Morgunblaðið - 22.08.2011, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 22. ÁGÚST 2011
Undanfarnar vikur
hefur mikil orðræða
átt sér stað í fjöl-
miðlum þessa lands
(aðallega Frétta-
blaðinu) um sauð-
fjárrækt. Umræðan
hófst um miðjan júlí
þegar sauðfjárbændur
settu fram kröfu um
hærra afurðaverð í
nýrri viðmið-
unarverðskrá sem gef-
in er út árlega. Þrátt fyrir að tals-
menn bænda hafi verið málefnalegir
í umræðunni verður það sama ekki
sagt um þá sem hvað harðast hafa
sótt fram. En skoðum hlutina í víð-
ara samhengi.
Hækkandi matarverð
á heimsvísu
Á vef Matvæla- og landbún-
aðarstofnunar Sameinuðu þjóðanna
(FAO) eru birtar upplýsingar um
vísitölu matvælaverðs. Hún hefur
hækkað gríðarlega mikið á síðustu
12 mánuðum og benda sumar spár
stofnunarinnar jafnvel til þess að
svo verði út þennan áratug. Hins
vegar hafa innlendir fjölmiðlar gefið
þessum fréttum lítinn sem engan
gaum. Aftur á móti hafa þeir verið
iðnir við það að grípa á lofti alla um-
ræðu tengda innlendum landbúnaði
ef í sömu andrá er hægt að halda því
fram að matarverð lækki stórkost-
lega við inngöngu í Evrópusam-
bandið.
Í upphafi þessa árs hófst mikil
ólga við Miðjarðarhaf sem enn sér
ekki fyrir endann á en hækkandi
matvælaverð er ein meginástæða
þeirrar ólgu. Þar hafa stjórnvöld
rekið óábyrga landbúnaðarstefnu
sem byggist á því að
styrkja ekki innlenda
framleiðslu og treysta í
staðinn á innflutning
matvæla af heims-
markaði. Slík stefna er
slæm en á það má
minna að margir innan
Samfylkingarinnar töl-
uðu fyrir slíkri stefnu í
„góðærinu“ og öfluðu
sér talsverðs fylgis
þannig líkt og nokkrir
af talsmönnum hennar
hafa reynt í fjölmiðlum
undanfarið.
Tollvernd í landbúnaði
Forsvarsmenn Samtaka versl-
unar og þjónustu hafa farið mikinn
síðustu daga eftir að Umboðsmaður
Alþingis birti álit varðandi tollkvóta
á innfluttar landbúnaðarvörur.
Vissulega eru tollar á innfluttar
landbúnaðarvörur og þar með toll-
vernd innlends landbúnaðar umdeil-
anlegur hlutur. En höfum land-
fræðilega legu Íslands í huga,
skilyrði til framleiðslu matvæla eru
talsvert lakari hér en annars staðar
á meginlandi Evrópu eða hjá flest-
um þeim þjóðum sem við flytjum inn
matvæli frá. Því þarf innlend fram-
leiðsla ákveðna vernd og ákveðinn
stöðugleika svo hún standi jafnfætis
framleiðslu á öðrum svæðum. Þeir
sem halda öðru fram ættu jafnframt
að íhuga hvort epli og appelsínur
séu einn og sami ávöxturinn. Ef toll-
vernd yrði afnumin myndi sum inn-
lend framleiðsla minnka og önnur
leggjast af. Þá tapast ákveðin þekk-
ing sem erfitt getur reynst að end-
urheimta ef menn vilja bakka til
baka eftir á þegar forsendur fyrir
innflutningi matvæla breytast eins
og margt bendir til að nú þegar sé
raunin, óháð því hvort tollur er lagð-
ur á eða ekki.
