Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 92

Aðalsteinn Árni Baldursson
meginstarf snýr að baráttunni fyrir bættum
kjörum launafólks, almennri velferð og rétt-
látara þjóðfélagi. Að markmiðum sínum hafa
þau sótt á tvennum vígstöðvum, á vinnumark-
aðinum og á vettvangi stjórnmálanna. Þeim
var aldrei ætlað að vera menningarfélög, þótt
mörg þeirra hafi alla tíð sinnt menningarleg-
um málefnum ásamt sínum meginverkefnum.
En eins og ég nefndi hér að framan þá er tím-
inn þeirrar náttúru að hann skapar sögu og
býr til menningararfleifð. Og félag sem hátt í
heila öld hefur starfað að hagsmunamálum
félagsmanna sinna, tekið ríkan þátt í upp-
byggingu byggðar og atvinnu, slíkt félag á
mikla sögu. Þannig hefur tíminn búið félaginu
nýjar skyldur og ný verkefni sem leggjast við
hin upphaflegu stefnumið og meginstarf: Að
standa vörð um sögu sína og gera hana að-
gengilega félagsmönnum og öðrum sem
áhuga hafa á sögu íslenskrar verkalýðs-
hreyfingar og þróun atvinnulífs. Sú staðreynd
að stöðugt fleiri stéttarfélög hafa ráðist í út-
gáfu sögu sinnar og enn önnur eru með þess
háttar fyrirætlanir á prjónunum endurspeglar
ekki aðeins sagnfræðilegan áhuga félags-
manna þeirra heldur einnig að hinar nýju
skyldur eru þeim fullljósar.
Þetta snýst þó ekki aðeins unt einberan
sagnfræðilegan áhuga eða menningarlegar
skyldur. Þótt verkalýðssaga sé ekkert einka-
mál launafólks eða stéttarfélaga þá eru það
engin undur að þeim sé frekar en öðrum í
mun að rannsóknum á sögu þjóðfélagsstétt-
anna, samtaka þeirra og atvinnulífsins sé
sinnt. Ef til vill er það frekar nú en oft áður að
stéttarfélögum og hreyfingu launafólks er
þörf á að saga íslenskar verkalýðshreyfingar
sé tekin saman, að hún verði þýðingarmikill
þáttur í starfi þeirra og hornsteinn nýrrar
framtíðarsýnar. Eg nefndi það hér á undan að
það væri í sögunni sem hugsjónirnar, stefnu-
málin og baráttan eru geymd. Þar geymist
skilningur á og vegvísar að starfi okkar í dag.
Þegar við nú, við aldaskil, lítum til baka get-
um við með vissu sagt að starf verkalýðs-
hreyfingarinnar hafi skilað okkur fram á við,
hreyfingin hafi verið í stöðugri sókn, hún hafi
eflst og félög hennar styrkst. En við horfum
einnig inn í mjög óvissa framtíð. Við getum
ekki gengið að því vísu að sóknin verði áber-
andi eða að styrkurinn muni aldrei bresta. ís-
lensk verkalýðshreyfing stendur sterk í dag
og það gera líka stéttarfélög hjá frændþjóðum
okkar annars staðar á Norðurlöndunr. En
leynist vísir að því sem koma skal í þeirri þró-
un sem orðið hefur í öðrum löndum Evrópu
þar sem stéttarfélögin hafa kiknað undan
þungri sókn langvarandi atvinnuleysis, efna-
hagsstefnu sem lítt byggir á sjónarmiðum fé-
lagshyggju og samfélagslegs réttlætis og loks
viðleitni fyrirtækja til að rjúfa þau tengsl sem
eru á milli launafólks og félaga þess með
margvíslegri endurskipulagningu og hagræð-
ingu? Verður það hlutskipti íslenskra stéttar-
félaga á nýrri öld að snúast til varnar tilveru-
rétti sínum, að fá að starfa í þágu félagslegra
hagsmuna og verja einstaklingana því hlut-
skipti að standa einir og án samstöðunnar að
samningum við fyrirtækin um laun og starfs-
kjör? Hver yrði samningsstaða einstaklings-
ins á vinnumarkaði þar sem ekki er lengur
stoð í starfi stéttarfélaga eða þau jafnvel ekki
lengur til?
A undanförnum árum hefur vinnumarkað-
ur í löndum Evrópu tekið stakkaskiptum og
sú þróun stendur enn. Hvert stefnir í þeini
efnum er ógerlegt að segja, aðeins að váboð-
ar leynast í hlutskipti félagasamtaka launa-
fólks víða í Evrópu. Á tímum sem þessum er
íslenskri verkalýðshreyfingu þörf á leiðar-
ljósi. Auðvitað getur sagan ein aldrei orðið sá
vörðusteinn sem mótar starf og stefnu hreyf-
ingarinnar og félaganna. Skilningur á samtím-
anurn og skýr hugmynd unt hvert stefnir vega
ekki síður þungt. En saga félaganna gegnir
hér mikilvægu hlutverki. Þar er kjölfestuna að
finna, þar liggja leyndardómarnir að því starfi
sem unnið hefur verið og þar er að finna þá
vegvísa til framtíðar sem traustastir standa.
Kannski að með útgáfu á sögu húsvískrar
verkalýðshreyfingar hafi Verkalýðsfélag Húsa-
víkur aðeins verið að svara kalli þeirra tíma
sem við nú lifum, hvað sem öðrum sjónarmið-
um líður? Kannski má líta á útgáfuna sem lið
í að árétta hlutverk verkalýðshreyfingarinnar
í uppbyggingu íslensks þjóðfélags á öldinni
sem er að líða og staðfestingu á þeim ásetn-
ingi að það verði eigi minna og byggi á sömu
sjónarmiðum félagslegrar ábyrgðar og rétt-
lætis á því árþúsundi sem senn gengur í garð?
90