Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 33

Matseljur og kostgangarar í Reykjavík
fyrr en í byrjun sjötta áratugarins og notuðust
konur franr að því við búr og útigeymslur til
geynrslu á matvælum.50 Flest hús í Reykjavík
voru hituð upp með kolum þangað til Hita-
veita Reykjavíkur var tekin í notkun árið 1943.
Mikil vinna var fólgin í því að laga mat.
Kjötið kom í heilurn skrokkum sem þurfti að
höggva í spað. Það þurfti að hakka það sem
átti að hakka í handsnúinni hakkavél og búa
til ofanálegg eins og rúllupylsu og kæfu. Mar-
inera síld, baka brauð og kökur, taka slátur á
haustin, salta kjöt niður í tunnu og sjóða nið-
ur í dósir.51 Meira að segja ýsan kemur í öðr-
um búningi í hendur neytenda í dag en hún
gerði fyrrum. Allt þurfti að hræra í höndunum,
hvort sem það var kökudeig, mæjones eða ís.
Dagleg störf voru svipuð hjá flestum mat-
seljum og þær unnu frá því snemma á morgn-
ana fram til klukkan 20 eða 21 á kvöldin, alla
daga vikunnar, árið um kring. Flestar matselj-
ur voru með ákveðið fyrirkomulag á vinnunni
senr þær fylgdu frá degi lil dags. Á mörgum
matsölum var morgunkaffi en áður en að því
kom var algengt að matseljurnar skúruðu yfir
gólfin hjá sér og tækju svolítið til. Að morg-
unverði loknum var tekið til við að undirbúa
hádegismatinn sem var stærsta máltíð dagsins.
Þegar búið var að ganga frá eftir hádegis-
matinn var keypt í matinn, pantað inn, far-
ið yfir reikninga og því um líkt. Innkaupum
var þannig háttað að stærsta hluta matarins
keyptu matseljur í smásöluverslunum. Þær
pöntuðu sumt, fóru sjálfar eftir öðru og ef
magnið var mikið fengu þær stundum sendla
til að fara nreð matinn heim. Fyrir daga fisk-
búða keyrðu fisksalar fisk á hjólbörum um
bæinn og seldu meðal annars á matsölurnar.52
Til Óskar Jósefsdóttur á Vesturgötu komu ýms-
ar vörur beint úr sveitinni, svo sent egg og
kartöflur og nýslátraðir kálfar. Til að gera sér
grein fyrir því rnikla magni af mat sem var
borinn á borð fyrir sjötíu kostgangara má
nefna að 30 kílóa kartöflupoki var soðinn í
hvert mál.53
Eftir hádegismatinn var mesta annríkinu
lokið og rnargar matseljur hvíldu sig unr
stund, fóru í gönguferðir eða eitthvað því um
líkt.54 Svo var aftur tekið lil hendinni því auk
eftirmiðdagskaffis þurfti að undirbúa kvöld-
matinn.
Störf eins og tiltektir og barnauppeldi,
heimilisbókhald og þvottur, sem var þó nokk-
ur á nratsölum, voru unnin þegar færi gafst.55
Á stærri matsölum eins og hjá Ósk á Vestur-
götu fór þó alltaf ein af stúlkunum fimm einu
sinni í viku og þvoði þvott, en á minni mat-
sölunum sáu nratseljurnar líklega um þvott-
inn sjálfar. Margrét Guðnrundsdóttir mat-
selja þvoði oft þvottinn sjálf á kvöldin eftir að
öðrum störfum við matsöluna var lokið en
stundum fékk hún þó þvottakonu.56
Konan að baki konununni
Margar matseljur voru nreð aðstoðarkonu,
sem þær gátu fengið stjórn matsölunnar í
hendur ef á þurfti að halda, en einnig var al-
gengt að matseljan og aðstoðarkonan skiptu
með sér verkum. Kristín Guðmundsdóttir var
„Góða frú Sigríður, hvernlg fer þú að búa
til svona góðar kökur?"
„Ég skal kenna þér galdurlnn, Ólöf min.
Notaðu að eins Lillu-lyftiduftlð og LUlu-
eggjagult og annað til bökunar frá Efnagerð
Reykjavikur. — En gæta verður þú þess, að
telpan Lilla sé á öllum umbúðum. Þessar ágætu vörur fást
hjá öllum helztu kaupmönnum og kaupfélögum i landinu,
en taktu það ákveðið fram, Ólöf min, að þetta sé frá Efna-
gerð Reykjavíkur".
„Þakka, góða frú Sigrlður, grelðann, þó galdur sé ei, því
gott er að muna hana LlUu mey“.