Aðild að ESB
Það kemur því svolítið spánskt
fyrir sjónir þegar talsmenn rík-
isstjórnarinnar halda því fram að
matarverð lækki við inngöngu í Evr-
ópusambandið eða með öðrum milli-
ríkjaviðskiptum. Staðreyndin er að
flutningur matvæla til landsins mun
kosta of mikið. Veit ég vel að við er-
um háð innflutningi á ýmsum að-
föngum til landbúnaðarframleiðslu
hér á landi, s.s. eldsneyti og áburði.
Hins vegar þarf líka eldsneyti til að
flytja matinn til landsins. Innflutn-
ingur matvæla er einnig í andstöðu
við grundvallarhugmyndarfræði
sjálfbærrar þróunar, sem stjórn-
málamönnum verður oft tíðrætt um.
Sjálfbær þróun felur í sér að fram-
leiða matinn án mikilla flutninga. Sú
staðreynd er aftur á móti í andstöðu
við hið markaðsdrifna hagkerfi sem
byggt hefur verið upp á und-
anförnum árum í hinum vestræna
heimi og virðist helsta orsök þess að
mörg hagkerfi heimsins eiga í vök
að verjast nú um stundir.
Staðreyndin er sú að almennt
gera menn sér ekki grein fyrir
ástæðum hækkandi matarverðs,
trúlega vegna áhugaleysis á því að
kynna sér þessi mál, sér í lagi fjöl-
miðla. Innlendir fjölmiðlar hafa
mestan áhuga á sandkassaleikjum
stjórnmálamanna sem margir hverj-
ir trúa eingöngu á innri markað
Evrópusambandsins þegar kemur
að leiðum til að lækka matarverð.
Það hefur því verið grátbroslegt að
fylgjast með yfirklóri fjölmiðla síð-
ustu vikur þegar þeir reyna að fjalla
um þessi mál. Þeir taka hug-
myndum frá spunameisturum rík-
isstjórnarinnar fagnandi og blása
þær út, segja íslenska bændur gam-
aldags menn sem vilji engu breyta,
einangra Ísland innan einhverskon-
ar tollmúra og þar fram eftir göt-
unum. Sé það almenn skoðun manna
ættu þeir hinir sömu að íhuga smá-
naflaskoðun.
Matur verður ekki til af sjálfu sér
þó að sumir haldi það, því er ekki
sjálfgefið að matur sé gefins úti í
búð (sama hvað nafni hann nefnist).
Landbúnaður sem grunnur allrar
matvælaframleiðslu þarf ákveðinn
stöðugleika til að gera þrifist. Sá
stöðuleiki þarf að vera óháður duttl-
ungum stjórnvalda og spunameist-
urum þeirra á hverjum tíma. Stað-
reyndin er sú að matur getur orðið
munaðarvara á Íslandi ekki síður en
annars staðar í heiminum ef við
tryggjum ekki nægjanlega innan-
landsframleiðslu.
Matur er mannsins megin
Eftir Eyjólf Ingva
Bjarnason » Innlendir fjölmiðlar
hafa mestan áhuga
á sandkassaleikjum
stjórnmálamanna sem
margir hverjir trúa
eingöngu á innri markað
Evrópusambandsins
þegar kemur að leiðum
til að lækka matarverð.
Eyjólfur Ingvi
Bjarnason
Höfundur er búfræðikandidat og
er stjórnarmaður í Samtökum
ungra bænda.
Fyrir um mánuði síð-
an var formanni SGS
sent bréf sem und-
irritað var af hópi fé-
lagsmanna úr nokkrum
aðildarfélögum
Starfsgreina-
sambandsins víðsvegar
að af landinu. Í bréfinu
er hann beðinn um að
svara spurningum
hópsins á sama vett-
vangi. Til stóð að birta
bréfið líka í Morgunblaðinu en vegna
stefnu blaðsins um aðsendar greinar
birtist það ekki þar.
