Morgunblaðið - 19.04.2011, Qupperneq 16

Fréttir affundumSteingríms
J. og Árna Páls
vestra líta helst út
eins og fréttamenn hafi dottið
inn á forsýningu í fjarstæðu-
leikhúsi. Þeir félagar höfðu
gengið hart fram í hræðslu-
áróðrinum fyrir þjóðar-
atkvæðið og nú hafa þeir sett á
svið leiksýningu til að skýra
hvers vegna illspárnar rættust
ekki. Og endirinn er sannar-
lega óvæntur. Það var sem sé
vegna þess að heimsenda-
spámennirnir sjálfir komu í
veg fyrir að hræðsluáróðurinn
rættist! Kannski átti Moody’s
að lækka Ísland í
mati strax eftir
Icesave-úrslitin.
Ekki vegna þess að
betra væri fyrir Ís-
land að sitja uppi með stórauk-
inn skuldaklafa og mikla og
óvissa ábyrgð. Heldur vegna
þess hvernig þeir vesturfarar
höfðu talað niður hagsmuni Ís-
lands ásamt forsætisráð-
herranum sjálfum. En Jó-
hanna hafði sagt við
umheiminn að segði þjóðin Nei
myndi leiða af þeirri niður-
stöðu „stjórnmálalegt og efna-
hagslegt öngþveiti“. Mats-
fyrirtæki hljóta að lækka lönd
sem í slíku lenda.
Reyna að tala sig út
úr fyrra fleipri}Fáránleikur færður upp
FRÉTTASKÝRING
Einar Örn Gíslason
einarorn@mbl.is
V
íða um heim skerða rík-
isstjórnir í auknum
mæli aðgengi þegna
sinna að internetinu,
samhliða því sem notk-
un þess verður útbreiddari. Atburðir
undanfarinna mánaða í Mið-
Austurlöndum hafa sýnt fram á mik-
ilvægi internetsins í skipulagningu
mótmæla, og líklegt að stjórnvöld
annars staðar íhugi til hvaða ráða sé
hægt að grípa til þess að stemma
stigu við slíkri þróun heima fyrir.
Bandaríska hugveitan Freedom
House sendi í gær frá sér skýrslu um
frelsi á netinu, en hún byggist á ít-
arlegum samanburði á stöðu mála í
37 löndum. Í fyrri rannsókn voru 15
lönd skoðuð, en af þeim hefur frelsi
netverja minnkað í níu.
Kínverjar fremstir í flokki
Í mjög grófum dráttum má
skipta því efni sem reynt er að hamla
aðgangi að. Annars vegar „ósiðlegt“
efni á borð við fjárhættuspil, klám og
stolin hugverk – hugbúnað, tónlist,
kvikmyndir og svo framvegis. Hins
vegar færist það stöðugt í vöxt að að-
gengi að efni sem á einn eða annan
hátt tengist stjórnmálum sé skert.
Einfaldasta leiðin til þess er einfald-
lega að loka aðgangi að síðunni, með
milligöngu internetþjónustaðila sem
notast við „svartan lista“ frá stjórn-
völdum yfir óæskilegt efni. Þessi að-
ferð er býsna útbreidd, en sum lönd
eru lengra komin í ritskoðun sinni.
Kínverjar eru öllum þjóðum
fremri hvað tæknilega fágun ritskoð-
unarinnar varðar. Í stað þess að loka
algjörlega fyrir viðkvæmt efni er það
þess í stað síað jafnóðum. Íranar og
Túnisar hafa fært sig upp á skaftið í
þessum efnum og standa Kínverjum
ekki langt að baki.
Af öðrum löndum á listanum yf-
ir þau sem hefta aðgang að netinu
kemur ekki á óvart að sjá lönd á borð
við Búrma, Kúbu og Sádi-Arabíu.
Hins vegar eru tvö lönd þar einnig
ofarlega á lista, sem skera sig úr fyr-
ir það að búa við fulltrúalýðræði –
Tyrkland og Suður-Kórea. Þeir síð-
arnefndu hafa markvisst lokað á vef-
síður sem fjalla um Norður-Kóreu.
Tyrkir lokuðu fyrir myndskeiðavef-
inn YouTube í tvö og hálft ár. Þrátt
fyrir það var síðan sú áttunda vin-
sælasta í Tyrklandi, og bannið því lít-
ið haft að segja. Svipaða sögu er að
segja af Víetnömum. Þar tvöfaldaðist
fjöldi notenda samskiptavefjarins
Facebook þrátt fyrir að heita ætti að
síðan væri lokuð.
Rannsókn Freedom House leið-
ir það í ljós að netnotendur eru klók-
ari en svo að tæknilega einfaldar lok-
anir dugi til að halda þeim frá
„óæskilegu“ efni. Kínverjar hafa náð
bestum árangri í þeirri baráttu.
