Morgunblaðið - 29.08.2011, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. ÁGÚST 2011
Eggert
Tilþrif Engu var líkara en leikmenn þessir stunduðu loftfimleika þar sem þeir tókust á um knöttinn á vellinum í gærkvöldi þar sem Valur og Breiðabilk mættust í knattspyrnuleik í Pepsídeildinni.
Arion banki færði
Haga í dótturfélag sitt
Stefni. Dótturfélagið
bauð síðan við-
skiptavinum bankans
að kaupa hluti. Meðal
kaupenda voru „kjöl-
festufjárfestar“
kenndir við Húsa-
smiðjuna, auk nokk-
urra lífeyrissjóða með
Gildi, næststærsta líf-
eyrissjóð landsins, fremstan í
flokki.
Fjárfestar
eða féflettar?
Sjóður 9 tók að sér að ávaxta
sparifé fyrir hrun. Allir bankar
voru með slíka sjóði. Fyrst lánuðu
bankarnir hluthöfum sínum beint,
umfram lögleyfð mörk, þá lánuðu
þeir hluthöfum hver annars út fyrir
öll skynsemismörk og loks létu þeir
sjóði sína kaupa skuldarviðurkenn-
ingar sömu manna út yfir allan
þjófabálk, því nú var löngu ljóst að
um stórfelldan þjófnað var að
ræða. Sjálftakan vafðist ekki fyrir
mönnum. Húsasmiðjan varð fyrir
barðinu á sjálftökuliðinu. Svo-
nefndir kjölfestufjárfestar keyptu
hana með „skuldsettri yfirtöku“.
Aðferðin var sú að stofna inn-
antóma skel, eign-
arhaldsfélag án nokk-
urs raunverulegs eigin
fjár, slá stórfelld lán
handa skelinni hjá vit-
orðsmönnum í banka,
kaupa fyrirtækið og
sameina svo skelinni á
eftir. Þá höfðu fjár-
festarnir „eignast“
fyrirtækið en látið það
borga sjálft sig. Eftir
að þeir höfðu náð
Húsasmiðjunni fyrir
ekkert seldu þeir vit-
orðsmönnum sínum í fasteigna-
félagi eignir félagsins á verulegu
yfirverði. Þeir tóku þær síðan á
leigu á samsvarandi yfirverði til
langs tíma. Andvirði eignanna not-
uðu þeir strax til að greiða sjálfum
sér stórfelldan arð. Eftir sátu
ótryggðir kröfuhafar og starfs-
menn félagsins í mikilli áhættu.
Kaupendurnir reyndust ekki raun-
verulegir fjárfestar heldur „féflett-
ar“. Félagið sligaðist fljótt undan
skuldum sem komu sjálfum rekstr-
inum ekki við og féll í faðm bank-
ans.
Mök við álfa
Landsbankinn seldi Húsasmiðj-
una í fyrra eftir að hafa afskrifað
lán sín. Spurning vaknar af hverju
hann kærði ekki féflettana sem
höfðu valdið honum tjóni? Það
kærir enginn ef þeir sem eiga lög-
varða hagsmuni gera það ekki. Nú
hafa féflettarnir verið teknir góðir
og gildir af Arion banka sem „kjöl-
festufjárfestar“ í Högum. Gildi og
fleiri lífeyrissjóðir hafa leyft þeim
að skríða upp í til sín. Áður þótti
ekki gæfulegt að hafa mök við álfa,
en Sigurður Bessason formaður og
Vilhjálmur Egilsson varaformaður
víla slíkt ekki fyrir sér. Báðir virð-
ast þeir hafa gleymt að þeir tóku
nýlega þátt í að setja Framtaks-
sjóðnum siðareglur sem vitna til
reglna Sameinuðu þjóðanna um
ábyrgar fjárfestingar. Gildi mætti
líta til þeirra reglna líka. Skv. þeim
má ekki taka þátt í fjárfestingum
sem orka tvímælis út frá almenn-
um siðferðisreglum, heldur skal
kappkosta að fjárfesta í fyr-
irtækjum sem eru vel rekin og
sýna samfélagslega ábyrgð. Leggja
skal áherslu á að þau fyrirtæki
sem fjárfest er í starfi samkvæmt
lögum og reglum og virði réttindi
launafólks. Nokkuð vantar upp á
að féflettarnir hafi brillíerað í þess-
um efnum og má heita undarlegt
að Gildi og fleiri lífeyrissjóðir vilji
leggjast með þeim úti í Högum.
Hækkað vöruverð
Það kom á óvart að Arion banki
skyldi selja viðskiptavinum sínum
Haga á hærra verði en hann gat
fengið hjá óskyldum aðilum. Fyrir
liggur að verð hvers hlutar var
hátt í 50% hærra en aðrir buðu.
Hefði ekki verið eðlilegra að hann
hefði, í ljósi þess að bankinn taldi
tilboð ótengdra aðila lágt, boðið
viðskiptavinum sínum þátttöku á
því verði? Vitað er að Hagar eru
vel rekið félag, með fullkomna
áhættustýringu, en litla sem enga
vaxtarmöguleika. Aukinn hagnað
og hækkandi markaðsverð hluta-
bréfa er ekki að sækja eftir þess-
um leiðum. Helst er að verðmætin
megi auka með hækkuðu vöruverði,
í ljósi fákeppni og markaðsráðandi
stöðu. Félag með þessi einkenni
má alls ekki selja á of háu verði,
það býður hættunni heim. Að láta
slíkt félag í hendur féfletta, sem
sýnt hafa að þeir svífast einskis, er
andstætt hagsmunum almennings.
Spurningar vakna um þarfir bank-
ans fyrir svona kúnstir. Sér bank-
inn e.t.v. fram á að afskriftasjóð-
irnir hans muni ekki hrökkva til?
Þá er knýjandi að fá að vita á
hvaða forsendum lífeyrissjóðurinn
Gildi, sem fer með almannafé,
gengur til liðs við féflettana.
Hið sérstaka hlutverk
„Hið sérstaka hlutverk banka-
manna verður ljóst þegar þeir taka
peninga annarra til eigin nota“
sagði David Ricardo f. 1772. Vand-
inn er ekki nýr og af honum höfum
við reynslu hér á landi. Fákeppni
er staðreynd á íslenskum fjár-
málamarkaði. Gera verður skýra
kröfu um að bankar axli samfélags-
lega ábyrgð við slík skilyrði. Menn
verða ekki bankamenn af því einu
að hefja störf í banka, fremur en
þeir verða hestamenn af að eignast
hest. Lærdómsferillinn getur verið
þjáningarfullur, á því leikur ekki
vafi. Arion banki hefur misstigið
sig í málefnum Haga og ekki sýnt
þá ábyrgð og yfirsýn sem krefjast
verður af stofnun sem hefur mikil
áhrif á þróun viðskiptalífs og sam-
félags. Honum ber að leiðrétta mis-
tök sín og koma féflettunum út úr
Högum. Annars verður ályktað að
ekkert hafi breyst, að við höfum
ekkert lært og að við ætlum að líða
fjárplógsmönnum hrunsins að
koma sér varanlega fyrir í við-
skiptalífinu, sem afætur á almenn-
ingi. Hvað hefur þá orðið þá um
„hið nýja Ísland“?
Eftir Ragnar
Önundarson » Að láta slíkt félag í
hendur féfletta, sem
sýnt hafa að þeir svífast
einskis, er andstætt
hagsmunum
almennings.
Ragnar Önundarson
Höfundur er viðskiptafræðingur
og fv. bankamaður.
Banki skilur neytendur eftir í höndum „féfletta“