Tilefni bréfsins var að mikil
óánægja hefur verið með hvernig
meirihluti framkvæmdastjórnar SGS
stóð að og afgreiddi mál framkvæmda-
stjóra sambandsins eftir að grunur
vaknaði um misferli hans í starfi. Þrátt
fyrir að fyrir hafi legið skýrsla ut-
anaðkomandi endurskoðanda, stutt
áliti hæstaréttarlögmanns, þar sem
leidd voru rök að því að ýmsar fjár-
hagslegar gjörðir hans í starfi orkuðu í
besta falli tvímælis og í versta falli
vörðuðu við lög, þá var tekin sú
ákvörðun að hætta rannsókn og semja
við hann um starfslok með fullri
greiðslu uppsagnarfrests og engum
frekari eftirmálum. Jú, reyndar var
honum gert að greiða til baka nokkra
upphæð sem hann viðurkenndi að
gæti verið á gráu svæði.
Við, sem sendum fyrrnefnt bréf er-
um afar ósátt við þessa afgreiðslu og
teljum meirihluta framkvæmdastjórn-
ar hafa tekið ranga ákvörðun og ekki
hafi verið gætt að hagsmunum aðild-
arfélaga eða félagsmanna. Þess má
geta að meðlimir framkvæmda-
stjórnar eru formenn í stéttarfélögum
fólks sem er meðal þeirra sem hvað
lægst laun hafa á íslenskum vinnu-
markaði. Hér er því ekki verið að kafa
í dýpstu vasana í þjóðfélaginu.
Við kröfðum formann SGS svara
meðal annars um eftirfarandi: Hvers-
vegna grun um misferli hefði ekki ver-
ið fylgt eftir með frekari rannsókn.
Hvað þessi afgreiðsla málsins kostaði
sambandið í krónum talið. Hvort þetta
væru viðtekin vinnubrögð innan raða
verkalýðshreyfingarinnar. Formað-
urinn svaraði nokkrum okkar per-
sónulega í sendibréfi og er honum
þökkuð viðleitnin. En þau svör eru
með öllu ófullnægjandi og svara ekki
spurningum okkar. Þessar spurningar
eru ekki flóknar. Það hljóta að vera
ástæður fyrir því að þessi stefna var
tekin af meirihluta framkvæmda-
stjórnar og við sem
borgum til Starfgreina-
sambandsins hljótum að
eiga rétt á að vita um
hve miklar upphæðir er
að ræða, á hve gráu
svæði starfsmaður okk-
ar var og hvað það kost-
aði að losna við hann af
höndum okkar. Verandi
í stjórn Starfsgreina-
sambandsins er ekki það
sama og vera ráðherra
sem þarf bara að halda
flokknum sínum góðum
milli kosninga en getur látið umbjóð-
endur sína dingla þar til hann þarf aft-
ur að njóta atkvæða þeirra. For-
ystumenn Starfsgreinasambandsins
eru fulltrúar margra lægst launuðu
stétta landsins og það hlýtur að hvíla á
þeim sú siðferðilega skylda að geta
varið ákvarðanir sínar þegar þær eru
jafn umdeildar og sú sem hér um ræð-
ir. Það er töluverð óánægja með
verkalýðshreyfinguna á Íslandi í dag
og þessi afgreiðsla meirihluta fram-
kvæmdastjórnar Starfsgreina-
sambandsins er ef til vill dæmi um
hvers vegna. Fólk telur sig sjá ná-
kvæmlega sömu vinnubrögð þar á bæ
og annars staðar í þjóðfélaginu þar
sem hagsmunir annarra en almenn-
ings virðast alfarið ráða ferðinni. Ef
eitthvert eitt afl í þjóðfélaginu ætti að
fara á undan með góðu fordæmi með
vönduð vinnubrögð og opna stjórn-
sýslu þá er það verkalýðshreyfingin,
stærstu samtök almennings í landinu.