Einfalt að taka úr sambandi
Telji ritskoðunarþenkjandi
stjórnvöld síun eða lokun ákveðinna
vefsvæða ekki duga til geta þau grip-
ið til þess að ráðs að taka internetið
úr sambandi – bókstaflega. Þegar
mótmælin í Egyptalandi stóðu sem
hæst fyrir fáeinum vikum gerðu
stjórnvöld nákvæmlega það. Á innan
við klukkustund var lokað á að-
gang 88% notenda að net-
inu. Á síðari hluta ársins
2009 og framan af 2010 lok-
uðu kínversk stjórnvöld á
tengingu íbúa Xinjiang-
héraðs við umheiminn og
írönsk stjórnvöld hægðu á
netumferð sumarið 2009,
þegar mótmælin þar stóðu
sem hæst. Í kjölfarið gat
tekið allt að klukkustund
að hlaða einni ljósmynd inn á vef-
inn og sömuleiðis óratíma að opna
vefsíður.
Stjórnvöld herða tök-
in á internetaðgangi
Reuters
Kalt Litlir kærleikar eru á milli Google og kínverskra stjórnvalda. Í fyrra
sökuðu talsmenn leitarfyrirtækisins Kínverja um árásir á vefþjóna sína.
16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. APRÍL 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sigur flokks„SannraFinna“ í
þingkosningum í
Finnlandi vekur
athygli. Stjórn-
málalegur rétt-
trúnaður á frétta-
stofum gerir mönnum erfitt
fyrir. Í útvarpi var fyrst
jafnan talað um öfgasinnaðan
hægriflokk, nokkru síðar var
það hinn umdeildi flokkur og
í gær óánægjuflokkurinn.
Allt er þetta vafasamt.
Það var ekki hinn hefð-
bundni hægri flokkur sem
tapaði mestu vegna sóknar
Sannra Finna. Það var Mið-
flokkurinn. Og jafnaðarmenn
sem voru stærsti stjórn-
arandstöðuflokkurinn tapaði
líka þrátt fyrir það. Hægri-
flokkurinn, Þjóðarflokkurinn
sem svo er nefndur, tapaði
minnstu af stóru flokkunum
og er orðinn stærstur
finnskra stjórnmálaflokka,
þótt sáralitlu muni á þrem
þeim stærstu. En finnskri
hefð samkvæmt er gert ráð
fyrir að honum verði ætlað
forsætisráðuneytið vegna
stærðar þótt litlu muni.
Í Danmörku, Noregi og
Svíþjóð er „hefðin“ á hinn
bóginn sú að „óumdeildu
flokkarnir“ sameinast um að
halda „óánægjuflokkum“ ut-
an stjórnarráðsins, hversu
mikinn stuðning sem þeir
hljóta í kosningum. Þar ættu
að vakna spurningar um lýð-
ræðisleg sjónarmið og virð-
ingu fyrir kjósendum.
Þjóðarflokkurinn í Finn-
landi hefur sagt að hann vilji
ekki útiloka stjórnarsam-
vinnu við neinn og Jafn-
aðarmannaflokkurinn telur
að Sannir Finnar eigi að fá
aðild að ríkisstjórn. Engum
dettur væntanlega í hug að
frambjóðendur eða kjós-
endur Sannra Finna séu
endilega sannari en aðrir
Finnar. Nöfn á flokkum eða
framboðum segja sjaldnast
alla söguna og síst ef þau eru
mjög háreist og algild. En
sigur flokksins
sýnir óumdeil-
anlega nýjar
áherslur finnskra
kjósenda um
þessar mundir.
Og aðrir flokkar
þar í landi virðast
hafa þann stjórnmálalega
þroska að vilja að þau áhrif
skili sér lengra en í kjörkass-
ann einan. Það veldur nokkr-
um óróa í Brussel og Berlín.
Finnar hafa hingað til þótt
þægastir allra í taumi komm-
issara ESB. Það kynni nú að
breytast eitthvað. Verði sú
raunin gæti það flækst nokk-
uð fyrir Evrópusambandinu
á leið þess við að varðveita
veiklaða evruna með láns-
framlögum til þeirra ríkja
sem eru í vandræðum og
geta ekki leyst þau innan
sameiginlegrar myntar.
En þótt óttinn við þetta sé
bersýnilega nokkur er und-
irliggjandi ótti annar og
kannski meiri. Í sumum stór-
ríkjum Evrópu, svo sem hjá
dráttarklár evrunnar sjálf-
um, Þýskalandi, eru vaxandi
efasemdir um sameiginlegu
myntina. Þær hafa raunar
lengi verið töluverðar en
ekki fengið viðnám eða útrás
vegna þess að „óumdeildu
flokkarnir“ þar í landi hafa
sameinast um stóra sannleik-
ann eina. Þeir hafa sameig-
inlega lyft tilveru evrunnar
upp fyrir og út fyrir um-
ræðuna. En undir hefur
kraumað.
Finnsku kosningarnar
gætu ýtt undir að hin mikla
óánægja fengi senn stjórn-
málalega útrás í kosningum í
Þýskalandi. Það er áhyggju-
efnið. Fjölmiðlar hafa líkt
kosningunum í Finnlandi við
pólitískan jarðskjálfta í Evr-
ópu. Og sem slíkur hefur
hann vissulega sést vel á
jarðskjálftamælum. En ef
sprungan í Þýskalandi opn-
aðist óvænt er ekki víst að
burðarvirki evrunnar myndi
hafa styrk til að standast
það.
