinn og söfnuðurinn endur- tekur, sbr. formálann í skriftaboðum Árna sem hefst svo: „Þá segið svo eftir sem eg segi fyrir.“ í báðum tilvikum eru formálarnir lagð- ir körlum í munn. í viðtali við Stefán Karlsson handritafræð- ing í Morgunblaðinu 22. maí 1988 bendir hann á upphaf skriftamála aí'tan við handrit af Margrétar sögu frá um 1400.31 Þetta eru persónuieg skriftamál, lögð konu í munn, og þau hefjast á svo til sama orðalagi og skrifta- mál Ólafar. Þessi skriftamál telur Stefán sanr- bærileg við þau sem eignuð eru þeim Ólöfu ríku og Solveigu dóttur hennar. Telur hann að textarnir séu samsettir af kennimönnum, jafnvel þýddir úr erlendum málum, og hafi verið ætlaðir þeim til stuðnings við starf sitt. Hafi meginhlutverk þeirra verið „að vara les- andann við öllum þeim hugsanlegum syndum sem eru tíundaðar í þeim,“ auk þess sem það hafi verið „hagræði að því fyrir þann sem gekk til skrifta að hafa á takteinum staðlað og vel stílað orðalag um þær syndir sem hann eða hún hafði ástæðu lil að skrifta hverju sinni.“ Hann telur alla textana ósvikna mið- aldatexta og eldri en svo að nokkur þeirra geti verið eftir Ólöfu.32 „Skriftamálin" í handriti Margrétar sögu eru skriftaformáli. Það eru einnig svokölluð skriftamál Solveigar Björnsdóttur í íslensku fornbréfasafni. í eftirmála kallar skrifarinn Eg sek og syndug segi það allsvaldanda guði og jungfrú sankte Marie og öllum guðs helgum og yður, minn andalegur faðir, að eg hefi syndir gerðar flestar þær sem maður má misgera, í orðum og verkum og vondum hugrenningum, framar meir í hverri þessi grein heldur en eg kunniþað orðum skýra. Synd- ir hefi eg gert í öllum mínum líkamsvitum, svo sem í sýn augna, í heyrn eyrna, í ilmingu nasanna, í bergingu varanna, í orðum munnsins, í tiltekningu handanna og tilgöngu fót- anna. Syndir hefi eg gertí bölvan og brœði, lygi og langræki, í styggð og stríðlæti, í áleitni og umlestri, í illsku og undir- hyggju, í gleði og gáleysi, í þögn og þrjósku, í sundurgerðum og sauryrðum, í Ijúgvitnum og lygieiðum, í beryrði og bak- mæli ogflestu ónýtlegu orðalagi, bæði sundurlausum orðum og samföstum. þau „formála“ eða „form“. Hann segir: „Þessi ofanskrifaður skriftaformáli var ritinn á pergamentsrollu eftir hverju þetta er skrifað, og er þetta form eignað Solveigu Bjarnardótt- ur hinni ríku.“33 Textinn kallast augljóslega á við skriflaspegilinn „Speculum penetentis“, en snúinn upp á konur.34 Sú sem skriftar hef- ur sýnt sig „vilja vera yfir öllum, en undir öngvum“. Börn sín hefur hún illa „siðað og tyftað, og látið þau mörgum óvanda fram fara, og svo sjálfa mig illa siðað og annað fólk til, það eg hefi átt með að gera.“ Hún hefur borið á sig „gull og silfur og alla vega volsað mínum líkarna og mínum klæðum ... og látið allt eftir líkamanum, það sem hann hefir kunnað að beiðast,“35 og ekki síður drýgt „synd líkams munaðarins, þótt eg hafi stödd verið í þeim veikleika kvenlegrar náttúru, sem er fluxum sangvinis.“36 Upphaf skriftamáia úr handriti aftan við Margrétar sögu. AM 428 a 12mo frá um 1400. Stafrétt uppskrift Stefáns Karlssonar færð til nútímahorfs. Paródía Þegar skriftamál Ólafar eru borin saman við upp- haf formálans úr hand- riti Margrétar sögu og skriftaformála Sol- veigar kemur í ljós mikill munur á stíl. Skriftaformálarn- ir eru staðlaðir textar, upptalning á syndum, sam- 9
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.