Þetta mál hefur vakið töluverða at-
hygli og vil ég hér, fyrir hönd hópsins
sem undir spurningabréfið skrifaði
biðja Björn um að svara sem fyrst,
hér á síðum Morgunblaðsins, spurn-
ingum okkar. Upplýsingar um þetta
mál, meðal annars bréfið til Björns,
má finna á heimasíðum nokkurra
stéttarfélaga svo sem Bárunnar,
Framsýnar og Verkalýðsfélags Vest-
firðinga en bréfið var sent á öll aðild-
arfélög Starfsgreinasambandsins og
beðið um að það yrði birt á heimasíð-
um þeirra.
Eftir Kristbjörn
Hjalta Tómasson
» Við, sem sendum
fyrrnefnt bréf erum
afar ósátt við þessa af-
greiðslu og teljum
meirihluta fram-
kvæmdastjórnar hafa
tekið ranga ákvörðun
Kristbjörn Hjalti
Tómasson
Höfundur er starfsmaður Bárunnar og
er félagi í Starfsgreinasambandi Íslands.
Svör óskast
Frumvarpið sem
stjórnlagaráð hefur nú
lagt fram er um margt
gott og vel unnið. En það
hafði til grundvallar n.k.
þverskurð af þjóðarsál-
inni, þ.e.a.s. niðurstöður
tveggja þjóðfunda sem
haldnir voru nýverið,
einmitt í þessu skyni. Því
er nú forvitnilegt að
skoða niðurstöður þjóð-
fundanna annars vegar
og stjórnlagaráðs hins vegar. Það
kemur í ljós að ekki fer þar allt sam-
an. Það ofurkapp sem ríkisstjórnin og
flokkar hennar lögðu á að hleypa
þessari vinnu við stjórnarskrána af
stokkunum einmitt á þessum tíma-
punkti, hafði nefnilega ákveðinn til-
gang sem kristallast í þessu frum-
varpi, en átti þó engan hljómgrunn á
þjóðfundunum. Einhverjir fulltrúar
ráðsins, sem rækilega unnu sitt verk,
ganga nefnilega pólitískra erinda
fremur en þjóðarinnar. Athygli var
vakin á því, eftir að Hæstiréttur hafði
ógilt kosninguna til stjórnlagaþings,
að dómarar hans eru víst upp til hópa
bendlaðir við Sjálfstæðisflokkinn. At-
hygli er hér með vakin
á því að fulltrúar
stjórnlagaráðs eru upp
til hópa yfirlýstir ESB-
aðildarsinnar og mátti
því fyrirfram ætla að
reynt yrði að greiða
götu aðildarumsóknar
í vinnu ráðsins. Og
ekki ber á öðru. Í sjö
síðna samantekt yfir
niðurstöður síðari
þjóðfundarins, sem
hafði endurskoðun
stjórnarskrárinnar að
meginmarkmiði, koma
fram skýrar áherslur á varðveislu
fullveldis Íslands. Í frumvarpi stjórn-
lagaráðs getur hins vegar að líta
þetta:
„111. gr. Framsal ríkisvalds Heim-
ilt er að gera þjóðréttarsamninga
sem fela í sér framsal ríkisvalds til al-
þjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild
að í þágu friðar og efnahags-
samvinnu. Framsal ríkisvalds skal
ávallt vera afturkræft.
Með lögum skal afmarka nánar í
hverju framsal ríkisvalds samkvæmt
þjóðréttarsamningi felst.
Samþykki Alþingi fullgildingu
samnings sem felur í sér framsal rík-
isvalds skal ákvörðunin borin undir
þjóðaratkvæði til samþykktar eða
synjunar. Niðurstaða slíkrar þjóð-
aratkvæðagreiðslu er bindandi.“
Hér er ljótur leikur í gangi. Þess er
gætt að nota ekki orðið fullveldi, sem
vonandi ruglar þó engan í ríminu.