Sigur Sannra Finna
hefur ýtt óþægilega
við þjóðaleiðtogum í
Evrópu}
Sigur Sannra Finna
Þ
að hefur verið ánægjulegt að sjá ís-
lensku þjóðina vakna til lífsins.
Með því að segja nei í þjóðar-
atkvæðagreiðslunni fyrir rúmri
viku lýsti hún yfir því, fyrst þjóða
í heiminum, að hún myndi ekki borga skuldir
annarra. Skattgreiðendur bæru ekki ábyrgð á
fjárglæfrum banka og innstæðueigenda sem
hefðu tekið þá áhættu að leggja fé sitt inn á
hávaxtareikninga.
Þessi yfirlýsing þjóðarinnar markaði tíma-
mót. Ekki bara hér á landi því hún endurómar
víða um lönd. Evrópusambandið og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn sækja nú fast að skuldum
einkabanka verði snarað um háls skattgreið-
enda á Írlandi, Portúgal og Grikklandi. Þess-
ar dæmalausu stofnanir hafa að miklu leyti
haft erindi sem erfiði, í krafti stærðar sinnar
og ósvífni. Írska ríkið tók yfir skuldbindingar gjaldþrota
bankakerfis, það gríska tók himinhátt lán sem það mun
líklega ekki ráða við og nú er rætt um svipaðan gjörning
í Portúgal. Nokkur von er til þess að almenningur í þess-
um löndum líti til atburðarásarinnar hér á landi og segi
hátt og snjallt „Hingað og ekki lengra. Við borgum ekki
skuldir fjárglæframanna.“
Þessi prinsipafstaða meirihluta Íslendinga á sér
þannig varla fordæmi í mannkynssögunni. Hún leiðir
líka í ljós að flestir Íslendingar eru alfarið andsnúnir
ábyrgð íslenska ríkisins á innistæðum í hinum nýju ís-
lensku bönkum. Ef þeir eru samkvæmir sjálfum sér.
Íslenskir ráðamenn hafa lýst því yfir að
ríkið ábyrgist 1.450 milljarða króna innistæð-
ur í Íslandsbanka, Landsbanka og Arion
banka. Þannig taka skattgreiðendur ábyrgð á
gríðarlegum lántökum eigenda bankanna,
sem eru að mestu erlendir lánardrottnar í til-
felli Íslandsbanka og Arion og íslenska ríkið í
tilfelli Landsbanka.
Fyrir hrunið veltu fáir fyrir sér hvort ríkis-
ábyrgð væri á Icesave-innistæðum Breta og
Hollendinga í Landsbankanum. Slíkt álitamál
var frekar óáþreifanlegt. Ef ríkið bar ábyrgð
á þessari lántöku íslensks banka erlendis var
það skuldbinding sem ekki hafði reynt á og
óljóst var hvort reyndi nokkurn tímann á.
Á sama hátt er ríkisábyrgð (þótt hún bygg-
ist einungis á yfirlýsingum ráðamanna og sé
því ekki í gildi lögum samkvæmt) á 1.450
milljarða innlánum viðskiptabankanna núna fremur óá-
þreifanlegt vandamál. Hún skaðar engan eins og er og
alls er óvíst hvort á hana reynir nokkru sinni. En eins og
við vitum geta skjótt skipast veður í lofti þegar fjármála-
fyrirtæki eru annars vegar. Óhlutbundin vandamál geta
skyndilega orðið mjög áþreifanleg.
Þess vegna hljóta þeir, sem hökuðu við nei í atkvæða-
greiðslunni um daginn, að krefjast þess að öll ábyrgð
skattgreiðenda á skuldbindingum einkafyrirtækja verði
afnumin, ekki seinna en strax. Annað væri merki um tví-
skinnung.
ivarpall@mbl.is
Ívar Páll
Jónsson
Pistill
Segjum líka nei á Íslandi
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Af löndunum 37 sem rannsóknin
náði til reyndist frelsi netverja
mest í Eistlandi. Bandaríkin
koma næst á eftir, og þá Þýska-
land og Austurríki. Ísland er ekki
með á listanum.
Á botni listans eru lönd sem
ekki hafa verið þekkt fyrir frjáls-
lynt stjórnarfar. Neðsta sætið
vermir Íran, en á mælikvarða
Freedom House er lítill munur á
því landi og Búrma og Kúbu, sem
eru sjónarmun ofar á blaði. Kín-
verjar eru í fjórða neðsta sæti.
Mælikvarðinn sem liggur
til grundvallar listanum tek-
ur mið af aðgengi að int-
ernetinu yfir höfuð, tak-
mörkunum á því efni
sem hægt er að
nálgast, og loks
réttindum netnot-
enda, til að
mynda til frið-
helgi einkalífs.
Mest frelsi
í Eistlandi
NETFRELSI