Ekki er hér gert ráð fyrir auknum
meirihluta fyrir þessari ráðstöfun,
sem þó er sjálfsagt þegar um svo
mikilvægt mál er að ræða. Loks er
lætt inn mildandi en blekkjandi atrið-
um eins og um afturkræfni. Þetta
ákvæði er algert lykilatriði í umsókn-
arferlinu að ESB, því fullveldisafsal
er skilyrði fyrir inngöngunni. Ég vil
minna á að það er einmitt á grund-
velli fullveldis sem okkur hafa
áskotnast full yfirráð yfir auðlindum
okkar og gerum jafnvel tilkall til enn
fjarlægari hafsvæða og hafsbotns-
réttinda, s.s. á Drekasvæðinu og um-
hverfis Hatton Rockall. Við höfum
gert okkur gildandi á alþjóðavísu sem
fullvalda þjóð og notið góðs af og það
hefur tekið okkur heila öld að byggja
okkur upp með því velferðarstigi sem
við þekkjum í dag, eftir ánauð erlends
ríkisvalds. Tvíhliða samningsréttur,
eins og tilheyrir fullvalda ríki, hefur
verið undirstaða alls þessa. Fullveldi
er því tvímælalaust ein dýrmætasta
eign okkar sem þjóðar. Ég vona að
sem flestir geri sér grein fyrir því að
afleiðingar af framsali ríkisvalds
verða stórfelldar og óafturkræfar,
þrátt fyrir ákvæði um að fullveld-
isframsal skuli vera afturkræft. Ef
við t.d. göngum í ESB þá ógildast all-
ir fríverslunarsamningar Íslands við
önnur ríki og þeir stofnast ekki aftur
þótt gengið sé úr ESB. Hér sjást
menn ekki fyrir. Sé gripið niður í 113.
gr. frumvarpsins sést að það kann að
nýtast í frekari tilraunum til að of-
urselja okkur yfirþjóðlegum stofn-
unum:
Hafi fimm sjöttu hlutar þingmanna
samþykkt frumvarpið getur Alþingi
þó ákveðið að fella þjóðaratkvæða-
greiðsluna niður og öðlast þá frum-
varpið gildi engu að síður.
Hér er því opnað á þann möguleika
að sniðganga almenning í svo veiga-
miklu máli sem allt krukk í sjálfa
stjórnarskrána er. Fleiri greinar
frumvarpsins draga taum ríkjandi
stjórnvalda á kostnað almennings og
eyðileggja þannig þessa annars
ágætu tilraun til endurbóta á stjórn-
arskránni. Þar má nefna að í 90. gr. er
tekið fyrir þann möguleika að forset-
inn geti myndað utanþingsstjórn.
Ennfremur kveður 82. gr. á um að
staðgengill forseta verði eingöngu
forseti Alþingis, sem ævinlega er þó
fulltrúi pólitískra stjórnvalda hverju
sinni. 67. gr. setur undir þann leka að
þjóðin geti verið að vasast í málum
eins og Icesave-samningunum, sællar
minningar. Loks eru í 110. gr. engir
varnaglar slegnir, t.d. um aukinn
meirihluta þingmanna við gerð þjóð-
réttarsamninga. Ólund ríkisstjórn-
arinnar í garð forsetans og sjálfrar
þjóðarinnar skín í gegnum þessar
greinar frumvarpsins, en það gerir
einnig valdagræðgi hennar og hrein
andúð við beint lýðræði. Sá pólitíski
óþefur sem leggur af þessu frumvarpi
gerir því miður algerlega út af við
það. Það er týpískt að ekki skuli vera
það eðlilega ákvæði í frumvarpi þessu
að „Allt ríkisvald kemur frá þjóðinni“.
Það segir allt sem segja þarf.
Stjórnarskrárfrumvarp með pólitísku ívafi
Eftir Þorkel Á.
Jóhannsson
Þorkell Á.
Jóhannsson
» Það er týpískt að
ekki skuli vera það
eðlilega ákvæði í frum-
varpi þessu að „Allt rík-
isvald kemur frá þjóð-
inni“.
Höfundur er flugmaður og situr í
stjórn Heimssýnar, samtaka um sjálf-
stæði Íslands í Evrópumálum.
Eyrnalokkagöt
sími 551 2725